Chordeumatida

Chordeumatida
Pocock, 1894
Ilustracja
Atractosoma meridionale z rodziny Craspedosomatidae
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

wije

Gromada

dwuparce

Podgromada

Chilognatha

Infragromada

Helminthomorpha

(bez rangi)Eugnatha
Nadrząd

Nematophora

Rząd

Chordeumatida

Synonimy
  • Ascospermophora Verhoeff, 1900
  • Craspedosomatida Jeekel, 1971
Caseya z rodziny Caseyidae.

Chordeumatida – rząd wijów z gromady dwuparców i nadrzędu Nematophora. Obejmuje ponad 1130 opisanych gatunków.

Opis

Dorosłe formy tych dwuparców osiągają od 3 do 35 mm długości ciała i mają od 25 do 32 pierścieni zagłowowych. Ciało zwęża się ku końcowi[1], jest walcowate lub prawie walcowate, a występujące u niektórych gatunków paranota mogą mu nadawać pozornie spłaszczony wygląd[2]. Narząd Tömösváry'ego mają postać niewielkich dołeczków. Prawdopodobną apomorfię stanowi chetotaksja tergitów – na każdym z nich występują dwa rzędy po 3 szczecinki. Przez środek tergitów biegnie podłużna bruzda. Za apomorfię uchodzi także brak w tej grupie ozoporów. Ósma i dziewiąta para odnóży u samców przekształcone są w gonopody, których budowa różni się pomiędzy podrzędami. U Craspedosomatidea i Striariidea za przekazywanie nasienia odpowiadają gonopody pierwszej pary, a u Chordeumatidea i Heterochordeumatidea drugiej pary. U Chordeumatidea i przynajmniej części Craspedosomatidea występują skomplikowanej budowy spermatofory. Co najmniej jedenasta para odnóży wyposażona jest w gruczoły biodrowe[1].

Występowanie

Przedstawiciele rzędu występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, jednak najliczniej na półkuli północnej. W Ameryce Południowej występują tylko w południowym Chile, w Afryce tylko na krańcach północnych i Madagaskarze. Ponadto na południe od Zwrotnika Koziorożca sięgają w Australii i Nowej Zelandii. Zasiedlają większą część Europy i Ameryki Północnej, w tym Amerykę Centralną. W Azji ich zasięg jest porozrywany; występują w Azji Zachodniej, Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej, na Syberii, w Himalajach i południowym krańcu subkontynentu indyjskiego[3].

W środowiskach zimnych często stanowią ważną lub dominującą grupę dwuparców. Dominują w wysokich górach Europy i Azji Środkowej, występując w szczelinach skalnych, wśród lodu i śniegu, powyżej linii drzew. W północnej Kanadzie, Skandynawii i na Syberii z powodzeniem zasiedlają miejsca znajdujące się pod śniegiem przez większość roku[3].

W Polsce stwierdzono 14 gatunków, przy czym najliczniejszy jest Craspedosoma rawlinsi[2] (zobacz: Chordeumatida Polski).

Systematyka

Takson ten wprowadzony został w 1894 przez Reginalda Innesa Pococka[4]. Według analiz filogenetycznych Enghoffa z 1984, Regiera i Shultza z 2001 oraz Regiera i innych z 2005: morfologicznej i metodą największej parsymonii Chordeumatoida zajmują pozycję siostrzaną względem Callipodida[5][6][7]. Natomiast analiza nukleotydów metodą bayesowską z 2005 wskazywała na ich siostrzaną relację z Colobognatha[7].

Do 2012 roku opisano 1138 gatunków[8]. Klasyfikuje się je w 4 podrzędach[9][10]:

  • Chordeumatidea Pocock, 1894
  • Craspedosomatidea Cook, 1895
  • Heterochordeumatidea Shear, 2000
  • Striariidea Cook, 1896

Przypisy

  1. ↑ a b Descriptions and putative apomorphies of millipede clades. [w:] Milli-PEET: Millipede Systematics [on-line]. Field Museum of Natural History, 26 września 2006. [dostęp 2017-10-10].
  2. ↑ a b Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.
  3. ↑ a b Rowland M. Shelley, Sergei I. Golovatch. Atlas of myriapod biogeography. I. Indigenous ordinal and supra-ordinal distributions in the Diplopoda: Perspectives on taxon origins and ages, and a hypothesis on the origin and early evolution of the class. „Insecta Mundi”. 158, s. 1–134, 2011. 
  4. ↑ M. Weber Chilopoda, Symphyla and Diplopoda from the Malay Archipelago: Zoologische Ergebnisse einer Reise in Niederländisch Ost-Indien, Band 3. Leiden: 1894, s. 307-404.Sprawdź autora:1.
  5. ↑ H. Enghoff. Phylogeny of millipedes-a cladistic analysis. „Zeitschrift für Zoologische Systematik und Evolutionsforschung”. 22 (1), s. 8-26, 1984. 
  6. ↑ J.C. Regier, J.W. Shultz. A phylogenetic analysis of the Myriapoda (Arthropoda) using two nuclear protein-encoding genes. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 132 (4), s. 469-486, 2001. 
  7. ↑ a b J.C. Regier, H.M. Wilson, J.W. Shultz. Phylogenetic analysis of Myriapoda using three nuclear protein-coding genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 147-158, 2005. 
  8. ↑ Michael S. Brewer, Petra Sierwald, Jason E. Bond. Millipede Taxonomy after 250 Years: Classification and Taxonomic Practices in a Mega-Diverse yet Understudied Arthropod Group. „PLoS ONE”. 7 (5), 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0037240. 
  9. ↑ William Shear, Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 159–164 [dostęp 2017-10-08].
  10. ↑ W.A. Shear. On the millipede family Heterochordeumatidae, with comments on the higher classification of the order Chordeumatida (Diplopoda). „Invertebrate Taxonomy”. 14, s. 363–376, 2000. 

Media użyte na tej stronie

Endemic Caseya millipede Oregon Caves.jpg
Autor: Oregon Caves National Monument, Licencja: CC BY 2.0
Endemic Caseya millipede (order Chordeumatida), from Oregon Caves National Monument
Atractosoma meridionale- Fauna Bavarica.png
Autor: Jörg Spelda, Hans S. Reip, Ulla Oliveira–Biener, Roland R. Melzer, Licencja: CC BY 3.0
Atractosoma meridionale (Chordeumatida, Craspedosomatidae), a millipede from southern Germany. Source: Spelda, J., H.S. Reip, U. Oliveira–Biener, R.R. Melzer. Barcoding Fauna Bavarica: Myriapoda – a contribution to DNA sequence-based identifications of centipedes and millipedes (Chilopoda, Diplopoda) 2011 ZooKeys 156: 123–139, doi: 10.3897/zookeys.156.2176