Chrzest za zmarłych

Ruch świętych w dniach ostatnich

USVA headstone emb-11.svg

Geneza
Historia
Nauka
Święte księgi
Ważne postacie
Kultura
Denominacje

Chrzest za zmarłych – praktyka religijna, polegająca na przeprowadzeniu obrzędu chrztu na osobie zmarłej za pośrednictwem żywej osoby.

Obrzęd ten jest obecnie najbardziej rozpowszechniony wśród wyznawców Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich i niektórych innych denominacji mormońskich.

Uznający ten obrzęd mormoni postrzegają chrzest jako warunek konieczny do tego, by człowiek stał się częścią Królestwa Bożego[1]. Dlatego ludzie, którzy za życia nie otrzymali chrztu, mogą być ochrzczeni po swojej śmierci[1].

Obrzęd w praktyce kościołów chrześcijańskich

Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich

Kościół zalicza chrzest za zmarłych do obrzędów zarezerwowanych dla kultu świątynnego[2][3]. Chrzest za zmarłych ponadto jako jedyny obrzęd świątynny zalicza się do obrzędów zbawczych, w odróżnieniu od pozostałych, związanych z wywyższeniem[4].

W ramach obrzędu osoba żyjąca, działająca jako pośrednik, przyjmuje chrzest przez zanurzenie w imieniu i na rzecz osoby zmarłej tej samej płci[1]. Według nauk Kościoła każda ochrzczona po śmierci osoba może przyjąć lub odrzucić chrzest, którego dokonano w jej imieniu i na jej rzecz[5].

Społeczność Chrystusa

Niektórzy członkowie Społeczności Chrystusa (dawnego Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich) uznawali chrzest za zmarłych[6], ale praktyka ta nie była oficjalnie usankcjonowana i była źródłem kontrowersji wśród wyznawców[6][7].

W 1970 r. Światowa Konferencja (ciało ustawodawcze kościoła) zdecydowała o przeniesieniu objawienia i dwóch listów Josepha Smitha, poświęconych chrztowi za zmarłych, do sekcji załączników Nauk i Przymierzy kościoła[8][9][10], tym samym odrzucając obrzęd chrztu za zmarłych[11].

Inne denominacje mormońskie

Opinie na temat dopuszczalności chrztu zmarłych różnią się w zależności od denominacji. Przykładowo Kościół Chrystusa – Obszar Świątyni nie dopuszcza tej praktyki[12], a występuje ona u strangitów[13].

Inne kościoły chrześcijańskie

Chrzest za zmarłych dopuszcza także Kościół Nowoapostolski[14].

Wczesne chrześcijaństwo

Epifaniusz z Salaminy opisywał w swym dziele Panarion (poświęconym poglądom uznanym za herezje chrześcijaństwa) praktykę, jaka miała mieć miejsce wśród uczniów Cerynta. Jeżeli jeden z nich umarł przed przyjęciem chrztu, inna osoba była chrzczona w imieniu zmarłego. Obrzęd ten miał nie dopuścić do sytuacji, w której zmarły byłby ukarany po swoim zmartwychwstaniu (przy końcu czasów) za śmierć bez poddania się chrztowi[15].

W jednej ze swoich homilii Jan Chryzostom wykpiwa postępowanie, przypisane przez niego marcjonitom, podobne do opisanego przez Epifaniusza. Jeżeli doszło do śmierci katechumena, zwłokom zmarłego zadawano pytanie, czy pragnie być ochrzczony, a inny wyznawca udzielał odpowiedzi twierdzącej i był chrzczony w imieniu zmarłego[16].

Kanon 18 synodu kartagińskiego w 419 r. zakazał dokonywania chrztu zmarłych i udzielania im Komunii świętej[17].

