Choroby układu krążenia

Choroby układu krążenia
ilustracja
ICD-10

I00-I99

Choroby układu krążenia, choroby układu sercowo-naczyniowego – schorzenia narządów i tkanek układu krążenia, w szczególności serca, tętnic i żył. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się interna. Obecnie są domeną kardiologii, natomiast leczeniem operacyjnym zajmują się chirurgia naczyniowa, kardiologia inwazyjna oraz kardiochirurgia. Leczeniem niektórych chorób naczyniowych zajmują się neurologia oraz reumatologia.

Wraz z rozwojem cywilizacji doszło do zwiększenia zachorowalności na choroby układu krążenia, dlatego wiele z nich nazywanych jest chorobami cywilizacyjnymi. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce z przyczyn kardiologicznych umiera rocznie około 175 tysięcy osób, co stanowi 46% wszystkich zgonów[1].

Niektóre choroby układu krążenia

Klasyfikacja chorób układu krążenia ICD-10 (I00-I99)

Ostra choroba reumatyczna (I00- I02)

  • choroba reumatyczna bez wzmianki o zajęciu serca
  • choroba reumatyczna z zajęciem serca
  • pląsawica reumatyczna

Przewlekła choroba reumatyczna serca (I05- I09)

Reumatyczna choroba serca
  • choroby reumatyczne zastawki dwudzielnej
  • choroby reumatyczne zastawek tętnicy głównej
  • choroby reumatyczne zastawki trójdzielnej
  • wady wielu zastawek (skojarzone)
  • inne choroby reumatyczne serca

Choroba nadciśnieniowa (I10- I15)

  • samoistne (pierwotne) nadciśnienie
  • choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca
  • choroba nadciśnieniowa z zajęciem nerek
  • choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca i nerek
  • nadciśnienie wtórne

Choroba niedokrwienna serca (I20- I25)

  • dusznica bolesna
  • ostry zawał serca
  • ponowny zawał serca („dorzut”)
  • niektóre powikłania występujące w czasie ostrego zawału serca
  • inne ostre postacie choroby niedokrwiennej serca
  • przewlekła choroba niedokrwienna serca

Zespół sercowo–płucny i choroby krążenia płucnego (I26- I28)

Inne choroby serca (I30- I52)

Niedomykalność i zwężenie zastawki mitralnej

Choroby naczyń mózgowych (I60- I69)

  • krwotok podpajęczynówkowy
  • krwotok śródmózgowy
  • inne nieurazowe krwotoki mózgowe
  • zawał mózgu
  • udar nieokreślony jako krwotoczny lub zawałowy
  • niedrożność i zwężenie tętnic przedmózgowych niepowodujące zawału mózgu
  • niedrożność i zwężenie tętnic mózgowych niepowodujące zawału mózgu
  • inne choroby naczyń mózgowych
  • zaburzenia naczyń mózgowych w chorobach występujących gdzie indziej
  • następstwa chorób naczyń mózgowych

Choroby tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych (I70- I79)

Widoczne zmiany miażdżycowe aorty
  • miażdżyca
  • tętniak i tętniak rozwarstwiający tętnicy głównej
  • tętniak innych tętnic
  • inne choroby naczyń obwodowych
  • zator i zakrzep tętniczy
  • inne zaburzenia czynności tętnic i tętniczek
  • choroby naczyń włosowatych
  • zaburzenia czynności tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej

Choroby żył, naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, niesklasyfikowane gdzie indziej (I80- I89)

  • zapalenie żył i zakrzepowe zapalenie żył
  • zakrzep żyły wrotnej
  • inne zatory i zakrzepy żylne
  • żylaki kończyn dolnych
  • guzy krwawnicze odbytu
  • żylaki przełyku
  • żylaki o innym umiejscowieniu
  • inne zaburzenia żył
  • nieokreślone zapalenie węzłów chłonnych
  • inne niezakaźne zaburzenia funkcji naczyń i węzłów chłonnych

Inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia (I95- I99)

  • niedociśnienie tętnicze
  • pozabiegowe zaburzenia układu krążenia, niesklasyfikowane gdzie indziej
  • inne zaburzenia funkcji układu krążenia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
  • inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia.

