Chichén Itzá

Prekolumbijskie miasto
Chichén Itzá^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Piramida Kukulkana
Państwo	Meksyk
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, III
Numer ref.	483
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1988; na 12. sesji
	Położenie na mapie Meksyku Chichén Itzá
	20°40′58″N 88°34′07″W/20,682778 -88,568611
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO;

Świątynia Wojowników

Świątynia Wojowników – grupa Tysiąca Kolumn

Grobowiec Kapłana

Chichén Itzá – prekolumbijskie miasto założone przez Majów na półwyspie Jukatan (Meksyk) w IV – VI w. Zachowane zabytki w jego częściach południowej i zachodniej są związane z wcześniejszą kulturą Majów, natomiast w części północnej – z późniejszą kulturą Tolteków.

W okresie między 600 a 400 r. p.n.e. w Komchen, niedaleko Chichén Itzá powstały pierwsze na ziemiach Majów złożone budowle na kamiennych platformach^[1].

Historia

Największy rozwój datowany jest na X – XI wiek. W wieku XIII miasto straciło na znaczeniu, a w XV zostało opuszczone. Od 1924 roku prowadzone wykopaliska pozwoliły odkryć pozostałości wielu zabytków. Nazwa miasta pochodzi od dwóch świętych zbiorników, przy których zostało ono założone (nazwa Chichén Itzá znaczy Źródła Ludu Itzá lub Wrota do studni Itzá^[2]). Zbiorniki te zwane cenote służyły od V wieku jako miejsce składania ofiar^[3] – Majowie wrzucali rytualnie łamane przedmioty.

Zabytki

Miasto ukształtowane w klasycznym okresie rozwoju sztuki Majów prezentowało typowe cechy ich architektury – niskie budynki wznoszone z kamienia o gładkich ścianach. Ostateczny układ miasta powstał po 900 r. w okresie wpływów Tolteków. Z tego okresu pochodzą największe budowle: największe na terenach Mezoameryki boisko do rytualnej gry w piłkę (o długości 150 m), El Castillo – świątynia Kukulkana (Świątynia Zamek), Świątynia Wojowników (Templo de los Guerreros), grupa Tysiąca Kolumn i Świątynia Jaguara oraz wiele mniejszych piramid, budowli i wolno stojących ołtarzy.

Świątynia Wojowników – widoczne są w niej wyraźnie wpływy sztuki Tolteków. Zastosowano w niej filary zbudowane w kształcie Pierzastych Węży oraz postaci wojowników a także rzeźby półleżących postaci zwane Chac Mool. Cechą charakterystyczną dla sztuki Majów jest zastosowane sklepień pozornych wewnątrz pomieszczeń. Wyobrażenia boga deszczu Majów, Chaca, zostały zastosowane jako dekoracja ścian.
El Castillo – świątynia nazywana Zamkiem, to świątynia Kukulkana, odpowiednika Quetzalcoatla. Jej wysokość wynosi 30 m^[2]. Została wzniesiona na piramidzie schodkowej złożonej z dziewięciu tarasów. Schody prowadzą na szczyt piramidy z czterech stron, każdy bieg ma 91 stopni (razem 364 stopnie), 365 stopień (czyli liczba dni roku słonecznego) stanowi wejście do świątyni. U dołu schodów rzeźbione wyobrażenia głów Upierzonego Węża strzegły wejścia do świątyni^[4]^[2]. Ciała węża wiją się aż do górnej platformy, na której stoi świątynia^[2]^[1].
El Caracol – czyli Ślimak to okrągła, szeroka wieża o wysokości 12 m i średnicy 6,7 m zbudowana na dwóch tarasach. Wewnątrz umieszczono spiralną klatkę schodową prowadzącą do górnej komory. Jej okna zostały umieszczone promieniście. Stąd przypuszczenie o zastosowaniu wieży do obserwacji astronomicznych.
Grobowiec Kapłana – piramida stojąca w południowej części Chichén Itzá, niedaleko El Caracol, w której znaleziono grobowiec, być może kapłana.
La Iglesia – czyli Kościół – niezbyt duża, bardzo bogato zdobiona świątynia, stojąca w południowej części Chichén Itzá, obok piramidy. Dekoracje przedstawiają prawdopodobnie maski boga Chaca z nosem w kształcie trąby. Obok, wokół prostokątnego placu, stoją stosunkowo niewielkie, również bogato zdobione budowle.

Obecnie

W 1988 roku stanowisko archeologiczne w Chichén Itzá wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO, zaś 7 lipca 2007 roku obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata^[5]. Obecnie jest to znane centrum turystyki na północnym Jukatanie. Turyści przyjeżdżają zwiedzać ruiny oraz odwiedzać znajdujące się w pobliżu cenotes.

