Chibiny

Chibiny
Хибины, Умптек

Główne pasmo górskie zimą
Kontynent

Eurazja

Państwo

 Rosja

Najwyższy szczyt

Judyczwumczorr
(1200,6 m n.p.m.)

Powierzchnia

1300 km²

Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, u góry po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Chibiny”
67,73472°N 33,72611°E/67,734722 33,726111
Jesień w Chibinach

Chibiny (ros. Хибины, kil. Умптек) – pasmo górskie w Arktyce, zbudowane głównie z głębinowych skał magmowych (sjenitów), należące do obwodu murmańskiego, położone w Kole podbiegunowym północnym u nasady Półwyspu Kolskiego w północno-zachodniej Rosji.

Wiadomości ogólne

Występują tu najliczniej skały zawierające minerał apatyt, nefelin jak i wiele oryginalnych minerałów m.in. Astrofyllit, Łoparyt, Łomonosowit, Eudialit, Arktyt, Siudait (odkryty przez mineraloga Łukasza Kruszewskiego, nazwany na cześć mineraloga Rafała Siudy[1][2]). Najwyższy szczyt to Judyczwumczorr mający wysokość 1201 m n.p.m. Największe miasto to Kirowsk – ważny ośrodek narciarski i centrum miejscowego przemysłu wydobywczego. U podnóża gór, opodal Kirowska znajduje się jeden z najbardziej na północ położonych ogrodów botanicznych na świecie – Polarno-Alpejski Ogród Botaniczny.

Większość nazw topogeograficznych pochodzi z języka lapońskiego. Góry zostały stosunkowo słabo zbadane. Doliny porośnięte lasotundrą, stoki roślinnością górsko-tundrową z wieloma gatunkami porostów. Chibiny to największy na świecie lakkolit (jednorodna magmowa intruzja).

W 2018 roku dużą część pasma objął Park Narodowy „Chibiny”[3].

Kopalnia apatytu na zboczu Kukiswumczorr

Klimat

W Chibinach występuje połączenie klimatu kontynentalnego i górskiego. Śnieg w górach leży od października do czerwca.

Noc polarna trwa 42 dni. Często występują cyklony oraz nagłe zmiany ciśnienia. Na otwartych przestrzeniach prędkość wiatru dochodzi do 180 km/godz. Od sierpnia do połowy kwietnia można dostrzec zorzę polarną.

Lato jest krótkie, w górach trwa od 60 do 80 dni bez większych przymrozków. U podnóża gór średnia dobowa temperatura waha się około 10 °C i trwa około 70 dni. W lecie i jesienią występuje maksimum opadów. W Chibinach spada od 600 do 700 mm deszczu w dolinach, do 1600 mm na płaskowyżu.

Historia poznania

Pierwsze informacje o paśmie w literaturze pochodzą z XIX wieku. Badacze nie zaglądali w ten rejon wcześniej, pojawiali się tu jedynie nieliczni Pomorowie i Saamowie, osiedlając się wyłącznie na wybrzeżach. W 1840 A.F. Middendorf stwierdził tu występowanie licznych minerałów, jednak nieprzydatnych gospodarczo. W związku z tym do początku XX wieku rejon nie budził większego zainteresowania. W 1920 Aleksandr Fersman rozpoczął proces systematycznego badania gór. W 1921 u podnóża Kukiswumczorr znaleziono pierwsze bryły apatytów. Do 1928 oznaczono większą liczbę pokładów tego surowca, szacując zasoby na 500 milionów ton rudy. W 1930 na miejsce przybył Siergiej Kirow. Wynikiem lustracji była decyzja o budowie w dolinie Umptek, na brzegu jeziora Bolszoj Wudjawr nowego miasta - Chibinogorska, które miało się stać centrum wydobywczym apatytów. W 1934, po śmierci Kirowa, nazwę miasta zmieniono na Kirowsk. W drewnianym domu, w którym podjęto decyzję o budowie miasta otwarto muzeum[4].

Flora i fauna

Flora jest bardzo cenna. Na obszarze Chibiny występuje wiele gatunków wymienionych w Czerwonej Księdze.

Faunę reprezentują kręgowce lądowe. 27 gatunków ssaków, 123 gatunków ptaków, 3 gatunki płazów. Niektóre z nich przypisane są chronione lub zagrożone.

Toponimy i hydronimy Chibin (wybór)

  • Góra Ajkuajwenczorr
  • Góra Eweslogczorr
  • Dolina Hakman
  • Kaskasnjunczorr
  • Chibinpachczorr
  • Góra Koaszkar
  • Góra Koaszwa
  • Dolina Kunjok
  • Góra Małyj Mannepach
  • Góra Kukiswumczorr
  • Szczyt Marczenko
  • Góra Raswumczorr
  • Góra Restinjun
  • Góra Jukspor
  • Dolina Łoparskaja
  • Góra Njorkpachk
  • Góra Partomczorr
  • Rzeka Petrelius
  • Góra Risczorr
  • Góra Tachtarwumczorr
  • Tuliłucht
  • Rzeka Wuonnemjok
  • Jezioro Imandra
  • Jezioro Bolszoj Wudjawr (Wudźjawr)
  • Przełęcz Jumekorr
  • Góra Wudjawrczorr (Wudźjawrczorr)
  • Góra Czasnaczorr
  • Przełęcz Fersmana
  • Umboziero

Zobacz też

  • Legenda o Imandrze
  • Łowoziorskije tundry

Przypisy

  1. Siudaite, Na 8 (Mn 2+ 2 Na)Ca 6 Fe 3+ 3 Zr 3 NbSi 25 O 74 (OH) 2 Cl·5H 2 O: a new eudialyte-group mineral from the Khibiny alkaline massif, Kola Peninsula | SpringerLink, link.springer.com [dostęp 2020-07-03] (ang.).
  2. Polskie odkrycia, www.komin.pan.pl [dostęp 2020-07-03] (pol.).
  3. Национальный парк "Хибины", Экологический сайт г.Апатиты [dostęp 2021-07-25] (ang.).
  4. Jacek Tyczkowski, Baśń o Imandrze, w: Poznaj Świat, nr 11/1979, s.14, ISSN 0032-6143

Odnośniki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Russia edcp relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel :

* N: 54.0° N

Central meridian :

* E: 100.0° E

Standard parallels:

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Осень в Хибинах.jpg
Autor: Лада Евдокимова, Licencja: CC BY-SA 4.0
Хибины, в сентябре 2012
Kukisvumchorr 1989.jpg
Autor: SibFreak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kukisvumchorr (Кукисвумчорр) apatite mine
Hibiny winter.jpg
(c) Lite, CC-BY-SA-3.0
Główne pasmo górskie obwodu - Chilbiny w okresie zimowym.