Charlie Chaplin

Charlie Chaplin
Imię i nazwisko	Charles Spencer Chaplin
Data i miejsce urodzenia	16 kwietnia 1889 ; Londyn
Data i miejsce śmierci	25 grudnia 1977 ; Vevey
Zawód	aktor, reżyser, producent filmowy, scenarzysta, kompozytor
Współmałżonek	; 1. Mildred Harris (23 października 1918 – 19 listopada 1920); 2. Lita Grey (26 listopada 1924 – sierpień 1927); 3. Paulette Goddard (1936 – 1942, rozwód); 4. Oona O’Neill (16 czerwca 1943 – do śmierci w 1977)
Lata aktywności	1913–1977
	Odznaczenia
	Strona internetowa

Karykatura Charlesa Chaplina

Chaplin i Jackie Coogan w filmie Brzdąc (1921)

Charlie Chaplin, właśc. Charles Spencer Chaplin, KBE (ur. 16 kwietnia 1889 w Londynie, zm. 25 grudnia 1977 w Vevey) – brytyjski aktor i reżyser okresu kina niemego, później także filmów udźwiękowionych; producent, scenarzysta i kompozytor muzyki filmowej. Ikona kultury popularnej^[1]. Jeden z najwybitniejszych i najlepiej rozpoznawalnych aktorów i reżyserów w historii światowego kina^[2]^[3]^[4]. American Film Institute umieścił go na 10. miejscu w rankingu „Największych aktorów wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)^[5].

Życiorys

Młodość, rodzina

Urodził się w Walworth w Londynie, w Anglii. Jego ojcem był Charles Chaplin, a matką Hannah Harriette Hill (oboje w ćwierci romskiego pochodzenia^[6]). Oboje rodzice byli aktorami^[7]. Jego ojciec był alkoholikiem, a matka mierzyła się z problemami psychicznymi^[7]. Rozwiedli się niedługo po narodzinach Charliego, który odtąd pozostawał pod opieką matki. Żyli w skrajnie trudnych warunkach i narastającej biedzie, przeprowadzając się do coraz mniejszych pokoi. W 1896 matce Charliego nie udało się znaleźć pracy, więc oboje trafili do przytułku. Będąc nastolatkiem, wraz ze starszym bratem, Sydneyem, z powodu trudnej sytuacji materialnej zmuszeni zostali do podjęcia pracy w warsztacie samochodowym w Lambeth, jednak po paru tygodniach zostali przeniesieni do Szkoły Hanwell dla Sierot i Biednych Dzieci, a następnie mieszkali przez pewien okres z żoną ojca i ich synkiem, byli jednak źle traktowani (macocha często nie wpuszczała ich na noc do domu), w związku z czym wrócili do przytułku. Kiedy Sydney opuścił przytułek, podjął pracę trębacza na statku wycieczkowym. Po powrocie zajął się Charliem, który od dłuższego czasu radził sobie sam. Kiedy Charlie miał 12 lat, jego ojciec zmarł z powodu alkoholizmu, a matka przeszła załamanie nerwowe i wkrótce została umieszczona w szpitalu psychiatrycznym w Cane Hill^[7]. Zmarła w 1928 w Stanach Zjednoczonych, otoczona opieką syna.

Charlie pierwszy raz wystąpił na scenie, mając pięć lat, w musicalu w 1894. Tego wieczoru występowała jego matka, a on czekał na nią za kurtyną. Kiedy schorowanej matce głos odmówił posłuszeństwa i została zmuszona do przerwania występu, dyrektor teatru wypchnął na scenę Charliego, a ten zaczął naśladować matkę, która nauczyła go śpiewać i grać na scenie. Jako dziecko często tygodniami pozostawał w łóżku z powodu poważnej choroby, a nocą jego matka siadywała przy nim i odgrywała sceny tego, co działo się za oknem.

W 1900, w wieku 11 lat, z pomocą brata otrzymał rolę komicznego kota w pantomimie pt. Kopciuszek, w hipodromie w Londynie. W 1903 pojawił się w filmie pt. Jim, A Romance of Cockayne. Wkrótce potem dostał swoją pierwszą stałą pracę, grając chłopca sprzedającego gazety w sztuce teatralnej o Sherlocku Holmesie. Rolę tę odgrywał do 1906. Następnie wystąpił w numerze pt. Court Circus, a w następnym roku zagrał klauna w Fun Factory. Według rejestrów imigracyjnych, do Ameryki przyjechał po raz pierwszy ze znaną trupą Karno 2 października 1912.

Kariera

Mimo że początkowo miał trudności w dostosowaniu się do stylu grania studia Keystone, wkrótce stał się tam sławny. Mack Sennett znany był ze swojej spontaniczności, a filmy produkowane w jego studiu często nie posiadały scenariuszy. Tu pojawiła się szansa dla Chaplina, który obdarzony był umiejętnościami improwizacyjnymi. Jak głosi legenda, w jednym z filmów Macka Sennetta brakowało gagów. Zdesperowany producent kazał Charliemu ucharakteryzować się i zagrać bez przygotowania. Chaplin wpadł do garderoby i wybierając najgorsze ubrania jakie tam znalazł stworzył postać trampa, z którą wciąż jest najbardziej utożsamiany. Ta postać filmowa to osoba z manierami dżentelmena, noszący ciasny żakiecik, przyduże spodnie, rozchodzone buty, melonik, bambusową laseczkę i wąsik.

