Chlorodiazepoksyd

Chlorodiazepoksyd

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 4-tlenek 7-chloro-N-metylo-5-fenylo-3H-benzo[1,4-e]diazepino-2-aminy Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. chlordiazepoxidum, chlordiazepoxidi hydrochloridum (chlorowodorek chlorodiazepoksydu)[1]
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C16H14ClN3O
Masa molowa	299,75 g/mol
Wygląd	prawie biały lub jasnożółty krystaliczny proszek[2]
Identyfikacja
Numer CAS	58-25-3 438-41-5 (chlorowodorek) 56617-98-2 (bromowodorek)
PubChem	2712
DrugBank	DB00475
SMILES CN=C1CN(C(=C2C=C(C=CC2=N1)Cl)C3=CC=CC=C3)O
InChI InChI=1S/C16H14ClN3O/c1-18-15-10-20(21)16(11-5-3-2-4-6-11)13-9-12(17)7-8-14(13)19-15/h2-9H,10H2,1H3,(H,18,19) InChIKey ANTSCNMPPGJYLG-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie 2 g/l[4][5] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalny w etanolu, bardzo słabo w eterze dietylowym[1] Temperatura topnienia 236,2–243 °C[5][1][4] logP 2,44[3] Zasadowość (pKb) pKBH+ = 4,8[3]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła[6] Uwaga Zwroty H H302 Zwroty P brak zwrotów P Numer RTECS DE9275000 Dawka śmiertelna LD50 95 mg/kg (mysz, dożylnie)
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N05BA02
Legalność w Polsce	substancja psychotropowa grupy IV-P
Stosowanie w ciąży	kategoria D
Farmakokinetyka Działanie przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe Okres półtrwania 24–48 h Metabolizm wątrobowy Wydalanie z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, domięśniowo

Chlorodiazepoksyd (łac. chlordiazepoxidum) – organiczny związek chemiczny, pochodna benzodiazepiny. Stosowany jako lek z grupy benzodiazepin. Związek ten został otrzymany przypadkowo w 1954 roku, jednak nie zwrócono na niego uwagi. Został zsyntetyzowany w roku 1957 przez absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego Leona Sternbacha (1908–2005). Opatentowany w roku 1958, natomiast wprowadzony do lecznictwa jako pierwszy lek z tej grupy w lutym 1960 roku pod nazwą handlową Librium przez koncern farmaceutyczny Hoffmann-La Roche^[7]. Nasila działania receptorów GABA. Wykazuje silne działanie zarówno przeciwlękowe, jak i uspokajające, oraz umiarkowanie miorelaksacyjnie, umiarkowanie nasennie – w dawkach małych (do 10 mg) i silnie nasenne – w dawkach dużych (30 mg). Ponadto odznacza się niewielkim działaniem rozkurczowym. Może wywoływać uzależnienie.

W latach 1966–1980 chlorodiazepoksyd był najczęściej (pod nazwą Elenium) przepisywaną pochodną benzodiazepiny w Polsce^[8]. Obecnie w porównaniu z innymi benzodiazepinami jest stosowany rzadko, z wyraźną tendencją spadkową. Powodem tego zjawiska jest m.in. wprowadzenie do lecznictwa innych benzodiazepin o bardziej selektywnym działaniu oraz powodujących mniejsze w porównaniu z chlorodiazepoksydem objawy niepożądane.

Działanie

Działa hamująco na niektóre części mózgu, szczególnie na układ limbiczny, podwzgórze, i wzgórze. Poprzez nasilanie działania receptorów GABA (neuroprzekaźnik) powoduje otwarcie kanałów chlorkowych, co w efekcie prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronów i zahamowania ich czynności.

Działa uspokajająco, nasennie, relaksująco oraz rozkurczowo. Hamuje reakcje emocjonalne. W mniejszym stopniu działa także przeciwdrgawkowo.

Lek przenika z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego, łożyska i mleka matki.

Przy podawaniu doustnym, maksymalne stężenie chlorodiazepoksydu we krwi występuje po ok. 1-2 h. Okres półtrwania wynosi od 6 do 30 godzin. Lek ulega w wątrobie przemianom do aktywnych farmakologicznie metabolitów: dimetylochlorodiazepoksydu, demoksepamu, nordiazepamu. Niekiedy spotyka się również bardzo małe ilości oksazepamu. Metabolity znacznie wydłużają czas działania farmakologicznego chlorodiazepoksydu. Chlorodiazepoksyd wraz z metabolitami jest wydalany powoli z moczem.

Działania niepożądane

Niepożądanymi skutkami działania leku mogą być:

• upośledzenie sprawności psychofizycznej oraz funkcji poznawczych,
• senność, szczególnie na początku kuracji lekiem,
• zmęczenie,
• ataksja,
• zawroty głowy,
• nudności,
• zaparcia,
• omdlenia.

Zespół abstynencyjny

Lek powoduje uzależnienie. Po nagłym odstawieniu może wystąpić zespół abstynencyjny w postaci objawów takich jak:

• lęk,
• zaburzenia snu,
• napady agresji
• drażliwość,
• depresja,
• bóle i skurcze mięśni,
• brak łaknienia.

