Chotyniec

Chotyniec

wieś
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jarosławski
Gmina	Radymno
Liczba ludności (2020)	738[1]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-552[2]
Tablice rejestracyjne	RJA
SIMC	0609379[3]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Radymno Chotyniec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Chotyniec
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Chotyniec
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego Chotyniec
49°57′04″N 22°59′57″E/49,951111 22,999167

Chotyniec – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Radymno, w południowej części Płaskowyżu Tarnogrodzkiego^[3][4].

Słynie z cerkwi Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, która została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie w 2013 roku.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.

Części wsi

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka o Chotyńcu pochodzi z XV w., ale jakaś forma osadnictwa istniała tu zapewne wcześniej. Według legendy miało tu być osada o nazwie Choć^[5]. Na polach nieopodal wsi znajduje się piaszczysta wyniosłość (208 m n.p.m.) zwana z ruska Horodysko (Grodzisko). Zachowały się tu pozostałości owalnej formy o wymiarach około 750×580 m, bliżej nieznanego pochodzenia. Możliwe, że są to właśnie wały wczesnośredniowiecznego grodziska^[6].

W trakcie badań prowadzonych od 2016 roku odkryto zabytki scytyjskiego kręgu kulturowego^[7], w tym pozostałości grodziska oraz osad je otaczających^[8][9].

Wieś administracyjnie należała w czasach I Rzeczypospolitej do ziemi przemyskiej województwa ruskiego. Stanowiła wówczas część domeny królewskiej. Stąd nadawana była zasłużonym dla władcy osobom świeckim lub duchownym, a także zastawiana^[10]. Pierwszym znanym z imienia posiadaczem Chotyńca (Chothynyecz, Chotynyecz, Chotynicz, Chotinice) oraz pobliskich Hruszowic był Budziwoj Mamajowicz^[11]. Na przełomie XVI i XVII wieku w miejscowości miał swoją siedzibę słynny „diabeł łańcucki” Stanisław Stadnicki. Jesienią 1603 roku w Chotyńcu doszło do regularnej bitwy między Stanisławem Stadnickim, a podobnym mu awanturnikiem Janem Herburtem i ich wojskami. Zginęło wtedy 6 osób, a 15 zostało rannych^[12]. We wsi istniał, niezachowany do czasów obecnych, dwór. Oto jak dwór ten przedstawiał się w latach 1661–1665. Dwór w tej wsi parkanem ze trzech stron oparkaniony wrota do niego wjezdne. Izdeb małych 3 z komorami 2. Trzecia bez komory. Dom wielki nowo postawiony z gankiem. W nich izdeb większych 2 z komnatami pobocznych mniejszych2 także z komnatami. Piece wszędy nowe. Komin 1 wywiedziony. Kuchnia w tyle tego budynku niemała. Piwnica murowana pod tym budynkiem. Stajnia wszedłszy z tego budynku po lewej stronie, a za nią folwark z oborą przy gumnie^[13].

W XVII wieku, w następstwie ogólnego osłabienia Rzeczypospolitej, Chotyniec padał wielokrotnie ofiarą grabieży ze strony Tatarów, Kozaków i band niepłatnego wojska. I tak w czerwcu 1624 roku Tatarzy splądrowali wieś niszcząc 10 ¼ łana, 11 gospodarstw zagrodników, dwór, 3 karczmy oraz młyn o 2 kołach^[14]. Kolejny najazd tatarski dotknął wieś jesienią 1629 roku^[15]. Z kolei jesienią 1648 roku, po wybuchu powstania Chmielnickiego, posuwający się od strony Krakowca i Wielkich Oczu Kozacy, prawdopodobnie pod dowództwem pułkownika Kapustyńskiego, splądrowali Chotyniec. Zaznaczono, że wraz z Kozakami w grabieży wsi wzięli udział rządni ludzkiego towaru Tatarzy^[16]. We znaki mieszkańcom dał się również najazd wojsk siedmiogrodzkich Jerzego II Rakoczego wspomaganych przez Kozaków w czasie potopu szwedzkiego^[17]. Rozmiar zniszczeń uwidacznia lustracja województwa ruskiego z lat 1661–1665 podając, że w Chotyńcu z 15 łanów pozostało zaledwie 2 ¼, a inne pusto leżały, 2 karczmy spustoszały, przed wojną było 50 poddanych teraz 24^[18]. Dzieła zniszczenia dopełnił kolejny najazd Tatarów w październiku 1672 roku. Straty oceniona na ¾ zabudowy^[19]. Po zniszczeniach Chotyniec zawsze się jednak odbudowywał.

W 1772 roku, w wyniku I rozbioru Polski, wraz z całą Galicją znalazł się w granicach Austrii. Pochodzący z połowy XIX wieku plan katastralny wskazuje na istnienie przysiółków – Chałupki Chotynieckie, Załazie, Dąbrowa, Spokojówka oraz U Szczebla. W tym czasie zabudowa wsi była wyłącznie drewniana i głównie skoncentrowana w centrum wyznaczonym przez cerkiew^[20]. W latach 1850–1851 Chotyniec liczył 1174 mieszkańców, w zdecydowanej większości grekokatolików^[21].

