Christian Gottlob Heyne

Christian Gottlob Heyne. Obraz olejny Johanna Heinricha Wilhelma Tischbeina, około 1800

Christian Gottlob Heyne(ur. 25 września 1729 roku w Chemnitz, zm. 14 lipca 1812 w Getyndze) – niemiecki badacz starożytności, filolog, historyk, archeolog.

Życiorys

Heyne urodził się 25 września 1729 roku w Chemnitz jako syn tkacza. Po ukończeniu liceum w swoim rodzinnym mieście studiował od 1748 roku na uniwersytecie w Lipsku. Uczęszczał na wykłady z filologii u Johanna Augusta Ernesti i Johanna Friedricha Christa. W Wittenberdze, gdzie od 1750 roku towarzyszył młodemu szlachcicowi jako wychowawca, kontynuował swoje studia. W 1753 roku wrócił do Drezna i otrzymał posadę kopisty w bibliotece ministra Heinricha von Brühl. Konieczność doprowadziła go do działalności pisarskiej, której pierwszymi owocami były, poza kilkoma tłumaczeniami, opracowania Tibullusa (1755) i Epikteta z Hierapolis (1756). W 1760 roku, podczas ostrzału miasta stracił cały swój majątek. W następstwie tego próbował poprawić swoje utrzymanie poprzez opracowanie części łacińskich tekstów Lipperta Daktyliothek. W 1763 roku został następcą Johanna Matthiasa Gesnera i mianowany profesorem poezji i retoryki na uniwersytecie w Getyndze.

Już w 1764 roku otrzymał nadzór biblioteki uniwersyteckiej. Najpierw jeszcze razem z poprzednim kierownikiem Johannem Davidem Michaelis, a potem jako samodzielny dyrektor. Szybko uczynił z niej ważną i wzorową instytucję. Organizował wypożyczenia dla zagranicznych uczonych i sprowadzał – obok nowości niemieckich – także literaturę zagraniczną – nie tylko francuską, angielską, amerykańską, lecz także arabską i orientalną. Gdy obejmował stanowisko dyrektora biblioteki, liczyła ona 60 tys. egzemplarzy. Podczas swojej pracy w bibliotece zwiększył jej zasoby do 200 tys. tomów, co kontrastowało np. z biblioteką uniwersytetu w Halle, która w 1780 roku liczyła tylko 12 tys. tomów.

Jego mianowanym następcą został Christoph Wilhelm Mitscherlich, który do 1835 roku był profesorem retoryki, ale faktycznym jego następcą był Karl Otfried Müller, który w 1819 roku został powołany na profesora w Getyndze. Po śmierci Georga Ludolfa Dissena w 1837, Müller awansował na profesora retoryki.

W 1760 roku poślubił 30-letnią Therese Weiß, córkę Sylviusa Leopolda Weißa, wybitnego lutnisty. Córką z tego małżeństwa była pisarka Therese Huber, jedna z członkiń „Universitätsmamsellen” zwanych uczonymi córkami Getyngi. W pierwszym małżeństwie była żoną badacza przyrody Georga Forstera, który był przyjacielem jej ojca. W 1776 roku Therese zmarła na suchoty (gruźlicę). W 1777 roku poślubił Georginę Brandes, córkę radcy dworu Georga Friedricha Brandesa.

Heyne zmarł 14 lipca 1812 roku i został pochowany na cmentarzu Bartholomäusfriedhof w Getyndze. Na nagrobku widnieje napis quem dederat cursum fortuna peregit (aż do końca szedł drogą wytyczoną przez los).

Działalność

Odyseusz i Eurykleja, rysunek Christiana G. Heyne.

• 1765 – rozpoczęcie tłumaczenia i nowe opracowanie angielskiej „Historii świata” Guthrie’a und Graya, którą dokończył w 1772 roku
• 1767 – ukazanie się 1 część komentarzy do Wergiliusza
• 1773 – wydanie utworów Pindara

W 1770 roku został sekretarzem akademii i wkrótce przeforsował jej gruntowną reorganizację. Jako bibliotekarz sporządził w latach 1777–1787 słynny alfabetyczny katalog jej zbiorów.

Wywarł także duży wpływ na szkolnictwo wyższe – przez reformę szkół w Ilfeld (1770), Getyndze (1789), Hanowerze (1802); wykształcił ponad 300 nauczycieli.

W Akademii Nauk w Getyndze był sekretarz czasopisma Göttingischen Gelehrten Anzeigen, które drukowało recenzje i dyskusje naukowe tamtych czasów. Heyne napisał około 7000–8000 tekstów dla tego czasopisma.

W 1809 roku zrezygnował ze stanowiska profesora.

U schyłku życia był członkiem 30 towarzystw naukowych i akademii w kraju i zagranicą (m.in. w Berlinie, Kopenhadze, Londynie, Moskwie, Monachium, Paryżu, Petersburgu, Sztokholmie, Utrechcie).