Przedawkowanie

Objawy:

• częstoskurcz,
• hipotonia,
• zaburzenia świadomości i koordynacji ruchowej (splątanie),
• śpiączka
• zahamowanie czynności ośrodka oddechowego.

Przeciwdziałanie:

• płukanie żołądka,
• dożylne podawanie płynów,
• dożylne podanie flumazenilu,

Ze względu na krótki czas działania flumazenilu, po jego podaniu dalej monitoruje się tętno i oddech pacjenta, by w razie potrzeby podać kolejną dawkę. Nie należy podawać pacjentowi leków uspokajających nawet, jeśli wystąpi pobudzenie.

Działanie na płód

Stosowanie leku w okresie ciąży (szczególnie w 1 i 3 trymestrze) może powodować wady u płodu, a także objawy zespołu abstynencyjnego u noworodków. Jeśli lek był przyjmowany w dużych dawkach w 3 trymestrze ciąży dodatkowo mogą wystąpić: hipotonia, hipotermia, osłabienie odruchu ssania.

Zastosowania

Chlorodiazepoksyd znajduje zastosowanie w stanach lękowych, nadmiernej aktywności, bezsenności, jako środek wspomagający w leczeniu depresji psychicznych, alkoholizmie, w stanach zatrucia alkoholem. Także w przypadku skurczów mięśni na tle psychicznym lub nerwowym. Iniekcje stosuje się w stadium przygotowania do operacji chirurgicznych oraz po operacjach. Małe dawki dobowe chlorodiazepoksydu (5–10 mg) znajdują niekiedy zastosowanie pomocnicze w geriatrii^[9]

W przypadku długotrwałego przyjmowania odstawianie leku następować musi stopniowo.

Przeciwwskazania

Leku nie wolno podawać pacjentom uczulonym na preparat. Osoby z zaburzoną funkcją nerek i wątroby, oraz pacjenci chorzy na miastenię i jaskrę powinni powiadomić o tym lekarza przed rozpoczęciem kuracji. Zaleca się ostrożność w stosowaniu u osób starszych i wycieńczonych, a także chorych na depresję, uzależnionych od alkoholu, nadużywających innych leków, oraz z zaburzeniami osobowości. Nie podaje się dzieciom poniżej 6 roku życia. Stosowanie u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy istnieje bezwzględna konieczność, a stosowanie innych, podobnych leków nie jest możliwe.

Interakcje

Alkohol wzmacnia działanie leku. Leku nie należy łączyć także ze środkami działającymi depresyjnie na OUN, takimi jak: barbiturany, pochodne fenotiazyny, inhibitory MAO, opioidy, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeciwhistaminowe, klonidyna, i leki uspokajające. Lek może nasilać toksyczność leków przeciwpadaczkowych.

Dawkowanie

U dorosłych dawka najczęściej wynosi 5–10 mg 2-4 razy dziennie. W ciężkich stanach lękowych przyjmuje się do 40–100 mg na dobę. Jako lek nasenny podaje się jednorazowo 10–20 mg na godzinę przed snem. W klinicznych przypadkach psychiatrycznych podaje się 50–100 mg dziennie podzielone na 3-4 dawki. Dawki dla osób starszych i osłabionych są znacznie mniejsze (5–20 mg na dobę).

Zobacz też

• anksjolityki

Uwagi

Na uwagę zasługuje opinia, że spośród pozostałych pochodnych benzodiazepiny chlordiazepoksyd jest uważany za najlepszy lek w opanowywaniu pobudzenia i innych objawów występujących w przewlekłym alkoholizmie oraz w zespole odstawiennym. W tym zastosowaniu dawki dobowe zalecane przez klinicystów są bardzo wysokie, sięgające nawet do 100–200 mg jednorazowo, oraz 300 mg w ciągu doby (w lecznictwie zamkniętym)^[10]. Tak wysokie dawki chlordiazepoksydu, przekraczające maksymalne zalecenia farmakopealne (Według FP XII aktualnie zalecana dawka maksymalna jednorazowa chlorodiazepoksydu wynosi 25 mg, natomiast maksymalna dawka dobowa wynosi 100 mg)^[11] są jednak dopuszczalne przez charakterystykę produktu leczniczego^[12] oraz poradniki terapeutyczne^[13]

Preparaty – Polska

• Elenium (tabletki) – Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa. Preparat produkowany od 1966 roku^[10].

Dawniej były także produkowane przez Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa preparaty do wstrzyknięć domięśniowych i dożylnych. Ich produkcja została zakończona w pierwszej połowie lat 90. XX wieku.

Przypisy

Bibliografia

• Pharmindex Bravier – Podręczny indeks leków (2000/2), ISSN 1426-4250.
• Vademecum Polfa – Ośrodek Informacji Naukowej Polfa red. Piotr Kubikowski, 1972 r.
• Leksykon Leków – Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, PZWL 1991 r.
• Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006. ISBN 83-200-3354-3.