Chordofony

Moodswinger (cytra elektryczna), 2006, Yuri Landman

Chordofony − grupa instrumentów muzycznych w systematyce instrumentologicznej opracowanej przez Curta Sachsa oraz Ericha M. von Hornbostela, w których wibratorem (źródłem dźwięku) jest drgająca struna rozciągnięta pomiędzy dwoma punktami. Nazywa się je również instrumentami strunowymi.

Wydobycie dźwięku

Ze względu na sposób wydobywania dźwięku chordofony można podzielić na[1]:

Systematyka

Chordofony w często stosowanej klasyfikacji Hornbostela-Sachsa należą do jednej z 5 głównych grup instrumentów muzycznych[2].

Najczęściej jako chordofony klasyfikowane są instrumenty strunowe, np. skrzypce, gitara, harfa, lira. Jednak określenie to obejmuje instrumenty, co do których istnieją wątpliwości, czy można nazwać je strunowymi, takie, jak łuk muzyczny, fortepian – w przeszłości nazywany instrumentem smyczkowym, obecnie zaliczany do klawiszowych oraz perkusyjnych.

System Hornbostel-Sachs chordofony dzieli na dwie główne grupy:

  • instrumenty bez rezonatora jako integralnej części instrumentu (nr klasyfikacji 31, znany również jako pojedyncze);
  • instrumenty z rezonatorem (nr klasyfikacji 32, znane także jako kompozytowe).

Większość instrumentów muzycznych kultury zachodniej należy do drugiej grupy, także fortepian i klawesyn. Kryterium określającym podgrupę instrumentów jest zasada, w której jeśli rezonator może być usunięty bez zniszczenia instrumentu, to jest klasyfikowany jako nr 31. Pomysł z obudową fortepianu działającą jako rezonator, która mogłaby być usunięta bez zniszczenia instrumentu jest dziwny, jednak jeśli mechanizm wraz ze strunami zostanie wyjęty z pudła rezonansowego, nadal będzie mógł wydawać dźwięki. W przypadku skrzypiec struny przechodzą nad mostkiem znajdującym się na pudełku rezonatora, więc zdjęcie rezonatora oznaczałoby, że struny nie miały napięcia.

Curt Sachs wyróżnia wśród chordofonów cztery podstawowe typy: cytry, lutnie, liry i harfy. Do cytr zalicza fortepian, klawesyn, klawikord, szpinet, cymbały i psalterium. Do lutni należą skrzypce, gitara, lira korbowa, wiola, tanbura[3].

Istnieje jeszcze kilka innych klasyfikacji chordofonów, z innych niż europejska kultur, m.in. w Indiach, Chinach, krajach arabskich. Stosują one inne kryteria podziału instrumentów na grupy, na przykład pod względem materiału użytego do ich wytworzenia (Chiny).

Historia

Instrumenty strunowe należą do najstarszych instrumentów muzycznych. Prawdopodobnie pierwowzorem instrumentów strunowych był łuk z drgającą cięciwą. Najstarszy znany wizerunek instrumentu strunowego pochodzi z malunków odkrytych we francuskich jaskiniach. Przedstawiają one mężczyznę grającego na jednostrunowym instrumencie za pomocą smyczka. W celu wzmacniania dźwięku takiego rodzaju instrumentów początkowo używano ust, a potem innych komór rezonansowych o naturalnym pochodzeniu. Pierwsze instrumenty strunowe, przypominające współczesne odpowiedniki z grupy szarpanych, powstały na Bliskim Wschodzie już w trzecim tysiącleciu p.n.e., skąd w wyniku ekspansji kulturowej dotarły także do Europy.

Zobacz też

Przypisy

  1. String instrument. Oxford Music Online by subscription oxfordmusiconline.com. [dostęp 2015-09-17]. (ang.).
  2. musical instrument, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-03-03] (ang.).
  3. Curt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Kraków: PWM, 1989, s. 438, seria: Wiedza o muzyce. ISBN 83-224-0324-0.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Moodswinger.jpg
Autor: Tomaat, Licencja: CC-BY-SA-3.0
This picture is taken by me (Yuri Landman). I am the builder of this instrument. There are no rights on this picture.