Chełmińska Brygada Obrony Narodowej

Chełmińska Brygada Obrony Narodowej
Pomorska Brygada Obrony Narodowej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1937

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Chełmińska

Dowódcy
Pierwszy

płk Tomasz Mazurkiewicz

Ostatni

płk dypl. Antoni Jan Żurakowski

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Toruń (OK VIII)

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko

Rodzaj wojsk

Obrona Narodowa

Podległość

DOK VIII
Armii „Pomorze”

Chełmińska Brygada Obrony Narodowejbrygada Obrony Narodowej Wojska Polskiego II RP.

Chełmińska ON
Obrona Narodowa w 1939

Pomorska Brygada ON w latach 1937–1939

Latem 1937 roku w Toruniu zostało sformowane dowództwo Pomorskiej Brygady ON. Do końca tego roku sformowano i podporządkowano dowódcy brygady sześć batalionów ON: kościerzyński, czerski, tucholski, gniewski, nakielski i kcyński. W międzyczasie, we wrześniu, przemianowane zostały dwa pododdziały: kościerzyński na kościerski i gniewski na starogardzki.

Na stanowisko dowódcy brygady został wyznaczony pułkownik Tomasz Mazurkiewicz, długoletni dowódca 68 pułku piechoty we Wrześni. Dowódca brygady równolegle pełnił obowiązki kierownika Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz referenta dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu, któremu jednostka była bezpośrednio podporządkowana.

W maju 1938 roku brygada podporządkowana została pod względem inspekcji, generałowi dywizji Władysławowi Bortnowskiemu, inspektorowi armii z siedzibą w Toruniu.

23 marca 1939 roku generalny inspektor sił zbrojnych podporządkował brygadę generałowi Bortnowskiemu również pod względem przygotowania prac operacyjnych.

Organizacja pokojowa Pomorskiej Brygady ON w latach 1937-1939

Chełmińska Brygada ON 1939

2 kwietnia 1939 roku Pomorska Brygada ON przemianowana została na Chełmińską Brygadę ON. W jej składzie pozostawiono dwa bataliony ON: kcyński i nakielski, i przeformowano je na etat batalionu ON typ II. Ponadto wiosną tego roku sformowano, według etatu batalionu ON typ IV i podporządkowano dowódcy brygady kolejnych pięć batalionów ON: jabłonowski, brodnicki, wągrowiecki, żniński i bydgoski. Trzy ostatnie pododdziały były przeznaczone dla Kujawskiej Brygady ON, której ostatecznie nie utworzono. Bataliony ON: kościerski, starogardzki, czerski i tucholski podporządkowane zostały dowódcy nowo powstałej Pomorskiej Brygady ON w Świeciu.

Organizacja pokojowa Chełmińskiej Brygady ON wiosną 1939 roku

Bataliony ON walczyły w składzie Armii "Pomorze"

Latem Żniński Batalion ON przeformowany został na etat batalionu ON typ S i razem z batalionami: kcyńskim i wągrowieckim, podporządkowany został generałowi dywizji Tadeuszowi Kutrzebie, inspektorowi armii z siedzibą w Warszawie. Wszystkie trzy bataliony kampanię wrześniową rozpoczęły w składzie 26 Dywizji Piechoty (Armia „Poznań”).

W sierpniu 1939 roku nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy brygady. Dotychczasowy dowódca, pułkownik Tomasz Mazurkiewicz został przeniesiony do Departamentu Uzupełnień Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisko oficera sztabowego do spraw inspekcji komend rejonu uzupełnień. Zastąpił go pułkownik dyplomowany Antoni Jan Żurakowski, długoletni dowódca 24 pułku piechoty w Łucku, ostatnio na stanowisku komendanta miasta Grodna.

Po 25 sierpnia 1939 roku sformowany został Grudziądzki Batalion ON.

W kampanii wrześniowej poszczególne bataliony ON podporządkowane zostały dowódcom wielkich jednostek i grup taktycznych Armii „Pomorze” i walczyły w ich składzie:

Dowództwo Chełmińskiej Brygady ON pełniło funkcję Dowództwa Oddziału Wydzielonego "Toruń", w składzie którego nie było żadnych pododdziałów ON.

Skład Chełmińskiej Brygady ON według poszczególnych autorów
K. Pindel (1979)K. Ciechanowski (1983)T. Jurga (1975)E. Kozłowski (1974)T. Böhm (1996)Jednostka administracyjna
JabłonowskiJabłonowskiJabłonowskiJabłonowskiJabłonowski63 pp
BrodnickiBrodnickiBrodnickiBrodnickiBrodnicki67 pp
BydgoskiBydgoskiBydgoskiBydgoskiBydgoski61 pp
NakielskiNakielskiNakielskiNakielski61 pp
KcyńskiKcyńskiKcyńskiKcyński62 pp
WągrowieckiWągrowieckiWągrowiecki61 pp
ŻnińskiŻnińskiŻniński62 pp
GrudziądzkiGrudziądzkiGrudziądzki64 ? 65 pp
Koronowski61 pp
Świecki66 pp

Obsada personalna brygady

Dowódcy brygady
  • płk piech. Tomasz Mazurkiewicz (1937 - VII 1939)[1]
  • płk dypl. Antoni Jan Żurakowski (VIII-IX 1939)
Oficerowie sztabu
  • mjr adm. (piech.) Tadeusz Jakub Konarski (III 1939)[1]
  • mjr dypl. Edmund Michalski

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Wydaw. Min. Obrony Narodowej. ISBN 83-11-06301-X.
  • Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974, wyd. II.
  • Tadeusz Böhm, Bataliony Obrony Narodowej w Wielkopolsce w latach 1936-1939 i ich rola w Kampanii Wrześniowej, Poznań: Sorus, 1996, ISBN 83-87133-01-9, OCLC 830126196.
  • Tadeusz Jurga, Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1975.
  • Konrad Ciechanowski: Armia Pomorze 1939. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Chełmińska ON.jpg
Chełmińska ON
Obrona Narodowa w 1939.jpg
Obrona Narodowa w 1939
Armia pomorze 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Pomorze" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939