Chmielnicki

Chmielnicki

Хмельницький

Ulica Proskurowska – główny deptak miasta
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	chmielnicki
Burmistrz	Ołeksandr Semczyszyn
Powierzchnia	93,05 km²
Wysokość	295 m n.p.m.
Populacja (2020) • liczba ludności	273 713
Nr kierunkowy	+380 382
Kod pocztowy	29000
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego Chmielnicki
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Chmielnicki
49°25′N 27°00′E/49,416667 27,000000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Chmielnicki (ukr. Хмельницький, Chmelnyćkyj; do 1954 Płoskirów, ukr. Проскурів, Proskuriw) – miasto w zachodniej części Ukrainy, nad Bohem, stolica obwodu i rejonu. Miasto liczy 273 713 mieszkańców (2020)^[1], dla porównania spis powszechny w 2001 zanotował ich 251 077^[2].

Około 100 km na północ od miasta znajduje się elektrownia jądrowa o mocy 2 GW.

Historia

Historyczny herb Płoskirowa

Na austro-węgierskiej mapie 1910^[3]

W czasach I Rzeczypospolitej nosiło nazwę Płoskirów i wchodziło początkowo w skład dóbr królewskich. Leżało w granicach województwa podolskiego prowincji małopolskiej Korony Królestwa Polskiego. W 1550 roku dzięki nadaniu króla Zygmunta II Augusta właścicielem miasta stał się rycerz Maciej Włodek z Hermanowa (zwycięzca w bitwie z Wołochami pod Gojścem, zasłużony w bitwie pod Obertynem). Od 1616 roku właścicielem miasta był Stanisław Lanckoroński z Brzezia, a w XVIII wieku w dożywotniej dzierżawie miał je ordynat Klemens Zamoyski. Płoskirów był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[4].

Po II rozbiorze Polski znalazł się w zaborze rosyjskim, został stolicą powiatu płoskirowskiego w guberni podolskiej. W 1801 roku powstał w mieście nowy kościół katolicki pw. św. Anny z fundacji Macieja Żurowskiego. W XIX wieku w mieście istniała znana fabryka powozów. Płoskirów stał się wówczas także znaczącym punktem handlu zbożem^[5]. W 1870 ukończono budowę linii kolejowej Wołoczyska-Żmerynka, wiodącej przez Płoskirów^[6]. W 1891 roku otwarto w Płoskirowie cukrownię, która stała się największym zakładem przemysłowym miasta^[7]. Na początku XX wieku istniało tu tajne nauczanie języka polskiego dla dziewcząt^[5].

Płoskirów w XVII wieku

W roku 1917 czasowo stacjonował w mieście polski oddział partyzancki Feliksa Jaworskiego^[8].

W lutym 1919 roku, gdy Płoskirów wchodził w skład Ukraińskiej Republiki Ludowej, miejscowi bolszewicy próbowali wywołać w mieście antyukraińskie powstanie, co doprowadziło do fali pogromów antyżydowskich, podczas których oddziały atamana Iwana Semesenki(ukr.) dokonały mordów na żydowskich mieszkańcach miasta, pozbawiając życia 1200–1400 osób, a spośród 600 rannych wkrótce umarło 300^[9][10].

Po zakończeniu I wojny światowej postulowano na konferencji w Wersalu powrót Płoskirowa do odrodzonego państwa polskiego ze względu na przeważający odsetek ludności polskiej. Pod zarządem polskim w 1920 roku Płoskirów przynależał administracyjnie do okręgu podolskiego. Ostatecznie miasto znalazło się w granicach ZSRR, zaledwie 40 km od nowej granicy państwowej, jednak prężnie działały tutaj organizacje polskie, m.in. klub piłkarski PKS Płoskirów, a w latach 1926–1928 wzniesiono kaplicę katolicką w podmiejskich Greczanach, będącą współcześnie główną świątynią rzymskokatolicką miasta^[5]. Stan ten trwał do czasu rozpoczęcia operacji NKWD skierowanej przeciwko Polakom. W 1936 roku decyzją bolszewików został zniszczony kościół św. Anny^[11]. Od lipca 1941 do marca 1944 roku miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką.

