Chrześcijańsko-mennonicka Gmina Kiernica-Lwów
 Mennonicki dom modlitwy we Lwowie przed 1 września 1939 (ul. Jana Kochanowskiego 23) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | Lwów |
| Data powołania | 1909 |
| Data zamknięcia | ok. 1939 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Kościół | |
Chrześcijańsko-mennonicka Gmina Kiernica-Lwów – mennonicka wspólnota religijna zapoczątkowana w Galicji pod koniec XVIII wieku, powstała w 1909 w wyniku połączenia się gmin mennonickich z Kiernicy i ze Lwowa, mająca do 1939 siedzibę we Lwowie przy ul. Jana Kochanowskiego 23.
.jpg)
Tło historyczne
W ramach kolonizacji józefińskiej po pierwszym rozbiorze Polskim cesarz Józef II Habsburg wydał 29 marca 1784 zezwolenie na przybycie do Galicji mennonitów z Palatynatu nadreńskiego. Otrzymywali oni, podobnie jak wszyscy inni protestanccy osiedleńcy, „swobodę religijną, wolność od podatków przez 10 lat, wolność od pańszczyzny na 6 lat, wolność od służby wojskowej dla imigrantów i ich najstarszych synów”[1]. W latach 1784–1786 na terenie województwa lwowskiego przybyło 28 rodzin mennonickich. Osiedliły się w okolicy miasta Szczerzec tworząc trzy kolonie: Falkenstein (7 rodzin), Einsiedel (18 rodzin) i Rosenberg (3 rodziny). Na mocy rozporządzenia rządu austriackiego z 30 lipca 1789 mennonici mieli być traktowani jak luteranie, bez obowiązku zmiany wyznania. Otrzymali przy tym zwolnienie ze służby wojskowej (prawo potwierdzone przywilejami z 1828 i 1859); po wprowadzeniu w cesarstwie w 1868 powszechnej służby wojskowej mennonici odbywali wyłącznie służbę sanitarną w wojsku. Gmina mennonicka mogła powstać w oparciu o minimum 100 rodzin. Po spełnieniu tego warunku mogła też wznieść dom modlitwy. W 1796 część galicyjskich rodzin mennonickich wyemigrowała do Rosji. Nie osłabiło to jednak szybkiego rozrostu społeczności mennonickiej[1].
Od 1830 utworzono nowe osady mennonitów: Neuhof alias Weissmanówka (1830), Kiernica (1848), Horożanna, pow. Rudki (1850), Mostki, pow. Lwów (1854), Wiszenka, pow. Mościska (1862), Błyszczywody/Ehrenfeld, pow. Żółkiew (1864), Trościaniec, pow. Jaworów (1870), Dobrowlany, pow. Stryj (1871), Lipowce, pow. Przemyślany (1872), Podusilna, pow. Przemyślany (1872)[1].
Pod koniec XIX w. (lata 1880–1883) 73 rodziny mennonickie przeniosły się z Galicji do USA[1].
Powstanie i działalność gminy
Około 1895 mennonici galicyjscy złożyli do władz austriackich wniosek o uznanie ich gminy religijnej, którą utworzyli z połączenia grup wiernych z różnych miejscowości położonych wokół Kiernicy oraz Lwowa, co znalazło wyraz w jej nazwie „Chrześcijańsko-mennonicka Gmina Kiernica-Lwów”. Jej statut został zatwierdzony 24 listopada 1908, a ukonstytuowanie gminy nastąpiło 7 marca 1909[1][2]. Wraz z ukonstytuowaniem gmina powołała kaznodzieję w osobie teologa Henryka Paulsa (jego następcą został Leopold Gessell). Siedzibą gminy stał się Lwów. W mieście tym w 1911 nabyła ona budynek przy ul. Jana Kochanowskiego 23 wzniesiony w 1888 przez Władysława Godowskiego[1][3]. Utworzono w nim salę nabożeństw, kancelarię parafialną, mieszkanie duszpasterze i bursę studencką[1].
Do 1910 członkowie gminy byli zrzeszeni w stowarzyszeniu „Mennonit”. W 1914 gmina skupiała około 600 osób[1].
Podczas I wojny światowej część rodzin mennonickich opuściła Galicję[1].
Władze II Rzeczypospolitej utrzymały uprawnienia gminy mennonickiej Kiernica-Lwów oraz samych mennonitów (zwolnienie ze służby wojskowej z bronią w ręku)[1].
W okresie międzywojennym gmina Kiernica-Lwów zrzeszała wiernych z terenu województw: lwowskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego oraz krakowskiego. W pobliżu Lwowa zamieszkiwali w osadach: Falkenstein, Zimna Woda, Neuhof, Kiernica, Podusilna i Rohatyń[1].
W 1921 gmina skupiała 361 osób, a w 1931 550 osób[1].
W latach 1928–1932 gmina nie miała duszpasterza. Niektóre jego funkcje wykonywał dr filozofii Alfred Bachman[1].
Do gminy poza domem modlitwy przy ul. Kochanowskiego 23 we Lwowie (obecnie ul. Kostii Lewyckiego) nr 23[1] należało szereg nieruchomości, m.in. w Zameczku w powiecie żółkiewskim i w Kiernicy[1].
Działalność gminy ustała po wybuchu II wojny światowej[1].
W II Rzeczypospolitej obok gminy Kiernica-Lwów istniało 5 innych gmin mennonickich. Były to wspólnoty w miejscowościach (nazwy miejscowości i powiatów sprzed 1939): Sosnówka, pow. Chełmno, Nieszawka, pow. Toruń, Mątawy-Grupa, pow. Świecie, Kazuń Niemiecki, pow. Warszawa (z filią Wola Wodzyńska, pow. Ciechanów), Wymyśle Niemieckie, pow. Gostynin[1].
Przedstawiciele gminy Kiernica-Lwów wzięli udział w światowej konferencji mennonitów zorganizowanej w Gdańsku w dniach od 31 sierpnia do 3 września 1930[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r D. Lewandowska: Księgi metrykalne i akta parafii i gmin różnych wyznań i obrządków (Ormianie, Autokefaliczna Cerkiew Prawosławna, Baptyści, Mennonici, Ewangeliczni Chrześcijanie) z terenów tzw. zabużańskich Inwentarz zespołu PL, 1 456 Opracowała D. Lewandowska. agad.gov.pl. [dostęp 2019-09-11].
- ↑ Mieke Krebber, Mennonieten in Galicië. Van genode gasten – Ansiedler – tot verdrevenen – Umsiedler, w: Doopsgezinde bijdragen. Nieuwe reeks, nummer 43 (2017). Religieuze migratie, Amsterdam 2017 ISBN 978-90-8704-665-1, s. 171.
- ↑ ВУЛ. ЛЕВИЦЬКОГО, 023 – ЖИТЛОВИЙ БУДИНОК. lvivcenter.org. [dostęp 2019-09-11].
Media użyte na tej stronie
Autor: Яким, Licencja: CC BY-SA 4.0
Apartment house in Lviv at 23 Levytskoho Street; in the years 1911–1939 the Mennonite house of prayer
Autor: Jajakoja, Licencja: CC BY-SA 4.0
Picture of the Mennonite house of prayer in Lwów located at 23 Kochanowskiego street (before WWII). Photograph is taken from the book: Henryk Ryszard Tomaszewski, "Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski w latach 1858-1939", Warszawa 2006, page 81. Building was designed by architect Władysław Godowski and constructed in 1888. Present name of location: 23 Levytskoho Street, Lviv, Ukraine.