Dżentelmen, poeta, marzyciel, samotnik, stale wyczekujący romantyczności i przygody. Chciałby natchnąć pana (Macka Senneta) mniemaniem, że jest uczonym, muzykiem, księciem, graczem w polo. Jednakże nie gardzi zbieraniem niedopałków czy okradaniem dzieci z cukierków.

Sam Charlie mówi o nim w swojej autobiografii:

Błyskawiczna kariera

	Pożyczka Wolności Chaplin w Pożyczce Wolności, 1918
Pomoc

	Inny fragment Pożyczki Wolności Chaplin w Pożyczce Wolności, 1918
Pomoc

	I jeszcze jeden fragment Pożyczki … Chaplin w Pożyczce Wolności, 1918
Pomoc

W latach 1908-1913 nastoletni Chaplin występował na brytyjskich scenach z rożnymi sukcesami. Nie odnalazł się tam jako tancerz, ale odkrył, że czuje się dobrze w pantomimie. W 1913 po raz drugi przyjechał do Stanów Zjednoczonych na tournée z angielską grupą teatralną Freda Karno. Został tam zauważony przez producenta kina niemego, Macka Sennetta, który zaoferował mu zatrudnienie w swoim studiu Keystone Film Company. Chaplin przyjął propozycje i przeniósł się do USA. W styczniu 1914 rozpoczął dla Keystone Studios ze stawką 150 dol. tygodniowo. W pierwszym filmie, Aby zarobić na życie, grana przez niego postać nie jest jeszcze dopracowana. Nosi cylinder i ma sumiaste wąsy, które zasłaniają mimikę twarzy, kluczową w niemym kinie.

Przed końcem pierwszego kontraktu do Chaplina zgłosiło się konkurencyjne studio The Essanay Film Manufacturing Company z Chicago, które zaoferowało reżyserowi 1250 dolarów i jednorazowy bonus za przejście w wysokości 10 tys. dol. W 1915 zaczął pracę dla studia The Mutual Film Corporation, od którego otrzymywał pensję w wysokości 10 tys. dol. tygodniowo i jednorazowo 150 tys. dol. za podpisanie z nimi kontraktu. Następnie stał się najlepiej opłacanym aktorem świata.

W 1919 wraz z Mary Pickford, Douglasem Fairbanksem i Davidem Warkiem Griffithem założył studio United Artists.

Kino dźwiękowe

Mimo że filmy udźwiękowione stały się głównym nurtem kinematografii wkrótce po ich wprowadzeniu w 1927, Chaplin nie zdecydował się na ten krok aż do lat 30., ponieważ uważał, że film dźwiękowy zniszczy kinematografię i kiedy wszyscy kręcili filmy dźwiękowe, on nakręcił nieme Światła wielkiego miasta, które odniosły kolejny olbrzymi sukces.

Stworzył choreografię i muzykę do filmu pt. Światła rampy z roku 1952. Był śpiewakiem w tytułowej piosence do filmu pt. The Circus z 1928. Jedną z kilku piosenek napisanych przez niego jest „Smile”, którą śpiewali m.in. Nat King Cole, Michael Jackson oraz zespół Soulsavers z Davidem Gahanem.

Ze względu na lewicowe poglądy znalazł się na tzw. czarnej liście Hollywood.

Został uhonorowany wieloma nagrodami, zwłaszcza pod koniec swojej kariery. W 1975 otrzymał odznaczenie, a zarazem brytyjski tytuł szlachecki – Order Imperium Brytyjskiego^[8].

Śmierć i pochówek

Od października 1977 był w poważnym stanie. Zmarł we śnie, rankiem 25 grudnia 1977 w Vevey^[9]. Po skromnej uroczystości pogrzebowej odprawionej w obrządku anglikańskim został pochowany na cmentarzu w Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii^[9]. Trzy miesiące po pochówku wandal wykradł z grobu jego ciało, a osiem tygodni później zwłoki zostały odnalezione i ponownie pochowane, ale tym razem po uprzednim umieszczeniu w betonowym sarkofagu^[9].

Życie prywatne

Był czterokrotnie żonaty. 23 października poślubił 16-letnią Mildred Harris, jednak rozwiedli się już 19 listopada 1920^[10]. W 1919 urodził im się syn Norman, który jednak zmarł trzy dni po urodzeniu. Był związany z Polą Negri (według informacji prasowej z 1923 był z nią zaręczony)^[11]. 26 listopada 1924 ożenił się z Litą Grey, z którą w sierpniu 1927 wziął rozwód^[12]. Mieli dwóch synów: Charlesa Jr. i Sydneya (zm. 3 marca 2009 w Kalifornii). W 1936 jego żoną została Paulette Goddard, z którą rozwiódł się w 1942. 16 czerwca 1943 poślubił młodszą o 37 lat Oonę O’Neill, córkę dramaturga Eugene O’Neilla^[13], z którą pozostał do swojej śmierci w 1977. Doczekali się ósemki dzieci: Geraldine, Michaela, Josephine, Jane, Eugene, Victorii (ur. 1951), Christophera i Annette-Emilie^[9].

Na początku lat 40. został niesłusznie oskarżony o ojcostwo dziecka Joan Barry, a sąd stanął po stronie matki i, mimo że badania krwi temu zaprzeczyły, zasądził wobec aktora alimenty w wysokości 75 dol. tygodniowo, które miał wypłacać przez kolejne 21 lat^[14]. Oburzony wyrokiem, a także zmęczony namolnością prasy, opuścił kraj i wyjechał z żoną do Szwajcarii^[14]. Zamieszkali w willi w Corsier-sur-Vevey^[9].

Filmografia

Zestawienie obejmuje wybrane filmy, w których występował Charlie Chaplin^[15].

Aktor

Jako aktor wystąpił łącznie w prawie 90 produkcjach filmowych krótko- i długometrażowych.

Filmy krótkometrażowe

Aby zarobić na życie (Making a living, 1914, czas: 13') jako Edgar English, oszust
Charlie jest zadowolony z siebie (Kid Auto Races at Venice, 1914, czas: 6' 22'' jako włóczęga
Charlie w hotelu (Mabel's Strange Predicament, 1914, czas: 17') jako pijany mężczyzna
A Thief Catcher (1914, czas: 8') jako policjant
Wśród ulewy (Between Showers, 1914, czas: 15') jako podrywacz
Charlie gra w filmie (A Film Johnnie, 1914, czas: 15') jako The Film Johnnie
Charlie tańczy (Tango Tangle, 1914, czas: 12') jako nietrzeźwy tancerz
Charlie wybiera między barem a miłością (His Favorite Pastime, 1914, czas: 16') jako pijany podrywacz
Charlie jako markiz (Cruel, cruel love, 1914, czas: 16') jako lord Helpus/p. Dovey
Charlie zakochany (The Star Boarder, 1914, czas: 16') jako tytułowy bohater
Mabel przy kierownicy (Mabel at the Wheel, 1914, czas: 18') jako Villain
Charlie i chronometr (Twenty Minutes of Love, 1914, czas: 20') jako złodziej/kieszonkowiec
Charlie kelnerem (Caught in a Cabaret, 1914, czas: 30') jako tytułowy bohater
Charlie się kocha (Caught in the Rain, 1914, czas: 16') jako nietrzeźwy gość hotelowy
Pani Charlie (A Busy Day, 1914, czas: 6') jako żona
Młotek Charliego (The Fatal Mallet, 1914, czas: 18') jako konkurent Mabel
Flirt Mabel (Her Friend the Bandit, 1914, czas: 16') jako bandyta
Charlie i Fatty na ringu (The Knockout, 1914, czas: 27') jako arbiter ringowy
Charlie i parówki (Mabel's Busy Day, 1914, czas: 10') jako nietrzeźwy utrapieniec
Charlie i manekin (Mabel's Married Life, 1914, czas: 17') jako mąż Mabel
Charlie dentystą (Laughing Gas, 1914, czas: 16') jako asystent dentysty
Charlie w teatrze (The Property Man, 1914, czas: 28') jako tytułowy bohater
Charlie jako malarz (The Face on the Barroom Floor, 1914, czas: 14') jako artysta
Gorączka wiosenna (Recreation, 1914, czas: 7') jako włóczęga
Charlie kokietuje (The Masquerader, 1914, czas: 9') jako aktor filmowy/przystojny nieznajomy
Charlie pielęgniarzem (His New Profession, 1914, czas: 16') jako Charlie
Charlie i Fatty bawią się (The Rounders, 1914, czas: 16') jako hulaka
Charlie jako dozorca (The New Janitor, 1914, czas: 16') jako tytułowy bohater
Charlie i Józef są rywalami (Those Love Pangs, 1914, czas: 16') jako podrywacz
Charlie piekarczykiem (Dough and Dynamite, 1914, czas: 33') jako Pierre, kelner
Charlie i Mabel na wyścigach (Gentlemen of Nerve, 1914, czas: 16') jako p. Wow-Woe, fanatyk wyścigów
Jego muzyczna kariera (His Musical Career, 1914, czas: 16') jako Charlie/Tom, nosiciel fortepianów
Charlie jest tatusiem (His Trysting Place, 1914, czas: 32') jako Clarence, mąż
Charlie i Mabel na spacerze (Getting Acquainted, 1914, czas: 16') jako p. Sniffels
Charlie królem (His Prehistoric Past, 1914, czas: 22') jako Weakchin
Jego nowe zajęcie (His New Job, 1915, czas: 31') jako Film Extra
Charlie się bawi (A Night Out, 1915, czas: 34') jako hulaka
Charlie bokserem (The Champion, 1915, czas: 31') jako pretendent bokserski
Charlie w parku (In the Park, 1915, czas: 14') jako Charlie
Charlie się żeni (A Jitney Elopement, 1915, czas: 26') jako Suitor, fałszywy hrabia
Włóczęga (The Tramp, 1915, czas: 26') jako tytułowy bohater
Charlie na plaży (By the Sea, 1915, czas: 20') jako spacerowicz
Jego regeneracja (His Regeneration, 1915, czas: 15') jako klient
Praca (Work, 1915, czas: 29') jako asystent Izzy A. Wake'a
Panna Charlie (A Woman, 1915, czas: 26') jako mężczyzna/"Nora Nettlerash"
Charlie w banku (The Bank, 1915, czas: 25') jako dozorca
Charlie marynarzem (Shanghaied, 1915, czas: 27') jako włóczęga
Charlie w Music-Hallu (A Night in the Show, 1915, czas: 24') jako p. Pest/p. Rowdy - na balkonie/loży
Charlie gra Carmen (A Burlesque on Carmen, 1915, czas: 31') jako oficer Darn Hosiery
Charlie włamywaczem (Police, 1916, czas: 34') jako skazaniec 999 zwanym Charliem
Charlie kierownikiem działu (The Floorwalker, 1916, czas: 29') jako bezstronny klient
Charlie strażakiem (The Fireman, 1916, czas: 24') jako tytułowy bohater
Charlie włóczęga (The Vagabond, 1916, czas: 34') jako uliczny grajek
Późny powrót Charliego (One A.M., 1916, czas: 26') jako nietrzeźwy mężczyzna
Charlie i hrabia (The Count, 1916, czas: 24') jako asystent hrabiego
Lichwiarz (The Pawnshop, 1916, czas: 25') jako asystent właściciela lombardu
Charlie gra w filmie (Behind the Screen, 1916, czas: 30') jako David - jego asystent
Charlie na ślizgawce (The Rink, 1916, czas: 30') jako kelner, udający Sir Cecila Seltzera
Spokojna ulica (Easy Street, 1917, czas: 24') jako samotny mężczyzna
Charlie na kuracji (The Cure, 1917, czas: 24') jako nietrzeźwy mężczyzna
Imigrant (The Immigrant, 1917, czas: 30') jako imigrant
Poszukiwacz przygód (The Adventurer, 1917, czas: 24') jako skazaniec
Psie życie (A Dog's Life, 1918, czas: 33') jako włóczęga
Potrójne kłopoty (Triple Trouble, 1918, czas: 23') jako Charlie, dozorca
Pożyczka wolności (The Bond, 1918, czas: 10') niewymieniony w napisach
Idylla na wsi (Sunnyside, 1919, czas: 41') jako "złota rączka" na farmie
Dzień zabawy (A Day's Pleasure, 1919, czas: 24') jako ojciec
Profesor Bosco (The Professor, 1919, czas: 7') jako tytułowy bohater
Charlie Butts In (1920, czas: 11')
Nieroby (The Idle Class, 1921, czas: 32') jako włóczęga/mąż
Dzień wypłaty (Pay Day, 1922, czas: 21') jako robotnik
Przyjazny i miły (Nice and Friendly, 1922, czas: 11') jako włóczęga
Dama kameliowa (Camille, 1926, czas: 33') jako Mike