Galeria

Świątynia Wojowników w Chichén Itzá

Tzompantli w Chichén Itzá

Głowa węża - detal z Świątyni Kukulkana
Ołtarz Wenus
Reliefy ołtarza Wenus
(c) Francesco Lo Bello, CC BY 3.0
Reliefy Ołtarza Czaszek
Świątynia Wojowników
Chac Mool
Figura ze Świątyni Wojowników
Ruiny Świątyni Xtoloca
El Caracol
Akab Dzib
(c) gpatgn, CC BY-SA 3.0
Kościół
Budowla obok Kościoła
(c) Николай Максимович, CC BY 3.0
Dekoracje z południowej części Chichén Itzá
Sklepienie pozorne
Zrujnowana budowla w środkowej części Chichén Itzá

Przypisy

↑ ^a ^b Renata Faron-Bartels: Ludzie i bogowie Ameryki Środkowej, Ossolineum, Wrocław 2009, ISBN 978-83-04-04932-1
↑ ^a ^b ^c ^d Timothy Laughton: Majowie. Życie, legendy i sztuka, National Geografic, Wydawnictwo G+RBA, Warszawa 2002, ISBN 978-83-89019-20-2
↑ Jane McIntosh: Poszukiwacze skarbów. Zagubione i odnalezione skarby świata. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa, 2001, s. 144. ISBN 83-88132-70-9.
↑ Henri Stierlin: Skarby dawnych cywilizacji. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa. ISBN 83-60006-04-0.
↑ The official new 7 wonders of the world (ang.). new7wonders.com. [dostęp 2014-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-16)].

Zobacz też

Bibliografia

TadeuszT. Barucki TadeuszT., Architektura Meksyku, Warszawa: ARKADY, 1984, ISBN 83-213-3160-2, OCLC 749941709 .
Michael D.M.D. Coe Michael D.M.D., Dean RD.R. Snow Dean RD.R., Elizabeth P.E.P. Benson Elizabeth P.E.P., Ameryka prekolumbijska, HannaH. Turczyn-Zalewska (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo PENTA, 1997, ISBN 83-85440-49-6, OCLC 749312903 .
Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 35. ISBN 83-85001-89-1.

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[Faron-Bartels-2] Renata Faron-Bartels: Ludzie i bogowie Ameryki Środkowej, Ossolineum, Wrocław 2009, ISBN 978-83-04-04932-1

[Laughton-3] Timothy Laughton: Majowie. Życie, legendy i sztuka, National Geografic, Wydawnictwo G+RBA, Warszawa 2002, ISBN 978-83-89019-20-2

[4] Jane McIntosh: Poszukiwacze skarbów. Zagubione i odnalezione skarby świata. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa, 2001, s. 144. ISBN 83-88132-70-9.

[5] Henri Stierlin: Skarby dawnych cywilizacji. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa. ISBN 83-60006-04-0.

[6] The official new 7 wonders of the world (ang.). new7wonders.com. [dostęp 2014-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-16)].

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Kulturowe	Akwedukt Padre Tembleque Camino Real de Tierra Adentro Campus Universidad Nacional Autónoma de Mexico Paquime - Casas Grande Dom i pracownia Luisa Barragána w Meksyku Dzielnice zabytkowe w Querétaro El Tajín Malowidła naskalne w Sierra de San Francisco Miasto obronne San Miguel i sanktuarium Jezusa Nazareńskiego w Atotonilco Miasto prekolumbijskie Chichén-Itzá Miasto prekolumbijskie i Park Narodowy Palenque Miasto prekolumbijskie Teotihuacán Miasto prekolumbijskie Uxmal Meksyk - zespół zabytkowy i Xochimilco Misje franciszkańskie Sierra Gorda w Querétaro Prehistoryczne jaskinie Yagul i Mitla w Dolinie Centralnej w stanie Oaxaca Obszar zabytków archeologicznych Xochicalco Przytułek Cabañas w Guadalahara Uprawy agawy oraz zabytkowe zakłady przetwórcze w regionie Tequili Zabytkowe miasto warowne Campeche Zespół zabytkowy i kopalnia srebra w Guanajuato Zespół zabytkowy w Morelli Zespół zabytkowy w Oaxaca i strefa archeologiczna w Monte Albán Zespół zabytkowy w Puebla Zespół zabytkowy w Tlacotalpan Zespół zabytkowy w Zacatecas
Przyrodnicze	Archipelag Revillagigedo Rezerwat Biosfery El Pinacate i Gran Desierto de Altar Rezerwat biosfery motyli królewskich Rezerwat biosfery Sian Ka'an Rezerwat pływaczy szarych El Vizcaíno Wyspy i obszary chronione Zatoki Kalifornijskiej
Kulturowe i przyrodnicze	Dawne miasto Majów i chronione lasy zwrotnikowe Calakmul Dolina Tehuacán-Cuicatlán

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne