Chlorek jodu

Chlorek jodu
	; Ampułka z chlorkiem jodu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	chlorek jodu, chlorek jodu(I), monochlorek jodu
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	ICl
Masa molowa	162,36 g/mol
Wygląd	czarne kryształy lub czerwonobrunatna, oleista ciecz o duszącym zapachu
	Identyfikacja
Numer CAS	7790-99-0; 54377-14-9 (znakowany 125; I)
PubChem	24640
InChI
	InChI=1S/ClI/c1-2
	InChIKey
	QZRGKCOWNLSUDK-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	3,24 g/cm³; ciecz; 3,86 g/cm³ (0 °C, α-ICl); ciało stałe; 3,66 g/cm³ (0 °C, β-ICl); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	rozpuszczalny z rozkładem
	w innych rozpuszczalnikach
	rozpuszczalny: etanol, eter dietylowy, disiarczek węgla, aceton, pirydyna, kwas octowy
Temperatura topnienia	26–27,3 °C (α-ICl); 13,9 °C (β-ICl)
Temperatura wrzenia	97–97,4 °C (rozkład)
Budowa
Moment dipolowy	1,24 D
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Zwroty H	H314, H334
Zwroty P	P261, P280, P305+P351+P338, P310
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanego źródła
	Żrący; (C)
Zwroty R	R34, R42
Zwroty S	S26, S36/37/39, S45
Numer RTECS	NN1650000
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Chlorek jodu, ICl – nieorganiczny związek chemiczny z grupy związków międzyhalogenowych, zbudowany z atomu jodu i chloru.

Otrzymywanie

Można go otrzymać np. w reakcji chloru z jodem w stosunku stechiometrycznym^[4]:

Cl
2 + I
2 → 2ICl

W obecności nadmiaru chloru w reakcji powstaje trichlorek jodu (ICl
3), który w podwyższonej temperaturze rozkłada się do monochlorku i chloru^[4]:

I
2 + 3Cl
2 → 2ICl
3 → 2ICl + 2Cl
2

Powstały trichlorek jodu można też przekształcić w monochlorek poprzez dodatek jodu^[7]:

ICl
3 + I
2 → 3ICl

Roztwór ICl w lodowatym kwasie octowym, czyli tzw. „roztwór Wijsa” uzyskuje się przepuszczając suchy gazowy chlor przez roztwór jodu w kwasie octowym do momentu zaniku barwy jodu^[8].

Właściwości fizyczne

Chlorek jodu w stanie stałym występuje w postaci dwóch odmian polimorfocznych. Odmiana α ma temperaturę topnienia 27,2 °C i postać czarnych igieł, natomiast odmiana β, topiąca się w temperaturze 13,9 °C, występuje w postaci brązowych płytek i jest metastabilna^[2]^[9]. W formie ciekłej chlorek jodu ma właściwości zbliżone do bromu^[4]. Jest dobrym rozpuszczalnikiem polarnym, rozpuszcza się w nim jod, chlor, chlorki metali alkalicznych. Jest mieszalny z tetrachlorkiem węgla, ciekłym chlorem, kwasem octowym i bromem^[4].

Ciekły chlorek jodu przewodzi prąd elektryczny, co tłumaczy się autodysocjacją związku^[10]:

2ICl ⇌ I+
+ ICl−
2

Właściwości chemiczne

Chlorek jodu jest umiarkowanie nietrwały termicznie, rozkłada się w temp. 100 °C^[11]. W wodzie hydrolizuje do kwasu jodowego (HIO₃), wolnego jodu i kwasu solnego (HCl), natomiast z równomolową ilością wody daje HIO i HCl^[4]. Z aminami tworzy addukty o liniowym układzie atomów N⋯I−Cl, w których azot jest donorem elektronów, a jod akceptorem^[12]. Reaguje z metalami tworząc zazwyczaj równomolową mieszaninę odpowiednich chlorków i jodków^[4], jednak użyty w nadmiarze w podwyższonej temperaturze wobec rozdrobnionego złota daje ilościowo chlorek złota(III), AuCl
3^[13].

Ulega addycji do nienasyconych związków organicznych^[4], a wobec alkanów działa jako czynnik jodujący^[4]. Wobec związków aromatycznych jest znacznie skuteczniejszym czynnikiem jodującym niż wolny jod – ze względu na większą elektroujemność chloru jod ma charakter elektrofilowy^[14].

Zastosowanie

Jest stosowany jako odczynnik analityczny do oznaczania liczby jodowej w olejach i tłuszczach w postaci roztworu Wijsa, tj. roztworu ICl w lodowatym kwasie octowym^[4]^[8]. Poza tym używa się go w syntezach organicznych, a także jako miejscowy środek antyseptyczny^[4].

Przypisy

↑ Iodine monochloride, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24640 [dostęp 2021-12-29] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ronald G.R.G. Brisbois Ronald G.R.G. i inni, Iodine Monochloride, [w:] Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis, Chichester: John Wiley & Sons, Ltd, 2013, DOI: 10.1002/047084289X.ri014.pub3, ISBN 978-0-471-93623-7 (ang.).
↑ ^a ^b Iodine monochloride (nr 481556) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 403-408. ISBN 0-07-049439-8.
↑ ^a ^b Karta charakterystyki chlorku jodu(I) firmy Merck Milipore.
↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 9-45.
↑ Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). T. 1. New York • London: Academic Press, 1963, s. 290–291.
↑ ^a ^b CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 8-4.
↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 175.
↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 579. ISBN 83-01-13654-5.
↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 4-31.
↑ O.O. Hassel O.O. i inni, Crystal Structure of the 1:1 Addition Compound Trimethylamine -- Iodo Monochloride., „Acta Chemica Scandinavica”, 14, 1960, s. 391–397, DOI: 10.3891/acta.chem.scand.14-0391 [dostęp 2021-12-29] (ang.).
↑ Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). T. 1. New York • London: Academic Press, 1963, s. 1057.
↑ Francis A. Carey: Advanced organic chemistry. Pt. A, Structure and mechanisms. New York: Springer, 2007, s. 804. ISBN 978-0-387-68346-1.

[PubChem-1] Iodine monochloride, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24640 [dostęp 2021-12-29] (ang.).

[EROS-2] Ronald G.R.G. Brisbois Ronald G.R.G. i inni, Iodine Monochloride, [w:] Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis, Chichester: John Wiley & Sons, Ltd, 2013, DOI: 10.1002/047084289X.ri014.pub3, ISBN 978-0-471-93623-7 (ang.).

[SA-3] Iodine monochloride (nr 481556) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski.

[handbook-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 403-408. ISBN 0-07-049439-8.

[Merck-5] Karta charakterystyki chlorku jodu(I) firmy Merck Milipore.

[CRC9-45-6] CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 9-45.

[Brauer290-7] Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). T. 1. New York • London: Academic Press, 1963, s. 290–291.

[CRC8-4-8] CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 8-4.

[Trzebiatowski-9] Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 175.

[Bielanski_2002-10] Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 579. ISBN 83-01-13654-5.

[CRC-11] CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 4-31.

[Hassel-12] O.O. Hassel O.O. i inni, Crystal Structure of the 1:1 Addition Compound Trimethylamine -- Iodo Monochloride., „Acta Chemica Scandinavica”, 14, 1960, s. 391–397, DOI: 10.3891/acta.chem.scand.14-0391 [dostęp 2021-12-29] (ang.).

[Brauer1057-13] Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). T. 1. New York • London: Academic Press, 1963, s. 1057.

[AOC-14] Francis A. Carey: Advanced organic chemistry. Pt. A, Structure and mechanisms. New York: Springer, 2007, s. 804. ISBN 978-0-387-68346-1.

[1]

[3]

[4]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

1. Litowców	LiCl NaCl KCl RbCl CsCl
2. Berylowców	BeCl 2 MgCl 2 CaCl 2 SrCl 2 BaCl 2 RaCl 2
3. Skandowców	ScCl 3 YCl 3 LaCl 3 AcCl 3
4. Tytanowców	TiCl 2 TiCl 3 TiCl 4 ZrCl 2 ZrCl 3 ZrCl 4 ZrOCl 2 HfCl 4 HfOCl 2
5. Wanadowców	VCl 2 VCl 3 VCl 4 VOCl VOCl 2 VOCl 3 NbCl 3 NbCl 5 NbOCl 3 TaCl 5
6. Chromowców	CrCl 2 CrCl 3 MoCl 2 (Mo 3Cl 6) MoCl 3 MoCl 4 MoCl 5 WCl 2 WCl 4 WCl 5 WCl 6
7. Manganowców	MnCl 2 MnCl 3 TcCl 3 ReCl 3 ReCl 5
8. Żelazowców	FeCl 2 FeCl 3 (Fe 2Cl 6) Fe 2Cl 5 RuCl 3 RuCl 4 OsCl 2 OsCl 3 OsCl 4
9. Kobaltowców	CoCl 2 CoCl 3 RhCl 3 IrCl 2 IrCl 3 IrCl 4
10. Niklowców	NiCl 2 PdCl 2 PtCl 2 PtCl 3 PtCl 4
11. Miedziowców	CuCl (Cu 2Cl 2) CuCl 2 Cu(OH)Cl AgCl AuCl AuCl 3 (Au 2Cl 6)
12. Cynkowców	ZnCl 2 Zn(OH)Cl 2 CdCl 2 Cd(OH)Cl 2 Hg 2Cl 2 HgCl 2
13. Borowców	BCl 3 AlCl 3 GaCl 2 GaCl 3 InCl InCl 2 InCl 3 TlCl TlCl 3
14. Węglowców	CCl 4 SiCl 4 GeCl 2 GeCl 4 GeOCl 2 SnCl 2 SnCl 4 Sn 2OCl 2 SnOCl 2 PbCl 2 Pb(OH)Cl PbCl 4
15. Azotowców	NCl 3 NH 4Cl NOCl PCl 2 PCl 3 POCl 3 PCl 5 AsCl 3 AsCl 5 SbCl 3 SbCl 5 BiCl 3 BiCl 2 BiOCl
16. Tlenowców	S 2Cl 2 SCl 2 SCl 4 SOCl 2 SO 2Cl 2 Se 2Cl 2 SeCl 4 SeO 2Cl 2 TeCl 2 TeCl 4 PoCl 2 PoCl 4
17. Fluorowców	ICl ICl 3 BrCl

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne