Chelosiowa Jama – Jaskinia Jaworznicka

Chelosiowa Jama – Jaskinia Jaworznicka

Plan jaskini
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Położenie	Góry Świętokrzyskie Jaworznia
Właściciel	Skarb Państwa (rezerwat przyrody)
Długość	3670 m
Rozciągłość pozioma	327 m
Głębokość	57 m
Deniwelacja	61 m
Wysokość otworów	257,3, 261,2, 286,1, 288,1 m n.p.m.
Wysokość otworów nad dnem doliny	18 m
Ekspozycja otworów	ku W, ku W (Jama Chelosiowa), ku, ku górze (Jaskinia Jaworznicka)
Data odkrycia	jesień 1973 roku (Jama Chelosiowa), lato 1960 roku (Jaskinia Jaworznicka)
Odkrywca	R. Chlebowski (Jama Chelosiowa)
Ochrona i dostępność	niedostępna turystycznie
Kod	(nr inwentarzowy PIG) G-1.42
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Chelosiowa Jama – Jaskinia Jaworznicka
Położenie na mapie Polski Chelosiowa Jama – Jaskinia Jaworznicka
50°51′33″N 20°29′56″E/50,859167 20,498889

Chelosiowa Jama – Jaskinia Jaworznicka – jaskinia w Górach Świętokrzyskich. Wejścia do niej znajdują się na Górze Kopaczowej, na terenie nieczynnych kamieniołomów w Jaworzni. Jest, poza Tatrami, drugą pod względem długości (za Jaskinią Niedźwiedzią w Sudetach) jaskinią w Polsce. Powstała z połączenia dwóch jaskiń: Chelosiowej Jamy i Jaskini Jaworznickiej. Jej długość wynosi 3 670 metrów, a deniwelacja 61 metrów^[1].

W pobliżu Chelosiowej Jamy – Jaskini Jaworznickiej, na terenie kamieniołomów, znajdują się jaskinie: Jaskinia Pajęcza i Gazownia, które w przeszłości były jej częścią. Jaskinie te tworzą rezerwat przyrody Chelosiowa Jama i są nieudostępnione turystycznie^[1].

Fragment dawnego kamieniołomu

Chelosiowa Jama

Jaskinia ma dwa, powstałe sztucznie, otwory wejściowe położone we wschodniej ścianie zachodniego kamieniołomu na wysokościach 257,3 i 261,2 metrów n.p.m. Górny otwór został zamurowany, w dolnym (głównym) znajdują się drzwi wejściowe do jaskin^[2]i.

Opis jaskini

Z otworu głównego korytarz prowadzi, przez niewielką pochyłą salkę, do Komory Wstępnej. Stąd czterema różnymi korytarzykami można dostać się do Komór Bernatowicza. Są to trzy sale: Sala Sopli Kalcytowych, Sala Debat i Sala Trzech Węży. Z tej ostatniej dwa ciasne korytarzyki prowadzą do trzech dużych sal: Dolnej Sali, Sali Wielkobiwakowej i Górnej Sali. Z Sali Wielkobiwakowej odchodzą cztery ciągi:

1. Lewy Meander – system niewielkich szczelinowych korytarzyków,
2. Prawy Meander – system szczelinowych korytarzyków z małymi studzienkami i kominkami oraz małą salką
3. Korytarzyk prowadzący do drugiego, zamurowanego otworu wejściowego
4. Wielka Pętla -– ciąg jaskiniowy prowadzący do Górnej Sali. Zaczyna się Korytarzem Ciągłej Ekstazy przechodzącym w Salę Deszczów. Odchodzą stąd w bok korytarzyki nazwane Prawym Serem, korytarzyk prowadzący do Korytarza pod Torami i ciąg kończący się Salką ze Świeczką. Wielka Pętla natomiast idzie dalej ciasnymi korytarzykami nazwanymi Lewym Serem do Rozdroża. Stąd:

• na lewo prowadzi Wielki Korytarz, z którego w bok odchodzi korytarzyk do Sali z Jeziorkiem, gdzie znajduje się Jeziorko Błękitnych i najniższy punkt jaskini. Z Wielkiego Korytarza Wielka Pętla prowadzi dalej przez Górny Korytarz do dużej Sali z Kominem, a następnie przez Salę z Wantą, Płaską Salę i Salę z Kabotem do Górnej Sali.

• na prawo odchodzi długi, prawie poziomy korytarz Trójkąt prowadzący do Nowych Partii. W początkowej jego części odchodzi korytarzyk, który przez Dziurawą Salę prowadzi do Sali z Kominem. Trójkąt doprowadza do niewielkiej salki Krypty WJ skąd można dostać się do przez salę Całka do korytarza Kamienne Tablice. Z niego na lewo idzie się do sali Herbaciarnia, a na prawo do Sali z Wiórkami. Z tej ostatniej odchodzą dwa korytarze: Wschodnia Orientacja i Zapomniana Pętla, natomiast z Herbaciarni idzie korytarz przez salę Laleczka i Partie Flipa i Flapa do Rozmównicy 96 – miejsca połączenia Chelosiowej Jamy z Jaskinią Jaworznicką^[1].

Jaskinia Jaworznicka

Jaskinia ma dwa, powstałe sztucznie, otwory wejściowe położone w północno-wschodnim kamieniołomie na wysokościach 286,1 i 288,1 metrów n.p.m. W górnym otworze jest krata, w dolnym (głównym) znajdują się drzwi wejściowe do jaskini.

Opis jaskini

Zaraz za głównym otworem wejściowym znajduje się Komora Wstępna. Odchodzą z niej cztery ciągi. Jeden prowadzi do górnego, zakratowanego otworu wejściowego, drugi do Komory Złomisk z licznymi bocznymi korytarzykami, trzeci do Partii Kuny (kilka niewielkich salek), czwarty do dużej Sali NPWZ. Na końcu Sali NPWZ mają początek dwa ciągi:

• korytarz Larmo prowadzący przez salę Gang i zacisk Czarna Dziura do największej sali w jaskini – Umaguma (80 m długości). Odchodzi z niej kilka krótkich korytarzyków
• korytarz prowadzący przez zacisk do Salki pod Bambulcem i dalej przez Pseudorozdroże (odchodzi tutaj ciąg z kilkoma niewielki salkami), Stan Przedzawałowy i Korytarz Czołgistów do Rozmównicy 96 – miejsca połączenia Jaskini Jaworznickiej z Chelosiową Jamą^[1].

Przyroda

W jaskini występują duże stalagmity, stalaktyty, kolumny naciekowe i grube kalcytowe polewy (np. Wielki Korytarz, Górny Korytarz, Sala z Kominem, Herbaciarnia, Trójkąt, Korytarz Ciągłej Ekstazy, Wschodnia Orientacja). Zimą można spotkać w Komorach Bernatowicza i Dolnej Sali nacieki lodowe.

Jaskinia jest jednym z największych zimowisk nietoperzy w Polsce. Zamieszkują ją również kuny^[1].

Historia odkryć

Otwór Jaskini Jaworznickiej został odsłonięty podczas prac w kamieniołomie latem 1960 roku. Otwór Chelosiowej Jamy odkrył geolog R. Chlebowski jesienią 1973 roku. W latach 1984-96 prowadzono badania jaskiń zakończone ich połączeniem 28 marca 1996 roku^[2].

Plan i opis jaskini sporządzili E. Dumnicka, J. Gubała, A. Kasza i J. Urban w 1996 roku^[1].

Przypisy