Przy traktowaniu antycznych autorów szczególnie ostrej egzegezie poddaje poetów – ich zdolności, poetycką wrażliwość i poglądy. Pod tym względem wyprzedza wszystkich filologów swoich czasów. Natomiast w odróżnieniu do Gottfrieda Hermanna mało interesował się czysto filologicznymi aspektami, takimi jak krytyka tekstu, gramatyka, syntaktyka, stopa (metryka). Były one tylko środkiem do osiągnięcia celu, a nie przedmiotem głównych badań filologicznych. Słabość ta szczególnie ujawnia się w jego wielkim wydaniu Homera (8 tomów, 1802 rok), krytykowanym przez Friedricha Augusta Wolfa i jego uczniów. Położył podstawy do naukowego traktowania greckiej mitologii przez swoje wydanie Apollodor (1782/87) i liczne wykłady o podstawowych problemach nauki greckich mitów. W archeologii stworzył początki naukowe etruskologii.

Znaczenie Heyna dla klasycznej filologii leży przede wszystkim w wielokierunkowym poszerzeniu filologicznych widnokręgów. Jego naukowe działania są zbliżone do tych Friedricha Augusta Wolfa. Z drugiej strony – znaczenie Heyna nie ogranicza się do fachowej wiedzy. Żeby świadomie przeżyć antyczne poematy, stworzył związek między antycznym i nowoczesnym duchem.

Prowadził korespondencję z wieloma wielkimi reprezentantami literatury jego czasu m.in. Christianem Gellertem, Johannem Wolfgangem von Goethe, Albrechtem von Hallerem, Johannem Gottfriedem Herderem. Szczególnie przyjacielskie stosunki łączyły go z Gottholdem Lessingem, którego jako uczonego bibliotekarza, jak również literata i krytyka wysoko cenił. Obudził i wydobył zamiłowanie do antyku w szerokim otoczeniu, stworzył przesłankę do tego, żeby z dyscypliny naukowej duchowy ruch mógł wytrysnąć nowy humanizm (Neuhumanismus) Wilhelma von Humboldta i Friedricha Augusta Wolfa.

Heyne uchodzi za jednego z najważniejszych prekursorów klasycyzmu. Jednak przede wszystkim był jednym z pierwszych, którzy zajmowali się w sposób naukowy mitologią grecką, do poznania której wprowadził językoznawstwo i archeologię. Był prekursorem nowoczesnego badania starożytności i mitologii.

Dzieła (wybrane)

• Disputatio de iure praediatorio, ad disceptandum publice praeside J. A. Bachio proposita, Diss. (Leipzig 1752)
• Albii Tibulli carmina, 1755, 1798
• Epicteti enchiridion, 1756, 1776
• Opuscula academica. 1–6 (Getynga 1785–1812)
• Ausgabe der Carmina des Homer. 9 Bde. (Leipzig 1802–1822)

Bibliografia

• Arnold Hermann Ludwig Heeren: Christian Gottlob Heyne, biographisch dargestellt, Göttingen 1813
• Ulrich Schindel: Heyne, Christian Gottlob. Deutsche Biographie
• Der Vormann der Georgia Augusta. Christian Gottlob Heyne zum 250. Geburtstag. Sechs akademische Reden. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1980. (Göttinger Universitätsreden, 67) ISBN 3-525-82619-2.
• Fee-AlexandraF.A. Haase Fee-AlexandraF.A., Christian Gottlob Heyne (1729–1812), Bibliographie zu Leben und Werk, Heidelberg: Palatina, 2002, ISBN 978-3-932608-19-3, OCLC 52130046 .
• Martin Vöhler: Christian Gottlob Heyne und das Studium des Altertums in Deutschland. In: Glenn W. Most (Hrsg.): Disciplining classics – Altertumswissenschaft als Beruf. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2002. (Aporemata, 6) ISBN 3-525-25905-0. s. 39–54.
• Marianne Heidenreich: Christian Gottlob Heyne und die Alte Geschichte. K. G. Saur, München – Leipzig 2006. (Beiträge zur Altertumskunde, 229) ISBN 3-598-77841-4.
• Rezensionen: Ulrich Schindel, Göttinger Gelehrte Anzeigen, Band 258 (2006), s. 254–261. Matthias Willing, H-Soz-u-Kult 2007 [1]
• Daniel Graepler – Joachim Migl (Hrsg.): Das Studium des schönen Altertums: Christian Gottlob Heyne und die Entstehung der klassischen Archäologie. Ausstellung in der Paulinerkirche Göttingen 11. Februar–15. April 2007. Göttingen: Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen, 2007
• Klaus-Gunther Wesseling: HEYNE, Christian Gottlob. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 18, Bautz, Herzberg 2001, ISBN 3-88309-086-7, Sp. 635–655.