Filmy długometrażowe

Zabawny romans Charliego i Loloty (Tillie's Punctured Romance, 1914, czas: 1.22') jako miejski nicpoń
Charlie żołnierzem (Shoulder Arms, 1918, czas: 45') jako Doughboy
Brzdąc (The Kid, produkcja: 1920, premiera: 1921, czas: 1.08') jako włóczęga
Pielgrzym (The Pilgrim, 1923, czas: 47') jako pielgrzym/leworęczny w lombardzie
Hollywood (Hollywood, 1923, czas: 1.20') jako on sam
Paryżanka (A Woman of Paris: A Drama of Fate, 1923, czas: 1.22') jako bagażowy na dworcu kolejowym
Gorączka złota (The Gold Rush, 1925, czas: 1.35') jako samotny poszukiwacz złota
Cyrk (The Circus, 1928, czas: 1.12') jako włóczęga
Show People (1928, czas: 1.23') jako on sam
Światła wielkiego miasta (City Lights, 1931, czas: 1.27') jako włóczęga
Dzisiejsze czasy (Modern Times, 1936, czas: 1.27') jako robotnik w fabryce
Dyktator (The Great Dictator, 1940, czas: 2.05') jako Hynkel, dyktator Tomanii/żydowski fryzjer
Charlie Chaplin Cavalcade (Charlie Chaplin Cavalcade, 1941, czas: 1.15') w kilku różnych rolach
Pan Verdoux (Monsieur Verdoux, 1947, czas: 2.04') jako Henri Verdoux - Varnay - Bonheur - Floray
Światła rampy (Limelight, 1952, czas: 2.17') jako Calvero
Król w Nowym Jorku (A King in New York, 1957, czas: 1.50') jako król Shahdov
Hrabina z Hongkongu (A Countess from Hong Kong, 1967, czas: 2.00')^[16] jako stary steward

Nagrody

Chaplin otrzymał trzy Oscary: Nagrodę Honorową za „wszechstronność i geniusz w aktorstwie, scenariuszu, reżyserii i produkcji Cyrku” w 1929 roku, drugą Nagrodę Honorową za „nieobliczalny wpływ, jaki wywarł na tworzenie filmów artystycznych w tym wieku” w 1972 roku oraz nagrodę dla najlepszej ścieżki dźwiękowej w 1973 roku za Światła rampy (wspólnie z Rayem Raschem i Larrym Russellem)^[17]. Ponadto był nominowany w kategoriach: najlepszy aktor, najlepszy scenariusz oryginalny i najlepszy film (jako producent) za film Dyktator, a kolejną nominację otrzymał za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Pan Verdoux^[18]. W 1976 roku Chaplin został członkiem Brytyjskiej Akademii Sztuki Filmowej i Telewizyjnej (BAFTA)^[19].

Zobacz też

Chaplin – film biograficzny z Robertem Downey Jr w roli tytułowej.
Tsuyoshi Inukai
Postać Chaplina pojawia się w serialu Detektyw Murdoch (odcinek pt. Murdoch i tramp). W jego postać wcielił się Matthew Finlan.

Przypisy

↑ Charles Chaplin – Autobiografia. NieznanaHistoria.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
↑ Charlie Chaplin. charlie.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
↑ Charlie Chaplin: A Tribute to the Great Legendary Actor of World Cinema. WordPress.com. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
↑ Chaplin. Legenda stulecia. Interia.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
↑ AFI's 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
↑ Chaplin Ch. My Autobiography, s. 19. [dostęp 2007-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)].
↑ ^a ^b ^c MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, ISBN 83-7404-194-3 .
↑ Comic genius Chaplin is knighted. BBC. [dostęp 2015-12-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 226, ISBN 83-7404-194-3 .
↑ Glenn Mitchell, The Chaplin encyclopedia, B.T. Batsford, 1997, s. 126.
↑ Zamach morderczy na Polę Negri. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 9-10, 16 czerwca 1923.
↑ Mitchell, The Chaplin encyclopedia, op. cit., s. 124.
↑ MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, 223, ISBN 83-7404-194-3 .
↑ ^a ^b MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 223, ISBN 83-7404-194-3 .
↑ Charles Chaplin, IMDb [dostęp 2020-05-17] .
↑ InternetI. Archive InternetI., The films of Charlie Chaplin, Secaucus, N.J., Citadel Press, 1974 [dostęp 2020-01-23] .
↑ Charles Chaplin, IMDb [dostęp 2019-05-17] .
↑ The 13th Academy Awards: Nominees and Winners. Academy of Motion Picture Arts and Sciences. [zarchiwizowane z tego adresu (3 marca 2012)]. (ang.).
↑ Chris Hastings: Dawn French and Jennifer Saunders to be honoured by Bafta. 18 kwietnia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2010)]. (ang.).

Bibliografia

Georges Sadoul: Charlie Chaplin : jego filmy i jego czasy. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1955.

Linki zewnętrzne

Charlie Chaplin w bazie IMDb (ang.)
Charlie Chaplin w bazie Filmweb
Charles Chaplin w bazie Notable Names Database (ang.)
„Chaplin w Europie”, kronika PKF 49/52, w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej

[1] Charles Chaplin – Autobiografia. NieznanaHistoria.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).

[2] Charlie Chaplin. charlie.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).

[3] Charlie Chaplin: A Tribute to the Great Legendary Actor of World Cinema. WordPress.com. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).

[4] Chaplin. Legenda stulecia. Interia.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).

[5] AFI's 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).

[6] Chaplin Ch. My Autobiography, s. 19. [dostęp 2007-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)].

[CC0-7] MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, ISBN 83-7404-194-3 .

[8] Comic genius Chaplin is knighted. BBC. [dostęp 2015-12-23]. (ang.).

[CC2-9] MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 226, ISBN 83-7404-194-3 .

[10] Glenn Mitchell, The Chaplin encyclopedia, B.T. Batsford, 1997, s. 126.

[11] Zamach morderczy na Polę Negri. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 9-10, 16 czerwca 1923.

[12] Mitchell, The Chaplin encyclopedia, op. cit., s. 124.

[13] MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, 223, ISBN 83-7404-194-3 .

[CC1-14] MeganM. Gressor MeganM., KerryK. Cook KerryK., Największe romanse wszech czasów, BożennaB. Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 223, ISBN 83-7404-194-3 .

[15] Charles Chaplin, IMDb [dostęp 2020-05-17] .

[16] InternetI. Archive InternetI., The films of Charlie Chaplin, Secaucus, N.J., Citadel Press, 1974 [dostęp 2020-01-23] .

[17] Charles Chaplin, IMDb [dostęp 2019-05-17] .

[18] The 13th Academy Awards: Nominees and Winners. Academy of Motion Picture Arts and Sciences. [zarchiwizowane z tego adresu (3 marca 2012)]. (ang.).

[19] Chris Hastings: Dawn French and Jennifer Saunders to be honoured by Bafta. 18 kwietnia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2010)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Lata 10.	Charlie i chronometr (1914) Bójka na deszczu (1914) Pani Charlie (1914) Flirt Mabel (1914) Charlie i manekin (1914) Charlie dentystą (1914) Charlie jako malarz (1914) Gorączka wiosenna (1914) Charlie kokietuje (1914) Charlie pielęgniarzem (1914) Charlie i Fatty bawią się (1914) Charlie w teatrze (1914) Charlie jako dozorca (1914) Charlie i Józef są rywalami (1914) Charlie piekarczykiem (1914) Jego muzyczna kariera (1914) Charlie jest tatusiem (1914) Charlie i Mabel na spacerze (1914) Charlie królem (1914) Jego nowe zajęcie (1915) Charlie się bawi (1915) Charlie bokserem (1915) Charlie w parku (1915) Charlie się żeni (1915) Włóczęga (1915) Charlie na plaży (1915) Praca (1915) Panna Charlie (1915) Charlie w banku (1915) Charlie marynarzem (1915) Charlie w Music-Hallu (1915) Charlie gra Carmen (1915) Charlie włamywaczem (1916) Charlie kierownikiem działu (1916) Charlie strażakiem (1916) Charlie włóczęga (1916) Późny powrót Charliego (1916) Charlie i hrabia (1916) Lichwiarz (1916) Charlie gra w filmie (1916) Charlie na ślizgawce (1916) Spokojna ulica (1917) Charlie na kuracji (1917) Imigrant (1917) Charlie ucieka (1917) Potrójne kłopoty (1918) Pieskie życie (1918) Pożyczka wolności (1918) Charlie żołnierzem (1918) Idylla na wsi (1919) Dzień zabawy (1919) Profesor Bosco (1919)
Lata 20.	Brzdąc (1921) Nieroby (1921) Przyjazny i miły (1922) Dzień zapłaty (1922) Paryżanka (1923) Pielgrzym (1923) Gorączka złota (1925) Cyrk (1928)
Lata 30.	Światła wielkiego miasta (1931) Dzisiejsze czasy (1936) Charlie Chaplin Cavalcade (1938) Charlie Chaplin Festival (1938)
Lata 40.	Dyktator (1940) Pan Verdoux (1947)
Lata 50.	Światła rampy (1952) Król w Nowym Jorku (1957) Rewia Chaplina (1959)
Lata 60.	Hrabina z Hongkongu (1967)

1969–1989	Luis Buñuel (1969) Orson Welles (1970) Ingmar Bergman / Marcel Carné / John Ford (1971) Charles Chaplin / Anatolij Gołownia / Billy Wilder (1972) Alessandro Blasetti / Luis Buñuel / Frank Capra / George Cukor / Jean-Luc Godard / Siergiej Jutkiewicz / Alexander Kluge / Akira Kurosawa / Michael Powell / Satyajit Ray / King Vidor / Cesare Zavattini (1982) Michelangelo Antonioni (1983) Federico Fellini / John Huston / Manoel de Oliveira (1985) Paolo i Vittorio Taviani (1986) Luigi Comencini / Joseph L. Mankiewicz (1987) Joris Ivens (1988) Robert Bresson (1989)
1990–2009	Miklós Jancsó / Marcello Mastroianni (1990) Mario Monicelli / Gian Maria Volonté (1991) Francis Ford Coppola / Jeanne Moreau / Paolo Villaggio (1992) Claudia Cardinale / Robert De Niro / Roman Polański / Steven Spielberg (1993) Suso Cecchi D’Amico / Ken Loach / Al Pacino (1994) Woody Allen / Giuseppe De Santis / Goffredo Lombardo / Ennio Morricone / Alain Resnais / Martin Scorsese / Alberto Sordi / Monica Vitti (1995) Robert Altman / Vittorio Gassman / Dustin Hoffman / Michèle Morgan (1996) Gérard Depardieu / Stanley Kubrick / Alida Valli (1997) Warren Beatty / Sophia Loren / Andrzej Wajda (1998) Jerry Lewis (1999) Clint Eastwood (2000) Éric Rohmer (2001) Dino Risi (2002) Dino De Laurentiis / Omar Sharif (2003) Stanley Donen / Manoel de Oliveira (2004) Hayao Miyazaki / Stefania Sandrelli (2005) David Lynch (2006) Bernardo Bertolucci / Tim Burton (2007) Ermanno Olmi (2008) John Lasseter / Brad Bird / Pete Docter / Andrew Stanton / Lee Unkrich (2009)
2010–	John Woo (2010) Marco Bellocchio (2011) Francesco Rosi (2012) William Friedkin (2013) Thelma Schoonmaker / Frederick Wiseman (2014) Bertrand Tavernier (2015) Jean-Paul Belmondo / Jerzy Skolimowski (2016) Jane Fonda / Robert Redford (2017) David Cronenberg / Vanessa Redgrave (2018) Pedro Almodóvar / Julie Andrews (2019) Ann Hui / Tilda Swinton (2020) Roberto Benigni / Jamie Lee Curtis (2021) Catherine Deneuve / Paul Schrader (2022)

