Chorąży

Chorąży
Wojska Lądowe
Aktualne oznaczenie stopnia
naramiennik
naramiennik
kurtka nieprzemakalna
kurtka nieprzemakalna
Oznaczenie stopnia w latach 1952-57 (LWP)
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia w latach 1943-52 (LWP)
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia w latach 1940-45 (PSZ)
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia w latach 1925-39
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia w latach 1919-25
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia w lotnictwie od 1936
naramiennik
naramiennik
Chorąży konny w czasie powstania styczniowego

Chorąży – nazwa stopnia w korpusie osobowym podoficerskim (do 2004 roku w osobnym korpusie chorążych). Do korpusu podoficerów należy młodszy chorąży, a do podoficerów starszych należą: chorąży, starszy chorąży i starszy chorąży sztabowy.

Historia

W średniowiecznej Polsce rycerz trzymający chorągiew swojego oddziału, księcia lub ziemi (stąd jego nazwa).

Później był to urzędnik (łac. vexillifer) podporządkowany kasztelanowi. W jego kompetencji leżało przygotowanie rycerstwa podczas pospolitego ruszenia i przyprowadzenie go do kasztelana. Po zjednoczeniu państwa był to wyższy urząd ziemski. Dodatkową funkcją chorążego (tylko w Wielkopolsce i tylko do przełomu XV/XVI w.) był udział w sądzie ziemskim.

Jakkolwiek z funkcją „chorążego” spotykamy się bardzo wcześnie, to jednak w oddziałach wojskowych stopień chorążego występuje po raz pierwszy w regestrach z roku 1589. Początkowo nie miał on rangi oficerskiej i nadawano go towarzyszowi przeznaczonemu do noszenia chorągwi.

W wieku XVIII oraz w ludowym Wojsku Polskim w latach 1943–1957 stopień chorążego był najniższym stopniem oficerskim. W Wojsku Polskim II RP został wprowadzony w 1919 roku jako stopień między starszym sierżantem a podporucznikiem[1]. Początkowo nadawano go doświadczonym podoficerom, którzy z powodu braków kadrowych byli powoływani na stanowiska oficerskie, lecz z racji nielegitymowania się wymaganym wykształceniem nie mogli zostać oficerami[2]. Chorąży pełnił służbę oficerską, podlegał karom dyscyplinarnym i służbowym jak oficer i miał pewne przywileje stanu oficerskiego, jak np. korzystanie z kasyna, ale nie miał praw do sądu honorowego i towarzyskich w Wojsku Polskim[3]. Demobilizacja przyniosła likwidację „korpusu” chorążych. W połowie 1922 roku wstrzymano mianowanie podoficerów na ten stopień[1]. Od roku 1923 stopień w likwidacji, chorążowie zostali zaliczeni do korpusu podoficerskiego i zrównani w prawach z podoficerami, zgodnie z zasadą ścisłego odseparowania oficerów i szeregowych; od 1935 roku stopień ponownie w użyciu. W 1957 roku został zniesiony, a w 1963 pojawił się ponownie, w związku z utworzeniem korpusu chorążych[4]. Został wówczas umiejscowiony między starszym sierżantem a starszym chorążym. W 1967 roku poniżej chorążego utworzono w hierarchii stopnień młodszego chorążego[5]. W 2004 roku zlikwidowano korpus chorążych, a stopnie wchodzące w jego skład przeniesiono do korpusu podoficerów.

Tytuły odojcowskie i odmężowskie

W przeszłości dzieciom chorążego przysługiwały tytuły odojcowskie. Dla synów tytułem takim był chorążyc[6], a dla córek chorążanka[7]. Żony miały prawo do tytułu odmężowskiego – chorążyna[8]. Także wnukowie, o ile nie posiadali własnych godności, używali według zwyczaju – co nie było jednak prawnie usankcjonowane – tytułu chorążowic, zgodnie z popularną maksymą: „Szlachcic bez tytułu jak lis bez ogona” (znanego z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza w wersji: „Chart bez ogona jest jak szlachcic bez urzędu” (księga pierwsza).

Oznaczenie

Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku chorąży nosił na środku taśmy otokowej czapki garnizonowej podoficera umieszczoną w linii równoległej do krawędzi taśmy jedną gwiazdkę. Naramienniki obszyte wokół (z wyjątkiem miejsca wszycia rękawa) jednolitą taśmą szerokości 5 mm. Ponadto jedna gwiazdka umieszczona wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika w odległości 3 cm od wszycia rękawa[9].

Przepisy ubiorcze z 1952 roku stanowiły że na naramienniku nosił jedną gwiazdkę. Naramiennik nie był obszyty i nie miał tasiemki przez środek[10]

W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919: naramienniki kurtki i płaszcza oszyte dokoła wzdłuż wolnej krawędzi taśmą karmazynową wełnianą o szerokości 1 cm. Na środku naramiennika wzdłuż, jedna gwiazdka haftowana oksydowanymi nićmi lub wytłaczana pięciopromienna, o ostrych promieniach[a]. Na czapce na szwach tasiemka wełniana karmazynowa szerokości 0,5 cm. Na górnej krawędzi otoka dookoła taka sama tasiemka. Pod orzełkiem jedna gwiazdka[11].

W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia była 1 gwiazdka[12].

Zobacz też

Uwagi

  1. długość promienia od środka – 1 cm.

Przypisy

  1. a b Laprus 1971 ↓, s. 67-68.
  2. Rangi szeregowych. wp39.struktury.net. [dostęp 2021-02-16].
  3. Słownik wojskowy. bliskopolski.pl. [dostęp 2021-02-16].
  4. Podręcznik dowódcy drużyny. s. 66.
  5. Dz.U. z 1967 r. nr 44, poz. 220
  6. Witold Doroszewski (red.): chorążyc. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-09-18].
  7. Witold Doroszewski (red.): chorążanka. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-09-18].
  8. Witold Doroszewski (red.): chorążyna. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-09-18].
  9. Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49-55.
  10. Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1965. T.5 od 1939 do 1965 roku. s. 294.
  11. Przepisy Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 19.
  12. Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni oficerów.

Bibliografia

  • Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1965. T.5 od 1939 do 1965 roku. Warszawa: Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, 1965.
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
  • Marian Laprus [red.]: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
  • Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
  • Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka", 1919.
  • Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
  • Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Naramiennik Chorazy lotn.svg
Naramiennik chorążego Sił Powietrznych RP.
Naramiennik Chorazy LWP 43-52.svg
Naramiennik chorążego Ludowego Wojska Polskiego (1943-1952).
Polish mounted standard-bearer of the January Uprising 1863.PNG
Polish mounted standard-bearer of the January Uprising 1863.
POL Epolet chorąży przedwojenny.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 4.0
Epolet chorążego - przedwojenny
Naramiennik Podporucznik1919-1925 land.png
Autor: Pablo000, Licencja: CC BY-SA 4.0
Naramiennik podporucznik 1919-1925
PL Epolet chor 19.svg
Naramiennik chorążego Wojska Polskiego (1919-25).
Naramiennik Chorazy.svg
Naramiennik chorążego Wojsk Lądowych RP.
POL military rank patch - chorazy.svg
Dystynkcja na kurtkę Wojska Polskiego - chorąży