Chloropromazyna

Chloropromazyna
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C17H19ClN2S

Masa molowa

318,86 g/mol

Wygląd

ciecz

Identyfikacja
Numer CAS

50-53-3
69-09-0 (chlorowodorek)

PubChem

2726

DrugBank

DB00477

Podobne związki
Podobne związki

fenotiazyna, chloroprotyksen

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

N05 AA01

Stosowanie w ciąży

kategoria C

Chloropromazyna (łac. chlorpromazinum) – organiczny związek chemiczny, pochodna fenotiazyny o budowie zbliżonej do chloroprotyksenu. W postaci chlorowodorku stosowana jako lek psychotropowy o działaniu przeciwpsychotycznym, przeciwautystycznym i uspokajającym. Lek zaliczany do leków typowych działających głównie na receptory dopaminergiczne[4].

Historia

Chloropromazyna została pierwszy raz zsyntetyzowana pod koniec 1950 roku przez chemika Paula Charpentiera w laboratoriach firmy Rhône-Poulenc. W 1951 roku rozpoczęto badania kliniczne w Wojskowej Klinice Psychiatrycznej w Paryżu. W listopadzie 1952 roku lek wprowadzono do lecznictwa pod nazwą handlową Largactyl. Pierwszym krajem w którym zaczęto stosować Largactyl była Francja.

Chloropromazyna była pierwszym na świecie lekiem przeciwpsychotycznym (neuroleptykiem) i jest stosowana do dzisiaj. Wprowadzenie tego preparatu i kolejnych do lecznictwa było przełomem w leczeniu schizofrenii i wielu innych chorób psychotycznych.

Od czasu wprowadzenia leków neuroleptycznych do lecznictwa psychiatrycznego okres hospitalizacji bardzo się skrócił, można było otworzyć oddziały (drzwi otwarte, a raczej „obrotowe”), znieść środki przymusu bezpośredniego

Leksykon Leków, Kornel Gibiński – s. 63; opis chloropromazyny

Własności farmakologiczne i mechanizm działania

Chloropromazyna jest pochodną fenotiazyny, zawierającą dodatkowy atom chloru w jednym z pierścieni benzenowych i grupę dimetyloaminopropylową (Me2NCH2CH2CH2–) przy heterocyklicznym atomie azotu. Jest pierwszym skutecznym neuroleptykiem wprowadzonym do lecznictwa. Wykazuje działanie przeciwpsychotyczne i uspokajające oraz przeciwautystyczne, przeciwlękowe i umiarkowanie przeciwwymiotne.

Zastosowana zewnętrznie w postaci roztworu na skórę lub błony śluzowe wykazuje silne działanie miejscowo znieczulające, jednak działanie to nie jest wykorzystywane w lecznictwie[5].

Używana w postaci chlorowodorku. Biologiczny okres półtrwania wynosi 30 godzin. Metabolizowana w wątrobie, jest wydalana przez nerki i układ pokarmowy w postaci nieaktywnych metabolitów. Przenika przez barierę krew-mózg, łożysko oraz do pokarmu kobiecego. Oddziałuje na różne receptory w mózgu, wykazuje następujące działanie:

Działanie rozpoczyna się po 30 do 60 minut w przypadku podania doustnego i po 15 do 30 minut w przypadku podania domięśniowego.

Chloropromazyna, jak większość pochodnych fenotiazyny, jest metabolizowana przez cytochrom P450 2D6.

Wskazania

Jest stosowana głównie w przypadkach schizofrenii połączonej z nadpobudliwością ruchową, w stanach manii, w psychozach nieschizofrenicznych, jako środek uspokajający w premedykacji przed operacjami oraz w zaburzeniach emocjonalnych u dzieci. Jako lek pomocniczy stosowana w objawach abstynencyjnych toksykomanii, m.in. heroiny. Dawkowanie u dorosłych w psychiatrii początkowo 25 mg 3 razy na dobę aż do dawki optymalnej (200–600 mg na dobę). Maksymalna dawka początkowa w warunkach szpitalnych wynosi 800 mg.