1. List do Koryntian

Kościoły dopuszczające chrzest za zmarłych wskazują, że praktyka ta ma uzasadnienie w Biblii, w 1. Liście do Koryntian (1 Kor 15,22-30):

I jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy będą ożywieni, lecz każdy według własnej kolejności. Chrystus jako pierwszy, potem ci, co należą do Chrystusa, w czasie Jego przyjścia. Wreszcie nastąpi koniec, gdy przekaże królowanie Bogu i Ojcu i gdy pokona wszelką Zwierzchność, Władzę i Moc. Trzeba bowiem, ażeby królował, aż położy wszystkich nieprzyjaciół pod swoje stopy. Jako ostatni wróg, zostanie pokonana śmierć. Wszystko bowiem rzucił pod stopy Jego. Kiedy się mówi, że wszystko jest poddane, znaczy to, że z wyjątkiem Tego, który mu wszystko poddał. A gdy już wszystko zostanie Mu poddane, wtedy i sam Syn zostanie poddany Temu, który Synowi poddał wszystko, aby Bóg był wszystkim we wszystkich. Bo inaczej czegoż dokonają ci, co przyjmują chrzest za zmarłych? Jeżeli umarli w ogóle nie zmartwychwstają, to czemuż za nich chrzest przyjmują? Po co też i my wystawiamy się na niebezpieczeństwo każdej godziny?[18]

Istnieje wiele interpretacji słów św. Pawła – zarówno co do samego pojęcia chrztu za zmarłych, jak i co do akceptowania przez niego (lub nie) tej praktyki[19].

Znaczenie słowa baptizein

1. List do Koryntian został napisany w koine. Fragment, zawierający określenie „chrzest za zmarłych”, brzmi w grece wspólnej następująco:

Ἐπεὶ τί ποιήσουσιν οἱ βαπτιζόμενοι ὑπὲρ τῶν νεκρῶν (Epei ti poiēsousin hoi baptizomenoi hyper tōn nekrōn)[20]

Występujący tam czasownik baptizein miał związek z rzeczownikiem baptismos, oznaczającym rytualne obmycie i występującym na kartach Starego Testamentu[21]. Jednak w Nowym Testamencie zaczął być kojarzony z rzeczownikiem baptisma (chrzest) – neologizmem, nieznanym Septuagincie lub przedchrześcijańskim tekstom żydowskim[22].

Amerykański teolog Peter Leithart zasugerował, że komentarz św. Pawła ma stanowić analogię między praktyką chrztu (baptisma) a żydowską praktyką obmycia (baptismos) i oczyszczenia po kontakcie ze zmarłym, opisaną w rozdziale 19 Księgi Liczb[23][24].

Znaczenie określenia „chrzest za zmarłych”

Tertulian na kartach swego dzieła Adversus Marcionem (skierowanego przeciw marcjonizmowi) stwierdza, że uwaga Pawła o chrzcie za zmarłych była wyrazem jego przekonań o zmartwychwstaniu ciał (poglądowi temu sprzeciwiał się Marcjon). Podobnie Jan Chryzostom uważał je za wyraz wiary osób zmarłych w ich własne zmartwychwstanie[16].

Tyndale Bible Dictionary sugeruje, że chrzest za zmarłych może być metaforą męczeństwa; zwraca się uwagę na słowa Jezusa w Ewangelii według świętego Marka[25] i Łukasza[26], łączące chrzest z męką Chrystusa[27].

Jan Kalwin uważał, że świętemu Pawłowi chodziło o chrzest osób bliskich śmierci[27].

Bp Kazimierz Romaniuk (jeden z tłumaczy Biblii Tysiąclecia) umieścił w Biblii Tysiąclecia następujący komentarz do słów św. Pawła:

Dotychczas nie wiadomo dokładnie, na czym polegała owa praktyka „chrztu za zmarłych”. Być może, iż przyjmowano chrzest, ulegając życzeniom osób już zmarłych, po to, by się z nimi zjednoczyć po śmierci. Wówczas zwrot ten należałoby tłum.: „dla zmarłych”, „ze względu na zmarłych”. Gdyby jednak zmarli nie mieli zmartwychwstać, nie nastąpiłoby również przyszłe zjednoczenie z nimi, uwarunkowane niejako przyjęciem chrztu za życia[28].

Doktryna Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich

Basen chrzcielny w świątyni Salt Lake, używany przez mormonów do chrzczenia zmarłych. Dwanaście wołów otaczających basen symbolizuje dwanaście plemion Izraela

Podstawą dla chrztu zmarłych jest nie tylko cytowany wyżej 1. List do Koryntian, ale także fragmenty 1. Listu Świętego Piotra, opisujące Jezusa głoszącego zbawienie duchom zmarłych[29]. Interpretowane jest to jako wyraz łaski Boga, który w swojej sprawiedliwości umożliwia zmarłym przyjęcie Dobrej Nowiny, jeśli nie mieli takiej szansy za życia[30].

Chrzest w imieniu i na rzecz zmarłego może przyjąć każdy członek kościoła (począwszy od roku swoich 12. urodzin), który ma tzw. rekomendację świątynną (mężczyźni muszą ponadto otrzymać kapłaństwo Aarona – niższy z dwóch porządków kapłaństwa Świętych w Dniach Ostatnich[31]). Aktualne wymogi w tym zakresie wprowadzono w 2018 r.[32]

Chrzest a genealogia

Obrzęd chrztu dla zmarłych nie jest kierowany jedynie do mormonów, ale do wszystkich osób ochrzczonych. Z tego względu mormoni rozpoczęli gromadzenie kopii informacji o narodzinach i zgonach w celu wykorzystywania ich dla pomocy zmarłym w zbawieniu. Powstałe w ten sposób bazy genealogiczne są udostępniane także osobom spoza kościoła[33], między innymi za pośrednictwem:

Kontrowersje

W kwietniu 2008 r. Kongregacja ds. Duchowieństwa poinstruowała amerykańskich biskupów, by nie pozwalali mormonom na utrwalanie informacji z rejestrów kościelnych. Działanie to miało zapobiec dokonywaniu przez Świętych w Dniach Ostatnich chrztów osób zmarłych, których dane znajdowały się w księgach metrykalnych. Praktyka mormonów wywołała poważne zastrzeżenia Kongregacji Nauki Wiary[36].

Centrum Szymona Wiesenthala, American Gathering of Jewish Holocaust Survivors and their Descendants i inne organizacje żydowskie wielokrotnie krytykowały gromadzenie w bazach Świętych w Dniach Ostatnich informacji o Żydach (w tym ofiarach Holokaustu) i dokonywanie na ich rzecz chrztów za zmarłych[37][38][39].

Przypisy

  1. ↑ a b c Baptism for the Dead, www.churchofjesuschrist.org [dostęp 2021-06-27].
  2. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 95. ISBN 978-0-02-904040-9.
  3. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1445. ISBN 978-0-02-904040-9.
  4. ↑ Bruce R. McConkie: Mormon Doctrine. Salt Lake City: Bookcraft, 1966, s. 779.
  5. ↑ Baptism for the Dead, newsroom.churchofjesuschrist.org [dostęp 2021-06-28] (ang.).
  6. ↑ a b BAPTISM FOR THE DEAD, www.centerplace.org [dostęp 2021-06-27].
  7. ↑ Elbert A. Smith, Differences That Persist between the RLDS and LDS Churches (1950).
  8. ↑ SECTION 107, www.centerplace.org [dostęp 2021-06-27].
  9. ↑ SECTION 109, www.centerplace.org [dostęp 2021-06-27].
  10. ↑ SECTION 110, www.centerplace.org [dostęp 2021-06-27].
  11. ↑ Launius 1990 ↓, s. 77.
  12. ↑ Basic Beliefs, Church of Christ [dostęp 2021-06-27] (ang.).
  13. ↑ Book of the Law of the Lord, www.strangite.org [dostęp 2021-06-27].
  14. ↑ Being a help to the dead is an expression of God’s will, nac.today [dostęp 2021-06-27].
  15. ↑ Frank Williams, The Panarion of Epiphanius of Salamis (2016), s. 120–121.
  16. ↑ a b Philip Schaff: NPNF1-12. Saint Chrysostom: Homilies on the Epistles of Paul to the Corinthians – Christian Classics Ethereal Library, www.ccel.org [dostęp 2021-06-28].
  17. ↑ Philip Schaff: NPNF2-14. The Seven Ecumenical Councils – Christian Classics Ethereal Library, www.ccel.org [dostęp 2021-06-28].
  18. ↑ Biblia Tysiąclecia – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu – 1 Kor 15, biblia.deon.pl [dostęp 2021-06-28].
  19. ↑ Tajemniczy chrzest za umarłych, www.radiopielgrzym.pl [dostęp 2021-06-28].
  20. ↑ 1 Corinthians 15 Interlinear Bible, biblehub.com [dostęp 2021-06-28].
  21. ↑ Philippe Wolff, Baptism: The Covenant and the Family (2009), s. 45.
  22. ↑ Jonathan David Lawrence, Washing in Water: Trajectories of Ritual Bathing in the Hebrew Bible and Second Temple Literature (2006), s. 294.
  23. ↑ Biblia Tysiąclecia – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu – Lb 19, biblia.deon.pl [dostęp 2021-06-28].
  24. ↑ Peter J. Leithart, The Baptized Body (2007), s. 136.
  25. ↑ Jezus im odparł: „Nie wiecie, o co prosicie. Czy możecie pić kielich, który Ja mam pić, albo przyjąć chrzest, którym Ja mam być ochrzczony?” Odpowiedzieli Mu: „Możemy”. Lecz Jezus rzekł do nich: „Kielich, który Ja mam pić, pić będziecie; i chrzest, który Ja mam przyjąć, wy również przyjmiecie.” (Mk 10:38-39).
  26. ↑ Chrzest mam przyjąć i jakiej doznaję udręki, aż się to stanie (Łk 12:50).
  27. ↑ a b Tyndale Bible Dictionary, 2001, ISBN 978-0-8423-7089-9, hasło Baptism for the dead.
  28. ↑ Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (2007), s. 1499.
  29. ↑ Chrystus bowiem również raz umarł za grzechy, sprawiedliwy za niesprawiedliwych, aby was do Boga przyprowadzić; zabity wprawdzie na ciele, ale powołany do życia Duchem. W nim poszedł ogłosić [zbawienie] nawet duchom zamkniętym w więzieniu, niegdyś nieposłusznym, gdy za dni Noego cierpliwość Boża oczekiwała, a budowana była arka, w której niewielu, to jest osiem dusz, zostało uratowanych przez wodę. (1 P 3:18-20). Dlatego nawet umarłym głoszono Ewangelię, aby wprawdzie podlegli sądowi jak ludzie w ciele, żyli jednak w Duchu – po Bożemu. (1 P 4:6).
  30. ↑ Richard L. Anderson, Peter’s Letters: Progression for the Living and the Dead, www.churchofjesuschrist.org [dostęp 2021-06-28].
  31. ↑ Kapłaństwo Aarona, aktualnosci.koscioljezusachrystusa.org [dostęp 2021-06-28] (pol.).
  32. ↑ Larry D. Curtis, LDS policy changes to allow youth to officiate, assist in temple baptisms, KUTV, 14 grudnia 2017 [dostęp 2021-06-28].
  33. ↑ Genealogy is important to Mormons because they believe in eternal families, newsroom.churchofjesuschrist.org, 23 maja 2011 [dostęp 2021-06-28] (ang.).
  34. ↑ The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints: Family History. [w:] Gospel Topics [on-line]. churchofjesuschrist.org. [dostęp 2021-07-05]. (ang.).
  35. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 492. ISBN 978-0-02-904040-9.
  36. ↑ CNS STORY: Vatican letter directs bishops to keep parish records from Mormons, web.archive.org, 11 czerwca 2008 [dostęp 2021-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-11].
  37. ↑ Jewish group wants Mormons to stop proxy baptisms, East Bay Times, 10 listopada 2008 [dostęp 2021-06-28] (ang.).
  38. ↑ CNN.com – Mormons meet with Jews over baptizing Holocaust victims – Dec. 11, 2002, web.archive.org, 12 października 2004 [dostęp 2021-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2004-10-12].
  39. ↑ Mormons baptise parents of Nazi-hunter Simon Wiesenthal, „BBC News”, 15 lutego 2012 [dostęp 2021-06-28] (ang.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Salt Lake temple baptismal font.jpg
photograph of the baptismal font in the Salt Lake temple of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints.
USVA headstone emb-11.svg
Emblem of belief available for placement on USVA headstones and markers for members of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, aka the Mormon Church. Image is of the Angel Moroni.