Chondrilla
 (c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0 Chondrilla sztywna | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | chondrilla |
| Nazwa systematyczna | |
| Chondrilla Linnaeus Sp. Pl. 796. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
C. juncea Linnaeus[3] | |
Chondrilla (Chondrilla L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 25[4]–29[5] gatunków. Występują one w środkowej i południowo-zachodniej Azji (w Chinach 10 gatunków) oraz w basenie Morza Śródziemnego[6]. W Europie obecnych jest 5 gatunków (po wyodrębnieniu w osobny rodzaj roślin z rodzaju Willemetia)[4]. W Polsce rośnie dziko jako gatunek rodzimy jeden przedstawiciel rodzaju – chondrilla sztywna C. juncea[7]. Jest to zarazem najszerzej rozprzestrzeniony gatunek, introdukowany poza jego naturalny zasięg do Ameryki Północnej i Południowej, Australii i Nowej Zelandii[6]. Rośnie on w klimacie ciepłym jako uciążliwy chwast w uprawach zbóż, problematyczny m.in. ze względu na cienkie, sztywne łodygi, które uszkadzają mechanizmy maszyn rolniczych. Gatunek kontrolowany jest za pomocą grzyba Puccinia chondrollina. W Hiszpanii pędy tego gatunku spożywa się po ich zblanszowaniu[4].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne, zwykle byliny, rzadko jednoroczne, często gęsto (miotlasto) rozgałęzione. Pędy nagie lub owłosione w różnym stopniu[6], zwykle sztywne i mocno wydłużone[8].
- Liście
- Czasem skupione w przyziemną rozetę[6], poza tym występują liście łodygowe[8].
- Kwiaty
- Języczkowe, skupione w niewielkie koszyczki siedzące pojedynczo lub po kilka w dużym rozproszeniu wzdłuż pędu i na jego szczycie. W koszyczku znajduje się zwykle 5–12 kwiatów. Okrywa cylindryczna utworzona z 5–9 lancetowatych listków równej długości, nagich lub owłosionych w różnym stopniu. Od zewnątrz wsparta krótszymi (do 1/4 długości listków wewnętrznych) zewnętrznymi listkami. Korona kwiatu żółta, o długiej rurce[6][8].
- Owoce
- Niełupki walcowate z 5 żebrami i krótszym lub dłuższym dzióbkiem, z puchem kielichowym tworzonym przez białe, proste i nierozgałęzione włoski[6][8].
Systematyka
Rodzaj z podplemienia Chondrillinae, plemienia Cichorieae podrodziny Cichorioideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)[9]. Najbliżej spokrewnione rodzaje, należące do tego samego podplemienia to Phitosia i Willemetia[10].
- Wykaz gatunków[5]
- Chondrilla ambigua Fisch. ex Kar. & Kir.
- Chondrilla aspera Poir.
- Chondrilla bosseana Iljin
- Chondrilla brevirostris Fisch. & C.A.Mey.
- Chondrilla canescens Kar. & Kir.
- Chondrilla chondrilloides (Ard.) H.Karst.
- Chondrilla evae Lack
- Chondrilla graminea M.Bieb.
- Chondrilla juncea L. – chondrilla sztywna
- Chondrilla kusnezovii Iljin
- Chondrilla laticoronata Leonova
- Chondrilla latifolia M.Bieb.
- Chondrilla lejospemna Kar. & Kir.
- Chondrilla macra Iljin
- Chondrilla macrocarpa Leonova
- Chondrilla maracandica Bunge
- Chondrilla mariae Podlech
- Chondrilla mujunkumensis Iljin & Igolkin
- Chondrilla ornata Iljin
- Chondrilla pauciflora Ledeb.
- Chondrilla phaeocephala Rupr.
- Chondrilla piptocoma Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.
- Chondrilla ramosissima Sm.
- Chondrilla rouillieri Kar. & Kir.
- Chondrilla setulosa C.B.Clarke ex Hook.f.
- Chondrilla spinosa Lamond & V.A.Matthews
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Chondrilla. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-20].
- ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 197. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b Chondrilla L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-20].
- ↑ a b c d e f Zhu Shi, Norbert Kilian: Chondrilla Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-20].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 59, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d Irena Kucowa: Chondrilla L., Chondrilla. W: Bogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XIII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 149-150.
- ↑ Genus: Chondrilla L.. W: U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA. [dostęp 2020-02-20].
- ↑ Hong Wang, Alexandra H. Wortley, Stephen Blackmore. Pollen morphology of Crepidinae and Lactucinae (Asteraceae: Cichorieae) and its systematic significance. „Grana”. 48:3, s. 160-178, 2009.
Media użyte na tej stronie
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Habitus of the plant Chondrilla juncea (Asteraceae).
Autor: Enrico Blasutto, Licencja: CC BY-SA 3.0
Giardino Botanico Alpino "Giangio Lorenzoni", Pian Cansiglio, Tambre d'Alpago (BL), 1000 m s.l.m.