Obecnie chloropromazyna straciła na znaczeniu jako lek przeciwpsychotyczny i nie jest już wymieniana w standardach schematów leczenia. W leczeniu schizofrenii i innych chorób psychotycznych stosowana rzadko, z wyraźną tendencją spadkową[6]. Sytuacja ta spowodowana jest wprowadzeniem do lecznictwa psychiatrycznego nowych neuroleptyków, tzw. II generacji o bardziej selektywnym działaniu i dużo mniejszych skutkach ubocznych[7].

Przeciwwskazania

Działania niepożądane

Do najczęstszych działań niepożądanych zalicza się senność, zaburzenia snu, depresję, niemożność koncentracji, zahamowanie ruchowe, parkinsonowski zespół poneuroleptyczny, drgawki, zaburzenia czynności wątroby, hipotermię, ostry zespół dyskinetyczny, zaburzenia temperatury ciała, apatię, tachykardię.

Interakcje

Udokumentowane interakcje powodujące spadek stężenia chloropromazyny[9]
zmiana stężenialek wpływający na zmianę
40%węglan litu, nikotyna, orfenadryna, leki zobojętniające kwas solny, np. IPP
cymetydyna, fenobarbital, hydroksyzyna, kannabinole
Udokumentowane interakcje powodujące wzrost stężenia chloropromazyny[9]
zmiana stężenialek wpływający na zmianę
100-500%beta-adrenolityki (propranolol, pindolol)
leki przeciwmalaryczne (chlorochina, fansydar, sulfadoksyna)

Preparaty – Polska

Dawniej w Polsce dostępne były preparaty doustne pod nazwą handlową Fenactil drażetki. Wytwórcą tych preparatów były Jeleniogórskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (obecna Jelfa) oraz Kutnowskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (obecnie Teva Kutno). Obecnie jedyną zarejestrowaną i dostępną w obrocie postacią leku doustną jest:

  • Fenactil krople do użytku wewn. ZF Unia Warszawa

oraz postacie leku do wstrzyknięć

Preparaty dostępne na świecie

  • Largactyl tabl. Sanofi Aventis – Francja
  • Teva-Chlorpromazine tabl. Teva Canada Limited

Preparaty dostępne w Polsce wyłącznie w trybie importu docelowego.

Przypisy

  1. a b Chlorpromazine, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine (ang.).
  2. Chlorpromazine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00477 (ang.).
  3. Chloropromazyna, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck KGaA, numer katalogowy: C8138 [dostęp 2022-02-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  4. Ryszard Korbut (red.), Farmakologia, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012, ISBN 978-83-200-4082-1.[potrzebny numer strony]
  5. Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, Leksykon Leków, PZWL, 1991, s. 63.
  6. Katharine Dudley, Xiaomeng Liu, Saskia De Haan, Chlorpromazine dose for people with schizophrenia, „The Cochrane Database of Systematic Reviews”, 4, 2017, art. nr CD007778, DOI10.1002/14651858.CD007778.pub2, PMID28407198, PMCIDPMC6478116 [dostęp 2022-02-01] (ang.).
  7. Leczenie Zaburzeń Psychicznych Małgorzata Rzewuska 2003 r. ISBN 83-200-2755-1.
  8. Jan Kazimierz Podlewski, Leki współczesnej terapii, Warszawa: Split Trading Wydawnictwa Fundacji Büchnera, 1995, s. 192–193, ISBN 83-85632-41-7.
  9. a b Adam Bilikiewicz i inni, Psychiatria, t. 3, Wrocław: Urban & Parner, 2003, ISBN 83-87944-24-6.[potrzebny numer strony]

Bibliografia

  • Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, Leksykon Leków, PZWL, 1991.[potrzebny numer strony]
  • Mary Ellen Bowden, Amy Beth Crow, Tracy Sullivan, Pharmaceutical achievers. The human face of pharmaceutical research, Chemical Heritage Foundation, 2003, s. 118, ISBN 978-0-941901-30-7 [dostęp 2020-02-01] (ang.).
  • Marek Jarema, Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych, wyd. 1, Gdańsk: ViaMedica, 2011, ISBN 978-83-7599-2861.[potrzebny numer strony]
  • Stephen M. Stahl, Podstawy psychofarmakologii. Leki przyciwpsychotyczne i normotymiczne, Gdańsk: Via Medica, 2007, ISBN 978-83-60945-42-1.[potrzebny numer strony]

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

GHS-pictogram-skull.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for toxic substances
Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.