Chrześcijaństwo w Syrii

Świątynia Kościoła grecko-prawosławnego w mieście Hama w Syrii.

Chrześcijanie w Syrii stanowią ok. 5,2% społeczeństwa^[1]. W Syrii istnieją różne kościoły chrześcijańskie. Najwięcej wyznawców liczy Prawosławny Patriarchat Antiocheński (nazywany też Kościołem grecko-prawosławnym), następne są Katolickie Kościoły wschodnie. Istnieją również małe grupy protestantów.

Chrześcijanin, według konstytucji syryjskiej, nie może pełnić funkcji prezydenta kraju. Jest to skutek dominacji religii islamskiej w społeczeństwie syryjskim. Oficjalnie jednak Syria nie jest państwem wyznaniowym i nie posiada religii państwowej a status wszystkich wyznań jest równy.

Rys historyczny

Damaszek był jednym z pierwszych miast na świecie, w których pojawiła się wspólnota chrześcijańska. Jej twórcą był Święty Paweł. Po pewnym czasie ogromna większość mieszkańców miasta przeszło na chrześcijaństwo i zaczęli oni nawracać innych mieszkańców Syrii. Panowanie chrześcijaństwa skończyło się wraz z podbojem Syrii i Anatolii przez kalifat Umajjadów. Było to państwo, w którym preferowano islam, a prawo nakładało dodatkowo obciążenia (między innymi podatkowe) na chrześcijan. Ze względów ekonomicznych, jak i dlatego że nowa religia wydawała się wielu atrakcyjna, islam zaczął stopniowo wypierać chrześcijaństwo z Syrii.

Do dziś jednak 10% Syryjczyków to wyznawcy chrześcijaństwa, widać to na przykładzie Damaszku, który zamieszkuje liczna społeczność chrześcijańska. Istnieje tu wiele kościołów a msze święte odbywają się bez przeszkód. Najważniejsza dla chrześcijan niedziela, dzień który należy uczcić poprzez pójście do kościoła, nie jest dniem wolnym od pracy w zdominowanej przez muzułmanów Syrii. Jednak władze respektując zwyczaje chrześcijan umożliwiają urzędnikom i innym pracownikom administracji państwowej udział w niedzielnym porannym nabożeństwie, w godzinach pracy. W szkołach w których przeważają chrześcijańscy uczniowie dniami wolnymi są sobota i niedziela, w muzułmańskich zaś weekend składa się z soboty i piątku.

Profil społeczności

Syryjscy chrześcijanie aktywnie i pełnie uczestniczą w życiu społecznym swojego kraju. Udzielają się w życiu gospodarczym, szkolnictwie, nauce, sztuce, życiu intelektualnym, show biznesie i w polityce. Wielu chrześcijan pełni funkcje kierownicze w sektorze prywatnym i państwowym, często są także urzędnikami lokalnej administracji, posłami w parlamencie i ministrami w rządzie. Wielu z nich służy także w syryjskiej armii, zarówno jako dowódcy jak i szeregowi żołnierze. Oddziały są mieszane wyznaniowo aby nie wprowadzać podziałów i napięć między żołnierzami. Syryjscy chrześcijanie uczestniczyli w walkach z Izraelem, ramię w ramię ze swoimi muzułmańskimi rodakami. Oprócz aktywności zawodowej, wielu z nich udziela się także jako wolontariusze i pracownicy społeczni. Ich postawa sprawia że są generalnie bardzo dobrze postrzegani przez muzułmańską większość społeczeństwa.

Społeczność chrześcijańska w Syrii ma swoje własne sądy cywilne zajmujące się na przykład sprawami dotyczącymi małżeństw, rozwodów czy dziedziczenia. Prawo na podstawie którego orzekają oparte jest na Biblii i zwyczajach chrześcijan. W Syrii chrześcijanom nie wolno nawracać muzułmanów na swoją wiarę. Kościoły przestrzegają tego zakazu i nie prowadzą akcji misyjnych wobec muzułmanów.

