Charles Wuorinen

Charles Wuorinen
Imię i nazwisko

Charles Peter Wuorinen

Data i miejsce urodzenia

9 czerwca 1938
Nowy Jork

Pochodzenie

fińskie

Data i miejsce śmierci

11 marca 2020
Nowy Jork

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna, modernizm, postmodernizm

Zawód

kompozytor, pianista, dyrygent, pedagog

Strona internetowa

Charles Peter Wuorinen (ur. 9 czerwca 1938 w Nowym Jorku, zm. 11 marca 2020 tamże)[1] – amerykański kompozytor, pianista, dyrygent i pedagog fińskiego pochodzenia[2]; laureat muzycznej nagrody Pulitzera w 1970[3][4].

Życiorys

Zaczął komponować już w wieku pięciu lat[3]. W 1954 otrzymał nagrodę dla młodego kompozytora ufundowaną przez Filharmonię Nowojorską. Studiował kompozycję na Uniwersytecie Columbia pod kierunkiem Otto Lueninga, Vladimira Ussachevsky’ego i Jacka Beesona, uzyskując w 1963 tytuł Master of Arts[3][5].

W 1962 wspólnie z flecistą Harveyem Sollbergerem i klarnecistą Nicolasem Roussakisem założył Group for Contemporary Music. Był to jeden z najbardziej prestiżowych amerykańskich zespołów zajmujących się wykonawstwem nowej muzyki kameralnej; działał przez 30 lat promując nową generację wykonawców, a ponadto zamawiał i dawał prawykonania setek nowych kompozycji[5][6].

Wuorinen występował również jako pianista koncertowy oraz dyrygent dzieł własnych i repertuaru muzyki współczesnej. Współpracował ze słynnymi orkiestrami, takimi jak Cleveland Orchestra, Chicagowska Orkiestra Symfoniczna, Filharmonia Nowojorska, San Francisco Symphony, Los Angeles Philharmonic i American Composers Orchestra[6]. W latach 1985–1989 organizował i prowadził serię koncertów zatytułowanych „New and Unusual Music” („Nowa i niezwykła muzyka”), prezentując dzieła tak różnych kompozytorów, jak Elliott Carter, Lou Harrison, George Perle, Steve Reich i Morton Feldman[3].

Wygłaszał odczyty na uniwersytetach w całych Stanach Zjednoczonych i za granicą. W latach 1971–2004 wykładał na Uniwersytecie Columbia, Princeton, Yale’a, Rutgersa, Iowa, Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego i Uniwersytecie Stanu Nowy Jork w Buffalo oraz w Manhattan School of Music i New England Conservatory w Bostonie[1][5][6].

Nagrody i wyróżnienia

Jeszcze jako student Uniwersytetu Columbia otrzymał trzykrotnie nagrodę Bearnsa (1958, 1959, 1961) i czterokrotnie nagrody BMI Student Composer Awards (1959, 1961–1963), co nie zdarzyło się nigdy przedtem, ani potem[3]. Był najmłodszym kompozytorem wyróżnionym nagrodą Pulitzera. Otrzymał ją w 1970 za utwór elektroniczny Time’s Encomium. W 1994 był finalistą tejże nagrody, wyróżnionym za utwór Microsymphony[4].

Dwukrotnie był stypendystą Guggenheima (1968, 1972). W 1985 Wuorinen otrzymał Nagrodę MacArthurów. W latach 1985–1989 był kompozytorem rezydentem w San Francisco Symphony. W 1990 przebywał w Rzymie jako stypendysta American Academy. Był członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury oraz Amerykańskiej Akademii Sztuki i Nauki[6].

Twórczość

W początkowym okresie twórczości utwory Wuorinena były mocno schromatyzowane i serialne. Później jego styl zdeterminowało rozwinięcie teorii time point Miltona Babbitta, poddające serializacji całość struktury utworu, wraz z jego formą[5]. Łączył także rytmiczną żywiołowość Igora Strawinskiego z atonalnym językiem Arnolda Schönberga, godząc i rozszerzając idiomy obu tych kompozytorów[1]. Podkreślał przy tym, że to Strawinskiemu zawdzięcza najwięcej pod względem dźwiękowego i artykulacyjnego kształtowania struktur[5]. W 1974 wdowa po Strawinskim wyraziła zgodę na wykorzystanie przez Wuorinena niekompletnych szkiców pozostawionych przez jej męża. Rok później Wuorinen złożył swojemu mistrzowi hołd, komponując na ich podstawie A Reliquary for Igor Stravinsky (1975) – niezwykły utwór na orkiestrę, z przejmującym lamentem w części środkowej[1][5].