W 2003 roku założony został Ogród Botaniczny Chmielnickiego Uniwersytetu Narodowego.

Nazwa miasta

Nazwę Chmielnicki nadano miastu w 1954 roku, w 300 rocznicę zawarcia traktatu w Perejasławiu między kozakami pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego a Moskwą. W czasach zaboru rosyjskiego miasto nazywano Proskurow.

Transport

W mieście znajduje się dworzec kolejowy Chmielnicki obsługujący między innymi połączenia do Polski. Przed budynkiem dworca stoi pomnik Bohdana Chmielnickiego.

Zabytki

Wybrane zabytki

Kamienica przy ul. Proskurowskiej

Budynek dawnej poczty

Szkoła muzyczna

Cerkiew Narodzin Matki Bożej

Sobór św. Andrzeja

Cerkiew św. Jerzego

Wieża ciśnień

Gmach szkoły realnej

Teatr Schilmana

Kamienica przy ul. Proskurowskiej

Kamienica

• Zamek w Proskurowie, siedziba starosty^[12]
• kościół katolicki św. Anny z 1801 r. (przebudowany, obecnie kino)
• cmentarz katolicki z XIX wieku w południowej części miasta, za wiaduktem po prawej stronie drogi do miejscowości Jarmolińce
• Cerkiew Narodzin Matki Bożej z XIX w.
• Sobór św. Andrzeja z 1889 r.
• Cerkiew św. Jerzego^[13] z 1898 r.
• stara poczta
• wieża ciśnień
• budynek szkoły muzycznej z drugiej połowy XIX w.
• gmach szkoły realnej z pocz. XX w., współcześnie rada miejska^[14]
• Teatr Schilmana
• kamienice eklektyczne
• Kino Planeta z lat 1951–1954
• budynki socrealistyczne

Sport

W mieście działa klub piłkarski Podilla Chmielnicki, który w 2016 roku występował w trzeciej klasie rozgrywek ligowych. Istnieje także polski klub piłkarski Polonia Chmielnicki występujący w lidze obwodowej. Przed wojną działał Polski Klub Sportowy Płoskirów.

Miasta partnerskie

• Ciechanów
• Modesto
• Szawle

Urodzeni w mieście

• Swiatosław Fiodorow – rosyjski okulista
• Anatolij Kaszpirowski – rosyjski hipnotyzer
• Marian Niedźwiecki – podpułkownik uzbrojenia Wojska Polskiego
• Aleksander Ożarowski – polski farmaceuta
• Ołeksandr Ponomariow – ukraiński wokalista estradowy i kompozytor
• Aleksandr Ruckoj – rosyjski polityk
• Mieczysław Słupski – generał brygady Wojska Polskiego
• Julian Stawiński – polski tłumacz literatury angielsko- i rosyjskojęzycznej
• Bohdan Szerszun – ukraiński piłkarz
• Wasilij Zieńkowski – rosyjski filozof
• Anatolij Ziniewicz – radziecki wojskowy
• Ernest Malinowski – polski inżynier drogowy i kolejowy
• Helena z Derewojedów Hołówko - polska lekarka

Galeria

• 

  Dom handlowy

• 

  Kościół katolicki pw. Chrystusa Króla

• 

  Kino Planeta

• 

  (c) Lazdynas at the Lithuanian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0

  Budynek Chmielnickiej Obwodowej Administracji Państwowej

• 

  Willa

• 

  Kamienica eklektyczna

• 

  Pomnik Jana Pawła II

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mapa 1:100 000 – część zachodnia. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
• Mapa 1:100 000 – część wschodnia. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
• Proskurów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 53 .
• Opis Płoskirowa na portalu kresy.pl