1934-1939	Louis Silvers (1934) Max Steiner (1935) Leo F. Forbstein (1936) Charles Previn (1937) Erich Wolfgang Korngold / Alfred Newman (1938) Herbert Stothart / Richard Hageman, W. Franke Harling, John Leipold i Leo Shuken (1939)
1940-1949	Leigh Harline, Paul J. Smith, Ned Washington / Alfred Newman (1940) Bernard Herrmann / Frank Churchill i Oliver Wallace (1941) Max Steiner / Ray Heindorf i Heinz Roemheld (1942) Alfred Newman / Ray Heindorf (1943) Max Steiner / Morris Stoloff i Carmen Dragon (1944) Miklós Rózsa / Georgie Stoll (1945) Hugo Friedhofer / Morris Stoloff (1946) Miklós Rózsa / Alfred Newman (1947) Brian Easdale / Johnny Green i Roger Edens (1948) Aaron Copland / Roger Edens i Lennie Hayton (1949)
1950-1959	Franz Waxman / Adolph Deutsch i Roger Edens (1950) Franz Waxman / Johnny Green i Saul Chaplin (1951) Dimitri Tiomkin / Alfred Newman (1952) Bronisław Kaper / Alfred Newman (1953) Dimitri Tiomkin / Adolph Deutsch i Saul Chaplin (1954) Alfred Newman / Robert Russell Bennett, Jay Blackton i Adolph Deutsch (1955) Victor Young / Alfred Newman i Ken Darby (1956) Malcolm Arnold (1957) Dimitri Tiomkin / André Previn (1958) Miklós Rózsa / André Previn i Ken Darby (1959)
1960-1969	Ernest Gold / Morris Stoloff i Harry Sukman (1960) Henry Mancini / Saul Chaplin, Johnny Green, Sid Ramin i Irwin Kostal (1961) Maurice Jarre / Ray Heindorf (1962) John Addison / André Previn (1963) Richard M. Sherman i Robert B. Sherman / André Previn (1964) Maurice Jarre / Irwin Kostal (1965) John Barry / Ken Thorne (1966) Elmer Bernstein / Alfred Newman i Ken Darby (1967) John Barry / Johnny Green (1968) Burt Bacharach / Lennie Hayton i Lionel Newman (1969)
1970-1979	Francis Lai / The Beatles (John Lennon, Paul McCartney, George Harrison i Ringo Starr) (1970) Michel Legrand / John Williams (1971) Charlie Chaplin, Raymond Rasch i Larry Russell / Ralph Burns (1972) Marvin Hamlisch / Marvin Hamlisch (1973) Nino Rota i Carmine Coppola / Nelson Riddle (1974) John Williams / Leonard Rosenman (1975) Jerry Goldsmith / Leonard Rosenman (1976) John Williams / Jonathan Tunick (1977) Giorgio Moroder / Joe Renzetti (1978) Georges Delerue / Ralph Burns (1979)
1980-1989	Michael Gore (1980) Vangelis (1981) John Williams / Henry Mancini i Leslie Bricusse (1982) Bill Conti / Michel Legrand, Alan Bergman i Marilyn Bergman (1983) Maurice Jarre / Prince (1984) John Barry (1985) Herbie Hancock (1986) Ryūichi Sakamoto, David Byrne i Su Cong (1987) Dave Grusin (1988) Alan Menken (1989)
1990-1999	John Barry (1990) Alan Menken (1991) Alan Menken (1992) John Williams (1993) Hans Zimmer (1994) Luis Bacalov / Alan Menken i Stephen Schwartz (1995) Gabriel Yared / Rachel Portman (1996) James Horner / Anne Dudley (1997) Nicola Piovani / Stephen Warbeck (1998) John Corigliano (1999)
2000-2009	Tan Dun (2000) Howard Shore (2001) Elliot Goldenthal (2002) Howard Shore (2003) Jan A.P. Kaczmarek (2004) Gustavo Santaolalla (2005) Gustavo Santaolalla (2006) Dario Marianelli (2007) A.R. Rahman (2008) Michael Giacchino (2009)
2010-2019	Trent Reznor i Atticus Ross (2010) Ludovic Bource (2011) Mychael Danna (2012) Steven Price (2013) Alexandre Desplat (2014) Ennio Morricone (2015) Justin Hurwitz (2016) Alexandre Desplat (2017) Ludwig Göransson (2018) Hildur Guðnadóttir (2019)
2020-2029	Jon Batiste, Trent Reznor i Atticus Ross (2020) Hans Zimmer (2021)