Główne objawy

Badania

Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów chorobowych wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem. Ważna jest szybka reakcja, gdyż efekty leczenia uzależnione są od stadium rozwoju choroby układu krążenia. W celu rozpoznania stosuje się badania diagnostyczne ogólne i specjalistyczne.

Wpływ badań laboratoryjnych na ocenę ryzyka chorób układu krążenia

Przeprowadzone badania epidemiologiczne, kliniczne i doświadczalne rozszerzyły wiedzę na temat parametrów pozwalających ocenić predyspozycje do rozwoju chorób układu krążenia, przede wszystkim powstających na podłożu miażdżycowym.

Wskaźniki te mają ułatwić:

  • identyfikację czynników sprzyjających rozwojowi choroby
  • wczesne wykrywanie nieprawidłowości (zanim wystąpią pierwsze objawy chorobowe)
  • ocenę rokowań u pacjentów ze zdiagnozowana chorobą
  • ocenę skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych

Z praktycznego punktu widzenia, badania laboratoryjne pomocne w ocenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, możemy podzielić na:

Badania nieinwazyjne

Nieinwazyjne badania układu krążenia obejmują rozpoznawanie, monitorowanie leczenia oraz stratyfikację ryzyka. Do najczęściej zlecanych badań nieinwazyjnych zaliczane są:

Pomostowanie aortalno-wieńcowe

Badania inwazyjne

Jeśli wykonane badania nieinwazyjne nie są wystarczające lub stadium choroby jest na tyle zaawansowane, że wymaga leczenia operacyjnego, stosuje się inwazyjne metody badań, którymi są na przykład:

Profilaktyka

Zwalczanie czynników ryzyka

Podstawą profilaktyki[2] chorób układu krążenia jest zwalczanie czynników ryzyka poprzez:

  • prawidłowe odżywianie
  • wyrabianie nawyków aktywnego wypoczynku
  • unikanie nałogu palenia papierosów
  • okresowe badania lekarskie, uwzględniające:
    • pomiar masy i wysokości ciała
    • pomiar ciśnienia krwi
    • pomiar glikemii
    • wykonywanie przesiewowych badań cholesterolu
    • ultrasonograficzną ocenę grubości ścian tętnic szyjnych.

Wczesne wykrywanie chorób układu krążenia u dzieci i młodzieży

Przewidywanie wystąpienia chorób układu krążenia powinno się rozpocząć od oceny okresu płodowego. Biorąc pod uwagę fakt, że mała masa urodzeniowa może stanowić ryzyko choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, otyłości lub cukrzycy w życiu dorosłym, istnieje potrzeba objęcia tej grupy dzieci wczesną profilaktyką. Takie działanie ma na celu zmniejszenie rozwoju tych i innych chorób w późniejszych latach życia. Uznawane za najważniejszy czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca hiperlipoproteinemie, mogą być wykryte już we krwi pępowinowej.

Ćwiczenia fizyczne

Korzystny wpływ aktywności ruchowej

Przeprowadzone w wielu krajach badania dostarczyły obszernych zasobów danych, świadczących o znaczeniu systematycznej aktywności fizycznej w zapobieganiu chorobom układu krążenia oraz w redukcji ryzyka przedwczesnej śmierci. Wyniki najczęściej cytowanych w piśmiennictwie medycznym długofalowych badań epidemiologicznych, prowadzonych we Framingham, badań MRFIT, Harvard Alumni Study, czy Nurses Health Study, wskazują na korzystne efekty systematycznego wysiłku fizycznego w profilaktyce poważnych powikłań zdrowotnych chorób układu krążenia. Analiza wyników wieloletnich badań dowodzi, że regularny wysiłek fizyczny o odpowiedniej długości oraz intensywności wpływa pozytywnie na metabolizm lipidów i węglowodanów, czynności śródbłonka naczyniowego oraz może modyfikować korzystnie stan równowagi czynnościowej między układem krzepnięcia i fibrynolizy.

Zalecenia aktywności ruchowej w pierwotnej prewencji chorób układu krążenia i promocji zdrowia

Należy pamiętać, że zbyt mała dawka ćwiczeń nie przyniesie istotnych efektów fizjologicznych, a nadmierny, niedostosowany do wieku, stanu zdrowia i możliwości wysiłek może być szkodliwy. W tabeli zostały przedstawione najbardziej znane wytyczne dotyczące zalecanej aktywności ruchowej.

Aktywność ruchowa WHO 1993Centers for Disease Control and PreventionAmerican Heart Association and Prevention (CDCP) 1995American College of (AHA) 1996Europejskie Towarzystwa Sports Medicine (ACSM) 1998International Task Force for Prevention Naukowe EAS, ESC, ESH 1998of Coronary Heart Disease IAS 1998
Częstotliwość treningu w tygodniu3-5 razycodziennie3-6 razy3-5 razy4-5 razy4-5 razy
Intensywność ćwiczeń60-85% maks. tętnaumiarkowana40-60% maks. tętna60-90% maks. tętna60-75% maks. tętna60-75% maks. tętna
Czas trwania jednostki treningowej20-60 minutmin. 30 minut30-60 minut20-60 minut30-40 minut20-30 minut
Rodzaj zalecanego teninguwysiłki wytrzymałościowewysiłki wytrzymałościowewysiłki wytrzymałościowewysiłki wytrzymałościowewysiłki wytrzymałościowe
Ćwiczenia oporoweuzupełnienieuzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-15 powtórzeńuzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-12 powtórzeń
Wydatek energetyczny w czasie ćwiczeń200 kcal/dzień, 1400kcal/tydzieńminimum 300 kcal/trening

Przeciwwskazania dotyczące wysiłku fizycznego

Osoba dorosła przed podjęciem systematycznego wysiłku fizycznego powinna wykonać podstawową diagnostykę kardiologiczną, a także badania czynnościowe pod kątem sportowym – m.in. EKG spoczynkowe, aby ustalić wydolność fizyczną organizmu. W odniesieniu do osób starszych zaleca się dokładną diagnostykę stanu zdrowia i dostosowanie odpowiedniej formy aktywności fizycznej.

Bezwzględne przeciwwskazania do systematycznej aktywności ruchowej
  • znaczny stopień uszkodzenia serca, m.in. zmiany pozapalne mięśnia sercowego, wady serca, choroby niedokrwienna serca, które doprowadziły do niewydolności krążenia i/lub niewydolności wieńcowej spoczynkowej
  • zwężenie ujścia aortalnego
  • kardiomiopatia
  • znaczny stopień przerostu mięśnia sercowego
  • tętniak serca
  • niestabilna dusznica bolesna
  • zaburzenia przewodnictwa i/lub zaburzeń rytmu serca pojawiające się lub nasilające przy niewielkim obciążeniu wysiłkowym
  • przedwczesne pobudzenie komorowe wieloogniskowe i R/T
  • spoczynkowa tachykardia
  • napadowe migotanie przedsionków
  • nadciśnienie tętnicze nieuregulowane farmakologicznie
  • niewydolność układu oddechowego
  • istotne ograniczenie rezerw wentylacyjnych płuc
  • niewyrównana cukrzyca
  • nadwaga powyżej 60% należnej masy ciała
  • stan zapalny w organizmie
  • incydenty zakrzepowo-zatorowe w wywiadzie

Interakcje leków stosowanych w chorobach układu krążenia

Znajomość mechanizmów interakcji farmakodynamicznych i farmakokinetycznych leków stosowanych w kardiologii pozwala na uniknięcie potencjalnych zagrożeń wynikających z ich kojarzenia. W biotransformacji leków kardiologicznych najważniejszą rolę odgrywają trzy izoenzymy:

  • CYP 3A4
  • CYP 2D6
  • CYP 2C9

Na niepożądane reakcje lekowe narażone są zwłaszcza osoby starsze, przyjmujące wiele leków, dlatego ważne jest każdorazowe ustalenie możliwych interakcji. Ponadto na interakcje mogą wpłynąć czynniki osobowe, na przykład przebyte choroby, rodzaj diety. Zmienność osobnicza nasilenia interakcji leków zależy od wielkości dawek, czasu trwania leczenia, kolejności oraz drogi ich stosowania.

