Chrobotek łuskowaty

Chrobotek łuskowaty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

misecznicowce

Rodzina

chrobotkowate

Rodzaj

chrobotek

Gatunek

chrobotek łuskowaty

Nazwa systematyczna
Cladonia squamosa (Scop.) Hoffm.
Deutschl. Fl., Zweiter Theil (Erlangen): 125 (1796)
Cladonia squamosa T83 (6).JPG
Często podecja tworzą murawki
Cladonia squamosa T83 (4).JPG

Chrobotek łuskowaty (Cladonia squamosa (Scop.) Hoffm.) – gatunek grzybów należący do rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cladonia, Cladoniaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1772 J. A. Scopoli nadając mu nazwę Lichen squamosus (w tłumaczeniu na język polski: porost łuskowaty). Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1796 G. F. Hoffmann, przenosząc go do rodzaju Cladonia[1].

Gatunek ten występuje w dwóch odmianach[3]:

  • Cladonia squamosa var. squamosa (Scop.) Hoffm. 1796
  • Cladonia squamosa var. subsquamosa (Nyl. ex Leight.) Vain. 1881

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

Charakterystyka

Plecha z glonami protokokkoidalnymi, zróżnicowana na plechę pierwotną i wtórną. Plecha pierwotna składa się z wyrastających na podłożu trwałych, postrzępionych lub silnie podzielonych i dość dużych łusek (długość 2–7 mm). Plecha wtórna to wyrastające z plechy pierwotnej pojedynczo lub w skupiskach podecja o wysokości 1–8 cm i grubości 0,5–3 mm. Na przekroju poprzecznym są one wałeczkowate, miejscami rozdęte. Kilkukrotnie rozgałęziają się widlasto lub nieregularnie. Na całej swojej wysokości pokryte są licznymi łuseczkami o długości do 6 mm. Zakończenia podecjów są różnorodne: mogą być otwarte, szydłowate, mieć postać wąskich kieliszków lub trąbek. Często otwory tych kieliszków czy trąbek są zasłonięte dużymi łuskami. W dolnej swojej części podecja pokryte są ciągłą, w górnej porozrywaną korą z areolkami lub łuseczkami. Mają barwę białawą, oliwkową lub brunatną. Zwykle całe pokryte są urwistkami[4][5]. Reakcje barwne: K + żółty, C –, KC + żółty, P + żółty, UV + jasnoniebieski[5].

Dość często na szczytach podecjów wyrastają brązowe apotecja o rozmiarach 0,3-0,7 mm[4] (według innych źródeł 2–3 mm[5]). W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych zarodników o rozmiarach 8-14 × 2,5-3,5 μm[4]. Na łuskach w szczytowej części podecjów, rzadziej niżej, znajdują się także brązowe pyknidia o beczkowatym kształcie, zwężone u podstawy. Wewnątrz zawierają bladoczerwoną szklistą galaretkę[5].

Metabolity wtórne: m.in. kwas tamnoliowy[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach świata, z wyjątkiem Antarktydy (ale jest na znajdujących się w Antarktyce wyspach Szetlandy Południowe i Orkady Południowe). Występuje także na wielu wyspach całego świata. Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, północna granica jego zasięgu sięga po Grenlandię i Svalbard[6]. W Polsce występuje na terenie całego kraju[4].

Rozwija się głównie w lasach szpilkowych, rzadziej w liściastych. Rośnie na próchnicznej glebie, na próchniejącym drewnie i na skałach porośniętych mszakami[4].

Gatunki podobne

Nieco podobny jest chrobotek strojny (Cladonia bellidiflora), ale ma zazwyczaj liczne i czerwone apotecja. W Polsce występuje głównie w wyższych partiach gór[4].

Przypisy

  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  2. a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. Index Fungorum (gatunki). [dostęp 2014-07-03]. (ang.).
  4. a b c d e f Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. a b c d e Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-02].
  6. Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

Media użyte na tej stronie

Cladonia squamosa T83 (6).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cladonia squamosa (location: Poland, Tatra Mountains, Dolina Tomanowa)
Cladonia squamosa T83 (4).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cladonia squamosa (location: Poland, Tatra Mountains, Dolina Tomanowa)
Cladonia squamosa T 83 (1).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cladonia squamosa
Dragon Cladonia (1015330204).jpg
Autor: Jason Hollinger, Licencja: CC BY 2.0

Scientific Name: Cladonia squamosa Hoffm. Common Name: Dragon Cladonia Certainty: positive (notes) Location: Central Appalachians; George Washington NF; Shenandoah Mt

Date: 20060730