Między chrześcijanami a muzułmanami w Syrii istnieje kilka różnic społecznych. Chrześcijanie znacznie częściej mieszkają w miastach, zwłaszcza takich jak Damaszek, Aleppo, Hama czy Latakia. Średnia ich zarobków jest wyższa od muzułmańskiej. Również poziom osób z wykształceniem ponadpodstawowym jest większy niż u muzułmanów. Chrześcijanie znacznie częściej posyłają swoje dzieci do szkół prywatnych i zagranicznych.

Do najsłynniejszych syryjskich chrześcijan zalicza się: kronikarza Pawła z Aleppo i szachistę Filipa Stamma.

Podział chrześcijaństwa w Syrii

Denominacje chrześcijan syryjskich

Chrześcijanie w Syrii stanowiący około 5,2% społeczeństwa, ale nie należą do jednego wyznania. Te, można podzielić na wywodzące się z dwóch różnych tradycji- zachodniej i wschodniej. Do tej pierwszej grupy należą wyznania rzymskokatolickie i protestanckie, które składają się głównie z osób nawróconych w przeszłości przez misjonarzy przybyłych z krajów europejskich. Jednak większość chrześcijan w Syrii to członkowie kościołów wschodu. Dominują wyznawcy kościołów ortodoksyjnych – grecko-prawosławnego i syryjsko-prawosławnego. Oprócz nich są jeszcze kościoły wschodu pozostające w unii z Rzymem i niezależny Asyryjski Kościół Wschodu. Mimo wewnętrznych podziałów chrześcijanie syryjscy zazwyczaj współpracują ze sobą.

Podział na wiele wyznań jest efektem historycznych zaszłości, wynikających ze sporów politycznych i doktrynalnych. Spory doktrynalne dotyczyły zazwyczaj natury Chrystusa. W 431, po soborze w Efezie, doszło do oddzielenia się Kościoła Wschodu od głównego nurtu chrześcijaństwa. Nestorianie wierzyli, iż Chrystus posiadał dwie odrębne natury- boską i ludzką. Boska, jako doskonała, nie mogła ich zdaniem narodzić się i umrzeć. W konsekwencji sądzili, że Jezus Chrystus był zwykłym człowiekiem, w którym dopiero później zamieszkał Bóg – „jak posąg w świątyni”. Maria, ich zdaniem, nie była „bogurodzicą” tylko matką Jezusa, gdyż nie urodziła Boga tylko Jezusa, który był człowiekiem. Ich poglądy zostały potępione przez sobór w Efezie w 431 i przez sobór w Chalcedonie w 451.

Inną grupą, również opozycyjną wobec głównego nurty chrześcijaństwa, byli monofizyci. Przyjęli oni, iż w Chrystusie istnieje tylko jedna natura boska, a ludzka została przez nią wchłonięta, zaraz po wcieleniu. Poglądy te, sformułowane przez Eutychesa z Konstantynopola, zostały potępione przez sobór chalcedoński w 451 r.n.e. Monofizytyzm dał początek Syryjskiemu Kościołowi Ortodoksyjnemu, zwanemu też Jakobickim. Językiem liturgicznym jest syryjski.

Kolejna grupa zwana Monoteletami dała początek współczesnym Maronitom, choć kościół ten odrzuca dzisiaj ich naukę i pozostaje w unii z Rzymem. Monoteleci w swych naukach twierdzili iż Chrystus wprawdzie posiadał dwie natury, ale kierował się jedną wolą, której źródłem była osoba. Monoteletyzm został potępiony na trzecim soborze w Konstantynopolu, który obradował w latach 680-681.

W XIII wieku, na skutek wielu różnych czynników doszło do ostatecznego zerwania więzi łączących kościół wschodni z zachodnim. W ciągu następnych stuleci niektóre z kościołów wschodnich, przy zachowaniu wielu swoich zwyczajów i rytuałów, będą wstępować w unię z Rzymem, uznając papieża za głowę chrześcijaństwa. Do dziś zachowują one swój język liturgiczny i odmienny obrządek. Obrządek tego kościoła jest bardzo stary i unikatowy. Jego językiem liturgicznym jest dialekt języka syryjskiego używany przez nestorian.

Najwięcej wyznawców spośród chrześcijan syryjskich liczy sobie Kościół grecko-prawosławny. Wcześniej znany był w Syrii i na Bliskim Wschodzie pod nazwą kościoła melchickiego. Nazwa ta wywodzi się z czasów podziału chrześcijaństwa wschodniego, z przełomu V i VI wieku. Melchici pozostawali wierni naukom patriarchatu Konstantynopolitańskiego, w przeciwieństwie do tych którzy poparli monofizytyzm. Jako że w Bizancjum panował cezaropapizm, zwolenników Konstantynopola nazywano „ludźmi króla” („melek”- król, władca; w aramejskim odpowiednik cesarza) czyli melchitami. Słowo „grecki” w nazwie kościoła nie odnosi się do etnicznego pochodzenia członków, ale do greckiego obrządku i używania greki jako języka liturgicznego.

W Syrii istnieje także Apostolski Kościół Ormiański, który pod wieloma względami jest podobny do Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego, ale obowiązuje w nim ormiański ryt liturgiczny.

Chaldejczycy i Jezydzi.

Na terenie Syrii istnieje wiele kościołów unickich. Określenie „unicki” przez wyznawców tych kościołów uważane jest za obraźliwe. Najstarszym z nich jest kościół Maronicki, który zawarł unię z Rzymem w XII wieku. Wcześniej obecne były w nim wpływy monoteletyzmu, ale hierarchowie oficjalnie wyrzekli się ich na soborze Laterańskim w 1215. Językiem liturgicznym jest syryjski.

Największym kościołem unickim jest Syryjski kościół katolicki, który powstał po zawarciu unii kościelnej z papiestwem przez część wiernych i hierarchów Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Po unii zachował on swój obrządek i język liturgiczny.

Grecki Melchicki Kościół Katolicki powstał w wyniku unii, po kontrowersyjnych wyborach patriarchy w 1724, z wyznawcami Kościoła grecko-prawosławnego na Bliskim Wschodzie. Odwołano się wówczas do faktu iż patriarcha antiocheński nigdy nie został obłożony przez Rzym klątwą i teoretycznie nadal pozostawał częścią Kościoła katolickiego. Od czasu unii określenia „melchicki” używa się w stosunku do jej zwolenników a nie do Kościoła grecko-prawosławnego. W liturgii używana jest greka i język arabski.

Katolicki Kościół Chaldejski powstał w wyniku unii części nestorian z Rzymem.

Lista kościołów i wyznań działających na terenie Syrii

• melchicki Kościół greckokatolicki
• Prawosławny Patriarchat Antiocheński (nazywany też Kościołem grecko-prawosławnym)
• Syryjski Kościół Ortodoksyjny (Jakobici) (nazywany też Kościołem syryjsko-prawosławnym)
• syryjski Kościół katolicki
• Apostolski Kościół Ormiański
• Kościół ormiańskokatolicki
• Asyryjski Kościół Wschodu
• katolicki Kościół chaldejski
• Kościół Maronicki
• Kościoły protestanckie
• Kościół rzymskokatolicki
• Świadkowie Jehowy w Syrii

Regiony zamieszkania

Krak des Chevaliers

Chrześcijańskie społeczności zamieszkują każdą część Syrii. Większe grupy zamieszkują w Damaszku, Aleppo, Tartus. As-Suwajda, Al-Hasaka i w Himsie (zarówno w miastach jak i na terenie całych muhafaz). W Himsie znajduje się Dolina Chrześcijan, miejsce odwiedzin dużej liczby turystów, z powodu bliskości dawnej twierdzy krzyżowców Krak des Chevaliers.

Przypisy