Leki o potencjalnych możliwościach wchodzenia w interakcje metaboliczne z lekami kardiologicznymi metabolizowanymi przy udziale izoenzymów cytochromu P450
CYP 3A4CYP 2D6CYP 2C9
substraty
inhibitory
  • flukonazol
  • cymetydyna
  • amiodaron
  • fluwastatyna
  • fluoksetyna
  • metronidazol
  • ketokonazol
induktorywysoce oporny na indukcję
  • ryfampicyna
  • barbiturany
  • fenytoina

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Małgorzata Cierniak-Piotrowska, Grażyna Marciniak, Joanna Stańczak, Rozdział 5. Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia, [w:] Zbigniew Strzelecki, Janusz Szymborski (red.), Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski, Główny Urząd Statystyczny, 2015 [dostęp 2017-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-13].
  2. ↑ M.F. Piepoli i inni, Zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym w praktyce klinicznej. Podsumowanie wytycznych towarzystw europejskich 2016, „European Heart Journal”, 37, Oxford University Press, 2016, s. 2315–2381, ISSN 0195-668X [dostęp 2017-04-10].

Bibliografia

  • Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne, s. 1408 i 1409 ISBN 83-7430-069-8
  • Marek Naruszewicz (red.): Kardiologia zapobiegawcza. Szczecin, PTMNM, 2003, s. 31–34 i 217–265, ISBN 83-913728-3-9

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Coronary artery bypass surgery Image 657B-PH.jpg
Kardiovaskularna kirurgija: koronarni bypass arterije.
Mitral stenosis, gross pathology 20G0015 lores.jpg
ID#: 849

Description: Gross pathology of heart showing mitral stenosis.

Left atrium has been opened to show thickened mitral valve leaflets from above. Autopsy.

Content Providers(s): CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr.

Creation Date: 1973

Copyright Restrictions: None - This image is in the public domain and thus free of any copyright restrictions. As a matter of courtesy we request that the content provider be credited and notified in any public or private usage of this image.
Cardiac amyloidosis very high mag movat.jpg
Autor: Nephron, Licencja: CC BY-SA 3.0
High magnification micrograph of senile cardiac amyloidosis. Movat stain (black = nuclei, elastic fibres; yellow = collagen, reticular fibers; blue = ground substance, mucin; bright red = fibrin; red = muscle). Autopsy specimen.

The micrograph shows amyloid (extracellular muddy brown material - right of image), abundant lipofuscin (dark red granular material) and myocardial fibrosis (yellow - left of image).

Related images

  • Intermed. mag. (H&E).

    Intermed. mag. (H&E).

  • High mag. (H&E).

    High mag. (H&E).

  • Very high mag. (H&E).

    Very high mag. (H&E).

  • Intermed. mag. (congo red).

    Intermed. mag. (congo red).

  • High mag. (congo red).

    High mag. (congo red).

  • Very high mag. (congo red).

    Very high mag. (congo red).

  • Very high mag. (Movat's stain).

    Very high mag. (Movat's stain).

Rheumatic heart disease, gross pathology 20G0013 lores.jpg

Source says: "Gross pathology of rheumatic heart disease.

Left ventricle has been cut open to display characteristic severe thickening of mitral valve, thickened chordae tendineae, and hypertrophied left ventricular myocardium. Autopsy."
Atherosclerosis, aorta, gross pathology PHIL 846 lores.jpg

ID#: 846 Description: Gross pathology of atherosclerosis, aorta.

Autopsy specimen of aorta has been opened lengthwise to reveal luminal surface studded with lesions of atherosclerosis.

Content Providers(s): CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr.

Creation Date: 1972

Copyright Restrictions: None - This image is in the public domain and thus free of any copyright restrictions. As a matter of courtesy we request that the content provider be credited and notified in any public or private usage of this image.