Chwaliszów
| wieś | |
 Dom przysłupowy, obecnie nr 94 (fotografia z 1936) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) | 471[1] |
| Strefa numeracyjna | 74 |
| Kod pocztowy | 58-312[2] |
| Tablice rejestracyjne | DBA, DB |
| SIMC | 0855210 |
Położenie na mapie gminy Stare Bogaczowice _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Stare Bogaczowice") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |
 50°51′55″N 16°13′32″E/50,865278 16,225556 | |
Chwaliszów (niem. Quolsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Stare Bogaczowice, w dolinie rzeki Strzegomki, na granicy Pogórza Wałbrzyskiego i Pogórza Bolkowskiego, która to płynie tu dość głęboką doliną, mając miejscami przełomowy charakter. Strzegomka we wsi łączy się z Czyżynką. Wieś graniczy z Książańskim Parkiem Krajobrazowym.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Zabudowa
Jest to przykład miejscowości łańcuchowej (około 4 km długości). Znajduje się w niej najstarszy dom mieszkalny na Dolnym Śląsku. Jest to pruski mur pochodzący z 1578 roku. Pod numerem 94 znajduje się dom przysłupowy, zwany łużyckim, charakterystyczny dla przygranicznych rejonów Saksonii, Dolnego Śląska, Łużyc, Czech i Szwajcarii Saksońskiej.
Demografia
W 2001 roku na terenie wsi mieszkało 423 osoby. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 471 mieszkańców[1].
Turystyka
Przez wieś przebiega kilka ważnych szlaków turystycznych, są to m.in.:
Infrastruktura
Miejscowość ta jest skanalizowana, posiada wodociąg oraz oczyszczalnię ścieków o przepustowości 600 m³/h, oddaną do użytku we wrześniu 2006 roku. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 375. Na terenie wsi prowadzona jest świetlica środowiskowa. W północnej części miejscowości znajduje się południowy brzeg sztucznego Jeziora Dobromierz utworzonego na rzece Strzegomce.
Historia
Wieś jest po raz pierwszy wymieniona w dokumentach z 1228 roku, w aktach związanych z założeniem klasztoru henrykowskiego. W księdze henrykowskiej mowa jest o tym, że książę Henryk I Brodaty podarował klasztorowi 50 łanów w Chwaliszowie. Nadanie to miało miejsce 6 czerwca 1228, z okazji poświęcenia dwóch ołtarzy w kościele henrykowskim, przy okazji potwierdzenia wcześniejszej darowizny zmarłego w 1227 roku kanonika Mikołaja konwentowi henrykowskiemu. Wspomniane nadanie wymienione jest ponownie w dokumencie księcia Bolka II z 1263 roku oraz w dokumencie biskupa Tomasza I z tegoż roku. Wiadomo również, że w 1263 roku wieś była lokowana na prawie niemieckim. W dokumencie z 1265 roku wymieniony był sołtys Theodor. W 1292 roku Chwaliszów wraz ze Starymi Bogaczowicami przekazany został konwentowi cysterskiemu w Krzeszowie, które to nadanie potwierdzone było w dokumentach księcia Bolka I również w latach 1293 i w 1299 Bolko I pozostawił sobie jednak prawo książęce do wsi. Po 1300 roku posiadłości we wsiach były przez cystersów rozszerzane.
W 1547 roku opat krzeszowski Johann V zastawił Stare i Nowe Bogaczowice oraz Chwaliszów radcy cesarskiemu Hansowi von Schaffgotsch; w 1571 roku opat Krzeszowa Christoph Scholtz odkupił te miejscowości od Hansa Schaffgotscha - miejscowość stała się ponownie własnością klasztorną. W okresie wojny siedmioletniej 2-krotnie zakładane były w miejscowości kwatery polowe wojsk pruskich. Poprzez przynależność do dóbr klasztoru krzeszowskiego historia wsi jest zbieżna z historią konwentu oraz innych okolicznych posiadłości cysterskich. Chwaliszów zawsze należał do parafii w Starych Bogaczowicach. Po sekularyzacji dóbr klasztornych w 1810 roku włość cysterska (1180 ha gruntów) przeszła na własność skarbu państwa. W Chwaliszowie, podobnie jak w okolicznych miejscowościach rozwijało się tkactwo lnu.
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[3]:
- dom, ul. Główna 95[4], z XVI w.
Przypisy
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 189. [dostęp 2012-10-22].
- ↑ M. Staffa w książce Góry Wałbrzyskie... na stronie 144 jako dom szachulcowy podaje nr 94
Bibliografia
- Góry Wałbrzyskie, Podgórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 10, pod red. M. Staffy, Wrocław 2005, ss. 142-4
Linki zewnętrzne
- www.starebogaczowice.ug.gov.pl
- Chwaliszów - Quolsdorfna portalu polska-org.pl
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Flaga województwa dolnośląskiego
Chwaliszów, widok ogólny, aktualnie Chwaliszów Górny
Autor: K. Robak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Książański Park Krajobrazowy we wsi Chwaliszów, pow. wałbrzyski, województwo dolnośląskie
Dom przyslupowy w Chwaliszowie
Autor: K.Robak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Rzeka Strzegomka we wsi Chwaliszów