1926–1950	Warner Bros. / Charlie Chaplin (1928) Walt Disney (1932) Shirley Temple (1934) D.W. Griffith (1935) The March of Time / W. Howard Greene i Harold Rosson (1936) Edgar Bergen / W. Howard Greene / Museum of Modern Art Film Library / Mack Sennett (1937) J. Arthur Ball / Walt Disney / Deanna Durbin i Mickey Rooney / Gordon Jennings, Jan Domela, Devereaux Jennings, Irmin Roberts, Art Smith, Farciot Edouart, Loyal Griggs, Loren L. Ryder, Harry D. Mills, Louis Mesenkop, Walter Oberst / Oliver T. Marsh i Allen Davey / Harry Warner (1938) Douglas Fairbanks / Judy Garland / William Cameron Menzies / Motion Picture Relief Fund (Jean Hersholt, Ralph Morgan, Ralph Block, Conrad Nagel) / Technicolor Company (1939) Bob Hope / Nathan Levinson (1940) Walt Disney, William Garity, John N. A. Hawkins i RCA Manufacturing Company / Leopold Stokowski i jego współpracownicy / Rey Scott / Ministrowie informacji Wielkiej Brytanii (1941) Charles Boyer / Noël Coward / Metro-Goldwyn-Mayer (1942) George Pal (1943) Bob Hope / Margaret O’Brien (1944) Republic Studio, Daniel J. Bloomberg i Republic Studio Sound Department / Walter Wanger / The House I Live In / Peggy Ann Garner (1945) Harold Russell / Laurence Olivier / Ernst Lubitsch / Claude Jarman Jr. (1946) James Baskett / Thomas Armat, William Nicholas Selig, Albert E. Smith i George Kirke Spoor / Bill and Coo / Dzieci ulicy (1947) Walter Wanger / Monsieur Vincent / Sid Grauman / Adolph Zukor (1948) Jean Hersholt / Fred Astaire / Cecil B. DeMille / Złodzieje rowerów (1949) Louis B. Mayer / George Murphy / Mury Malapagi (1950)
1951–1975	Gene Kelly / Rashōmon (1951) Merian C. Cooper / Bob Hope / Harold Lloyd / George Mitchell / Joseph M. Schenck / Zakazane zabawy (1952) 20th Century-Fox Film Corporation / Bell & Howell Company / Joseph Breen / Pete Smith (1953) Bausch & Lomb Optical Company / Danny Kaye / Kemp Niver / Greta Garbo / Jon Whiteley / Vincent Winter / Wrota piekieł (1954) Samuraj (1955) Eddie Cantor (1956) Society of Motion Picture and Television Engineers / Broncho Billy Anderson / Charles Brackett / B.B. Kahane (1957) Maurice Chevalier (1958) Buster Keaton / Lee De Forest (1959) Gary Cooper / Stan Laurel / Hayley Mills (1960) William L. Hendricks / Fred L. Metzler / Jerome Robbins (1961) William J. Tuttle (1964) Bob Hope (1965) Yakima Canutt / Y. Frank Freeman (1966) Arthur Freed (1967) John Chambers / Onna White (1968) Cary Grant (1969) Lillian Gish / Orson Welles (1970) Charlie Chaplin (1971) Charles S. Boren / Edward G. Robinson (1972) Henri Langlois / Groucho Marx (1973) Howard Hawks / Jean Renoir (1974) Mary Pickford (1975)
1976–2000	Margaret Booth (1977) Walter Lantz / Laurence Olivier / King Vidor / Museum of Modern Art Department of Film (1978) Hal Elias / Alec Guinness (1979) Henry Fonda (1980) Barbara Stanwyck (1981) Mickey Rooney (1982) Hal Roach (1983) James Stewart / National Endowment for the Arts (1984) Paul Newman / Alex North (1985) Ralph Bellamy (1986) Eastman Kodak Company / National Film Board of Canada (1988) Akira Kurosawa (1989) Sophia Loren / Myrna Loy (1990) Satyajit Ray (1991) Federico Fellini (1992) Deborah Kerr (1993) Michelangelo Antonioni (1994) Kirk Douglas / Chuck Jones (1995) Michael Kidd (1996) Stanley Donen (1997) Elia Kazan (1998) Andrzej Wajda (1999) Jack Cardiff / Ernest Lehman (2000)
od 2001	Sidney Poitier / Robert Redford (2001) Peter O’Toole (2002) Blake Edwards (2003) Sidney Lumet (2004) Robert Altman (2005) Ennio Morricone (2006) Robert F. Boyle (2007) Lauren Bacall / Roger Corman / Gordon Willis (2009) Kevin Brownlow / Jean-Luc Godard / Eli Wallach (2010) James Earl Jones / Dick Smith (2011) D.A. Pennebaker / Hal Needham / George Stevens Jr. (2012) Angela Lansbury / Steve Martin / Piero Tosi (2013) Jean-Claude Carrière / Hayao Miyazaki / Maureen O’Hara (2014) Spike Lee / Gena Rowlands (2015) Jackie Chan / Lynn Stalmaster / Anne V. Coates / Frederick Wiseman (2016) Charles Burnett / Owen Roizman / Donald Sutherland / Agnès Varda (2017) Marvin Levy / Lalo Schifrin / Cicely Tyson (2018) David Lynch / Wes Studi / Lina Wertmüller (2019) Samuel L. Jackson / Elaine May / Liv Ullmann (2021) Euzhan Palcy / Diane Warren / Peter Weir (2022)

1950–1959	mieszkańcy Austrii (1958) Robert Schuman, Karl Jaspers (1959)
1960–1969	Marc Chagall, Oskar Kokoschka (1960) Romano Guardini (1962) Martin Buber (1963) Międzynarodowa Unia Akademicka (1964) Charlie Chaplin, Ingmar Bergman (1965) Herbert Read, René Huyghe (1966) Jan Tinbergen (1967) Henry Moore (1968) Gabriel Marcel, Carl Friedrich von Weizsäcker (1969)
1970–1979	Hans Scharoun (1970) Olivier Messiaen (1971) Jean Piaget (1972) Claude Lévi-Strauss (1973) Ninette de Valois, Maurice Béjart (1974) Ernst Gombrich, Willem Sandberg (1975) Amnesty International, René David (1976) Werner Kaegi, Jean Monnet (1977) Teatr lalek: La Marionettistica, Ţăndărică, The Bread and Puppet Theatre (1978) Die Zeit, Neue Zürcher Zeitung (1979)
1980–1989	Nikolaus Harnoncourt, Gustav Leonhardt (1980) Jean Prouvé (1981) Edward Schillebeeckx (1982) Raymond Aron, Isaiah Berlin, Leszek Kołakowski, Marguerite Yourcenar (1983) Massimo Pallottino (1984) Paul Delouvrier (1985) Václav Havel (1986) Alexander King (1987) Jacques Ledoux (1988) International Commission of Jurists (1989)
1990–1999	John Grahame Douglas Clark (1990) Bernard Haitink (1991) Główne Archiwum Indii, Szymon Wiesenthal (1992) Peter Stein (1993) Sigmar Polke (1994) Renzo Piano (1995) William McNeill (1996) Jacques Delors (1997) Mauricio Kagel, Peter Sellars (1998) Mary Robinson (1999)
2000–2009	Hans van Manen (2000) Claudio Magris, Adam Michnik (2001) Bernd i Hilla Becher (2002) Alan Davidson (2003) Sadik al-Azm, Fatema Mernissi, Abdulkarim Soroush (2004) Steven Shapin, Simon Schaffer (2005) Pierre Bernard (2006) Péter Forgács (2007) Ian Buruma (2008) Antonio Cassese, Benjamin Ferencz (2009)
2010–2019	José Antonio Abreu (2010) Joan Busquets (2011) Daniel Dennett (2012) Jürgen Habermas (2013) Frie Leysen (2014) społeczność wikipedystów (2015) A.S. Byatt (2016) Michèle Lamont (2017) Barbara Ehrenreich (2018) John Adams (2019)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne