Choroba Menkesa

Choroba Menkesa
morbus Menkes
ilustracja
ICD-10

E83.0

Włosy pacjenta z chorobą Menkesa[1]

Choroba Menkesa (choroba kręconych włosów, zespół Menkesa, ang. Menkes disease, Menkes syndrome, kinky hair disease, steely hair syndrome) – genetycznie uwarunkowana choroba neurodegeneracyjna, polegająca na braku możliwości metabolizowania miedzi dostarczanej w pożywieniu. Proces wchłaniania miedzi powinien odbywać się w jelitach, jednak u chorych ten proces nie zachodzi. Przyczyną choroby Menkesa jest mutacja w genie ATP7A[2] w locus Xq12-q13.

Odmianą alleliczną choroby Menkesa jest tzw. zespół rogu potylicznego (ang. occipital horn syndrome, OMIM#304150), w którego obrazie klinicznym dominują zmiany kostne (zmiany kości długich i obojczyków), a objawy neurologiczne mają stosunkowo niewielkie nasilenie. Obecne są zwapnienia w okolicy rogu potylicznego.

Choroba Menkesa jest chorobą sprzężoną z płcią[3], dlatego częściej spotykamy chorych chłopców. W badaniach na populacji europejskiej stwierdzono, że występuje z częstością około 1:254.000 urodzeń[4]. Zapadalność w populacji japońskiej wynosi 1:2,8 miliona[4].

Historia

Chorobę opisał jako pierwszy Menkes i wsp. w 1962 roku[5].

Etiologia

Przyczyną choroby jest mutacja w genie ATP7A w locus Xq12-q13, kodującym transportującą miedź ATPazę typ-P (EC 3.6.3.4). Następuje obniżenie stężenia miedzi lub gromadzenie jej w niedostępnych dla metabolizmu kompartmentach komórkowych.

Obserwuje się także niedobór wielu enzymów wiążących miedź (np. dysmutazy nadtlenkowej, oksydazy cytochromu c, tyrozynazy, oksydazy lizylowej)[6].

Objawy i przebieg

Osoby chore mają poważne problemy w poruszaniu się, cierpią na zaburzenia w układzie nerwowym, mają problem z utrzymywaniem właściwej temperatury ciała (hipotermia). Chorzy wykazują również nietypową budowę włosa – włosy są sztywne i bardzo łamliwe, lub przeciwnie, bardzo wiotkie.

W większości tkanek brakuje miedzi co powoduje zmiany strukturalne w mózgu, wątrobie, naczyniach krwionośnych(nadmiernie długie, skręcone, o nieregularnym świetle, wykazujące rozszczepienie błony wewnętrznej) i w tkance kostnej – często występuje osteoporoza. Chorobie Menkesa nierzadko towarzyszy padaczka oraz nawrotowe zapalenie pęcherza moczowego.

Dzieci dotknięte chorobą do 2-3 miesiąca życia rozwijają się normalnie. Po tym okresie następują pierwsze objawy choroby: zahamowanie rozwoju, drgawki (zwykle wieloogniskowe mioklonie wywoływane określonymi bodźcami) i utrata części zdobytych umiejętności.

Neuropatologia

W mózgu zmiany torbielowate istoty białej i szarej, rozległe zaniki neuronów, zwłaszcza móżdżku, z obecnością tzw. meganeurytów, wielkich, przypominających kaktus, ze względu na liczne kolce, wypustek komórek Purkinjego.

W mikroskopie elektronowym widoczne tzw. kolce dendrytyczne nie związane z zakończeniami synaptycznymi (ang. unattached spines)[6].

Leczenie

Nie istnieją możliwości przyczynowego leczenia choroby. Zaleca się podawanie dzieciom preparatów uzupełniających niedobór miedzi, ale suplementacja tego pierwiastka nie spowoduje cofnięcia objawów.

Przypisy

  1. ↑ Datta AK, Ghosh T, Nayak K, Ghosh M. Menkes kinky hair disease: A case report. „Cases J”. 1. 1, s. 158, 2008. DOI: 10.1186/1757-1626-1-158. PMID: 18801184. 
  2. ↑ Voskoboinik I., Camakaris J. Menkes copper-translocating P-type ATPase (ATP7A): biochemical and cell biology properties, and role in Menkes disease.. „Journal of bioenergetics and biomembranes”. 5 (34), s. 363–71, październik 2002. PMID: 12539963. 
  3. ↑ Kim BE., Smith K., Meagher CK., Petris MJ. A conditional mutation affecting localization of the Menkes disease copper ATPase. Suppression by copper supplementation.. „The Journal of biological chemistry”. 46 (277), s. 44079–84, listopad 2002. DOI: 10.1074/jbc.M208737200. PMID: 12221109. 
  4. ↑ a b Tønnesen T., Kleijer WJ., Horn N. Incidence of Menkes disease.. „Human genetics”. 4 (86), s. 408–10, luty 1991. PMID: 1999344. 
  5. ↑ Menkes JH, Alter M, Steigleder GK, Weakley DR, Sung JH. A sex-linked recessive disorder with retardation of growth, peculiar hair, and focal cerebral and cerebellar degeneration. „Pediatrics”. 29, s. 764-79, 1962. PMID: 14472668. 
  6. ↑ a b P.P. Liberski, W. Papierz, Neuropatologia Mossakowskiego, Wydawnictwo CZELEJ, 2005, s. 135 ISBN 83-89309-63-7.

Bibliografia

  • Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 252-253. ISBN 83-200-3244-X.
  • Richard J. Epstein: Biologia molekularna człowieka. Molekularne podłoże zjawisk w stanie zdrowia i w przebiegu chorób. Lublin: Czelej, 2005, s. 163-164. ISBN 83-89309-64-5.
  • Harold Chen: Atlas of Genetic Diagnosis and Counselling. Totowa, NJ: Humana Press, 2006, s. 639-645. ISBN 1-59259-956-7.

Linki zewnętrzne

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Menkes disease4.jpg
Autor: see above, Licencja: CC BY-SA 3.0
It shows the phenotypic appearance of the baby – the characteristics steel fuzzy sparse hair, fair complexion, The chubby cheeks, irritable baby.
Menkes disease3.jpg
Autor: see above, Licencja: CC BY-SA 3.0
Microscopic examination of hair revealed classical sign of pili torti.