Pod koniec lat 70. Wuorinen zaczął upraszczać swój styl. Odrzucił serializm na rzecz większej otwartości i swobody stylistycznej bliskiej tendencjom postmodernistycznym. Inspirował się chorałem gregoriańskim i nawiązywał wprost do muzyki dawnej[5].

Jest autorem ponad 250 bardzo zróżnicowanych kompozycji, których cechą wspólną jest wirtuozeria, nowatorski projekt formalny i żywiołowość[3][5]. Komponował utwory orkiestrowe (w tym symfonie i koncerty), kameralne, fortepianowe oraz na głos i fortepian, a także utwory wokalne, sceniczne (opery i balety) oraz utwory elektroniczne i elektroakustyczne[3][5].

Opublikował teoretyczną pracę Simple Composition (Nowy Jork, 1979), z której korzystają studenci kompozycji na całym świecie[5][6]. Pisał także dla specjalistycznego czasopisma „Perspectives of New Music”[1][5].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[3][5])

  • Into the Organ Pipes and Steeples, 1956
  • Orchestral and Electronic Exchanges, 1965
  • The Politics of Harmony: A Masque, opera, 1967
  • Time’s Encomium, 1969
  • Grand Bamboula na orkiestrę smyczkową, 1971
  • A Reliquary for Igor Stravinsky, 1975
  • The W. of Babylon, opera, 1975
  • Percussion Symphony, 1976
  • Tashi, 1976
  • Two Part Symphony, 1978
  • The Celestial Sphere, oratorium, 1980
  • Third Piano Concerto, 1983
  • Rhapsody for Violin and Orchestra, 1983
  • The Golden Dance, 1986
  • Five: Concerto for Amplified Cello and Orchestra, 1987
  • Genesis, 1989
  • A Winter’s Tale, 1991
  • Missa Brevis, 1991
  • Microsymphony, 1992
  • Concerto for Saxophone Quartet and Orchestra, 1992
  • The Mission of Virgil (Dante trilogy I), balet, 1993
  • Windfall, 1994
  • The Great Procession (Dante trilogy II), balet, 1995
  • The River of Light (Dante trilogy III), balet, 1996
  • Symphony 7, 1997
  • Cyclops, 2000
  • The Haroun Songbook, 2002
  • Fourth Piano Concerto, 2003
  • Haroun and the Sea of Stories, opera wg Salmana Rushdiego, 2001
  • Eighth Symphony (Theologoumena), 2006
  • Time regained na fortepian i orkiestrę, 2008
  • Brokeback Mountain, opera wg E. Annie Proulx, 2014
  • Eros and Nemesis na orkiestrę, 2016
  • Xenolith, 2017
  • Second Percussion Symphony, 2019

Przypisy

  1. ↑ a b c d e William Robin: Charles Wuorinen, Uncompromising Modernist Composer, Dies at 81. [w:] The New York Times [on-line]. 13-03-2020. [dostęp 2020-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-14)]. (ang.).
  2. ↑ Charles Wuorinen, Pulitzer-winning modernist composer, dies at 81. The Washington Post, 2020-03-14. [dostęp 2020-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-09)]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Louis Karchin, Jason Carucci: Wuorinen, Charles (Peter). [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-04)]. via Oxford University Press. (ang.).
  4. ↑ a b Time's Encomium, by Charles Wuorinen. [w:] The 1970 Pulitzer Prize Winner in Music [on-line]. [dostęp 2020-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-04)]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Walaciński 2012 ↓, s. 276.
  6. ↑ a b c d e Charles Wuorinen. [w:] American Composers Allianc [on-line]. [dostęp 2020-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-04)]. (ang.).

Bibliografia

  • Adam Walaciński: Wuorinen Charles. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012, s. 276. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Charles Wuorinen at desk 2.jpg
(c) User:Hstokar, CC BY 3.0
Charles Wuorinen, composer. Photo by Howard Stokar