Chwytniki

Chwytniki wątrobowca, oznaczone literą „r”

Chwytniki, ryzoidy, rizoidy – cienkie, nitkowate wyrostki o budowie jedno- lub wielokomórkowej, wytwarzane przez mszaki, wielokomórkowe glony, niektóre grzyby, przedrośla paprotników czy niektóre gąbki.

Służą do przytwierdzania organizmów do podłoża oraz pobierania z gleby wody i związków pokarmowych[1]. Pełnią funkcje podobne do korzeni organowców, lecz nimi nie są – nie posiadają tkanek przewodzących – drewna i łyka.

Chwytniki u protistów grzybopodobnych

Niektóre protisty grzybopodobne tworzą plechy z chwytnikami bezjądrowymi i niepodzielonymi na komórki. Powstają one podczas „kiełkowania” pływek i mają za zadanie przytwierdzenie do podłoża oraz pobór substancji pokarmowych[2].

Chwytniki u porostów

Pełnią funkcję czepną i występują głównie u porostów listkowatych. Tworzone są ze zrośniętych strzępek grzyba. Mogą mieć postać nitkowatą lub stanowić grube, siatkowato połączone ze sobą twory. Na końcach bywają rozmaicie rozgałęzione (widlaście, pędzelkowato lub szczoteczkowato)[3].

Chwytniki u mszaków

Łodyżka widłozęba kędzierzawego okryta chwytnikami

Powstają już podczas kiełkowania zarodnika równocześnie ze splątkiem[4].

U mchów są zawsze wielokomórkowe, silnie rozgałęzione i posiadają charakterystyczne, skośne ściany poprzeczne między komórkami. Mogą wyrastać pojedynczo lub w pęczkach. Od zewnątrz są gładkie lub brodawkowane. Mają barwę brunatną, pozbawione są chlorofilu, choć po odsłonięciu na światło mogą się zazielenić i zmienić w splątek. Chwytniki wyrastają wzdłuż łodyżki na odcinku kontaktującym się z glebą (zwykle z jej dolnej części, ew. na całym jej odcinku u gatunków płożących się po ziemi). Rzadziej chwytniki wyrastać mogą ze szczytu liścia, z żyłki listka lub z wzniesionego odcinka łodyżki. U niektórych gatunków (np. u próchniczka bagiennego) gęste chwytniki tworzą rdzawą, filcowatą otoczkę wokół łodyżki[4].

Torfowce nie posiadają chwytników poza fazą blaszkowatego splątka[4].

Wątrobowce posiadają chwytniki jednokomórkowe, wyrastające pojedynczo lub kępkami z dolnej strony plechy lub łodyżki. Komórki chwytnikowe osiągają do 1 cm długości i na szczycie bywają palczasto rozgałęzione i tu też posiadają często zgrubiałą ścianę. U porostnicowców (Marchantiales), zwłaszcza kserofilnych występują obok chwytników gładkich także języczkowate, o wąskim przekroju, co ułatwia kapilarne przewodzenie wody[4].

Chwytniki u paprotników

Występują jako jednokomórkowe twory wyrastające z dolnej strony plechy przedrośla i służą do jego przytwierdzenia do podłoża[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  2. ↑ Emil Müller, Wolfgang Leoffler: Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 38, 41. ISBN 83-09-01137-7.
  3. ↑ Janusz Nowak, Zygmunt Tobolewski: Porosty polskie. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 12.
  4. ↑ a b c d J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 33–35.
  5. ↑ Z. Podbielkowski, I. Rejment-Grochowska, A. Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 656. ISBN 83-01-04394-6.

Media użyte na tej stronie

Dicranum polysetum rhizoidfilz.jpeg
Autor: Kristian Peters -- Fabelfroh 09:22, 28 February 2007 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gewelltblättriges Gabelzahnmoos (Dicranum polysetum), Rhizoidfilz, 30x vergrößert