W okresie I wojny światowej walki o San spowodowały znaczne straty w zabudowie wsi m.in. zniszczeniu uległa cerkiewna dzwonnica. Pozostałością wspomnianych walk jest także cmentarz wojenny położony w osadzie Łapajówka (dawniej Spokojówka). W okresie II Rzeczypospolitej, do 31 lipca 1934 roku, Chotyniec był samodzielną gminą wiejską. Natomiast, 1 sierpnia 1934 roku, wieś administracyjnie weszła w skład gminy Gnojnice w powiecie jaworowskim województwa lwowskiego^[22]. Przed II wojną światową Chotyniec był dużą wsią zamieszkaną głównie przez Ukraińców. Po wojnie obszar ten był polem działania UPA, a większa część ludności Chotyńca pochodzenia ukraińskiego (ok. 740 osób) została wysiedlona w ramach akcji „Wisła”. Po 1956 roku do wsi powróciło kilkanaście ukraińskich rodzin^[21].

Religia

W Chotyńcu znajdują się dwie parafie pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny: parafia rzymskokatolicka należąca do archidiecezji przemyskiej – dekanat Radymno II oraz parafia greckokatolicka należąca do archieparchii przemysko-warszawskiej – dekanat przemyski wraz z cerkwią drewnianą pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy wzniesioną w 1613 roku.

Turystyka

Przez Chotyniec przebiegają następujące szlaki turystyczne:

• Szlak Architektury Drewnianej województwa podkarpackiego – Trasa nr V (przemyska);
• Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo;
• Szlak Ikon – szlak rowerowy niebieski.

Transport

Przez miejscowość przebiega droga powiatowa nr 1822 relacji Łapajówka-Hruszowice-Gaje. Na północ od tej miejscowości łączy się ona z drogą krajowa nr 94. Natomiast na południe od niej biegnie autostrada A4. Przez Chotyniec przebiega regularna linia autobusowa relacji Budzyń-Korczowa-Jarosław.

Oświata

Miejscowość jest siedzibą Szkoły Podstawowej.

Kultura

W miejscowości działają Towarzystwo Folklorystyczne „Dibrowa” oraz Stowarzyszenie Kultura Łączy Narody. Funkcjonuje tu również świetlica wiejska.

Sport

W Chotyńcu działał, założony w 2009 roku, piłkarski klub sportowy LKS Agro Chotyniec, występujący w rozgrywkach klasy B grupy jarosławskiej II, który w 2019 roku w listopadzie został wycofany z rozgrywek z powodu brak kadrowych spowodowanych chorobą "COVID-19".

Ochrona przyrody

W odległości ok. 2 km na północny zachód od centrum wsi, w rejonie dawnego przysiółka Dąbrowa, znajduje się użytek ekologiczny „Dąbrowa” o powierzchni 0,78 ha, w którym ochronie podlega charakterystyczna dla łęgów i olsów roślinność^[23].

Osoby związane z miejscowością

• Aleksandra Zaprutko-Janicka – historyk i publicystka, współzałożycielka „Ciekawostek Historycznych”, autorka ponad 200 artykułów popularnonaukowych i dwóch książek Okupacja od kuchni oraz Piękno bez konserwantów
• Stanisław Kaczmar – zbudował we wsi kościół ofiarowany następnie Caritasowi Archidiecezji Przemyskiej
• Stanisław Diabeł Stadnicki herbu Szreniawa bez Krzyża (ok. 1551 – 1610) – awanturnik i sławny warchoł, nazwany „Diabłem Łańcuckim”, posiadacz Chotyńca na przełomie XVI i XVII wieku, jesienią 1603 stoczył w Chotyńcu bitwę z podobnym sobie awanturnikiem Janem Herburtem.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Chotyniec 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 641 .
• Załazie, cz. Chotyńca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 351 ., obecnie przysiółek wsi Chotyniec, gmina Radymno, powiat jarosławski, województwo podkarpackie, SIMC 0609391
• Mapa wsi Chotyniec z 1849 roku z miejscowościami Chałupki Chotynieckie, Dąbrowa, Spokojówka, U Szczebla i Załazie w Galicji w zasobach Archiwum Państwowego w Przemyślu. → http://www.skany.przemysl.ap.gov.pl/show.php?zesp=126&cd=0&ser=0&syg=251M
• Okolice Jarosławia, Radymna, Krakowca, Przemyśla i Mościsk w 1855 roku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/K.u.K._maps/series/115K_Adm_Karte_Galizien-Lodomerien/Bl_20_Umgebungen_von_Jaroslau_Radymno_Krakowiec_Przemysl_und_Mosciska.jpg
• Ogólna mapa Galicji i Bukowiny z końca XIX wieku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/K.u.K._maps/various/Small_scale_maps/KuK_GENERALKARTE_von_Galizien_und_Bukowina_750K.jpg
• Mapa przeglądowa północnego obszaru działań wojennych z lat 80. XIX wieku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/K.u.K._maps/series/750K_irreg/Nordlicher_Kriegsschauplatz_750K.jpg
• Mapa arkusza Mościska z 1921 roku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/100K/4070_MOSCISKA_IWG_1921.jpg
• Mapa arkusza Mościska z 1925 roku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/100K/P49_S36_MOSCISKA_incomplete.jpg
• Mapa arkusza Lwów z 1937 roku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/300K_admin/MARP_38_LWOW_1937.jpg
• Mapa arkusza Mościska z 1938 roku w zasobach Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. → http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/100K/P49_S36_MOSCISKA_1938_600dpi_bcuj302574-289601.jpg
• Współczesne mapy katastralne → http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&actions=acShowServices_KATASTER i rastrowe → http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&actions=acShowWgButtonPanel_kraj_RASTER ze zbiorów projektu Geoportal zapewniającego dostęp do danych przestrzennych należących do Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej.