Chrobotek łuskowaty

Chrobotek łuskowaty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	chrobotkowate
Rodzaj	chrobotek
Gatunek	chrobotek łuskowaty
Nazwa systematyczna
Cladonia squamosa (Scop.) Hoffm. Deutschl. Fl., Zweiter Theil (Erlangen): 125 (1796)

Często podecja tworzą murawki

Chrobotek łuskowaty (Cladonia squamosa (Scop.) Hoffm.) – gatunek grzybów należący do rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cladonia, Cladoniaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1772 J. A. Scopoli nadając mu nazwę Lichen squamosus (w tłumaczeniu na język polski: porost łuskowaty). Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1796 G. F. Hoffmann, przenosząc go do rodzaju Cladonia^[1].

Gatunek ten występuje w dwóch odmianach^[3]:

• Cladonia squamosa var. squamosa (Scop.) Hoffm. 1796
• Cladonia squamosa var. subsquamosa (Nyl. ex Leight.) Vain. 1881

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Plecha z glonami protokokkoidalnymi, zróżnicowana na plechę pierwotną i wtórną. Plecha pierwotna składa się z wyrastających na podłożu trwałych, postrzępionych lub silnie podzielonych i dość dużych łusek (długość 2–7 mm). Plecha wtórna to wyrastające z plechy pierwotnej pojedynczo lub w skupiskach podecja o wysokości 1–8 cm i grubości 0,5–3 mm. Na przekroju poprzecznym są one wałeczkowate, miejscami rozdęte. Kilkukrotnie rozgałęziają się widlasto lub nieregularnie. Na całej swojej wysokości pokryte są licznymi łuseczkami o długości do 6 mm. Zakończenia podecjów są różnorodne: mogą być otwarte, szydłowate, mieć postać wąskich kieliszków lub trąbek. Często otwory tych kieliszków czy trąbek są zasłonięte dużymi łuskami. W dolnej swojej części podecja pokryte są ciągłą, w górnej porozrywaną korą z areolkami lub łuseczkami. Mają barwę białawą, oliwkową lub brunatną. Zwykle całe pokryte są urwistkami^[4][5]. Reakcje barwne: K + żółty, C –, KC + żółty, P + żółty, UV + jasnoniebieski^[5].

Dość często na szczytach podecjów wyrastają brązowe apotecja o rozmiarach 0,3-0,7 mm^[4] (według innych źródeł 2–3 mm^[5]). W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych zarodników o rozmiarach 8-14 × 2,5-3,5 μm^[4]. Na łuskach w szczytowej części podecjów, rzadziej niżej, znajdują się także brązowe pyknidia o beczkowatym kształcie, zwężone u podstawy. Wewnątrz zawierają bladoczerwoną szklistą galaretkę^[5].

Metabolity wtórne: m.in. kwas tamnoliowy^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach świata, z wyjątkiem Antarktydy (ale jest na znajdujących się w Antarktyce wyspach Szetlandy Południowe i Orkady Południowe). Występuje także na wielu wyspach całego świata. Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, północna granica jego zasięgu sięga po Grenlandię i Svalbard^[6]. W Polsce występuje na terenie całego kraju^[4].

Rozwija się głównie w lasach szpilkowych, rzadziej w liściastych. Rośnie na próchnicznej glebie, na próchniejącym drewnie i na skałach porośniętych mszakami^[4].

Gatunki podobne

Nieco podobny jest chrobotek strojny (Cladonia bellidiflora), ale ma zazwyczaj liczne i czerwone apotecja. W Polsce występuje głównie w wyższych partiach gór^[4].

Przypisy