Cibora papirusowa

Cibora papirusowa
Ilustracja
Dziko rosnąca cibora papirusowa
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządwiechlinowce
Rodzinaciborowate
Rodzajcibora
Gatunekcibora papirusowa
Nazwa systematyczna
Cyperus papyrus L.
Sp. pl. 1:47. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Cibora papirusowa w uprawie
Kwiatostan

Cibora papirusowa (Cyperus papyrus L.) – gatunek roślin należący do rodziny ciborowatych. Pochodzi z Afryki (z wyjątkiem jej północno-zachodniej części) oraz wysp na Oceanie Indyjskim[5]. Jest uprawiana w wielu krajach świata.

Morfologia

Łodyga
Zielona, bezlistna, gładka, trójkanciasta, o zaokrąglonych kantach i wysokości zazwyczaj do 3 m, ale w dobrych warunkach nawet do 5 m. Na szczycie łodyga rozgałęzia się pióropuszowato. Osiąga grubość do 4 cm. Pod własnym ciężarem jej górna część zgina się i łukowato zwisa w dół. Pod ziemią występuje grube kłącze. Za młodu jest czerwono-brązowe[6].
Liście
Zredukowane liście występują na kłączu. Są to trójkątne, papierowate łuski. Zredukowane liście w formie przysadek występują również na szczytach pędów, pod kwiatami[6].
Kwiaty
Zielonkawo-brązowe kwiaty wyrastają latem na szczytach pióropuszowato rozgałęzionych pędów łodygi. Są to liczne kłoski tworzące duże baldach. Pojedynczy kwiat zbudowany jest z 3 pręcików, i 1słupka i wyrasta w kącie łuskowatej przysadki[7][6].
Owoce
Brązowe orzeszki[6].

Biologia i ekologia

W swoim naturalnym środowisku rośnie w pełnym słońcu na bagnach, jeziorach, kanałach melioracyjnych i wszelkich podmokłych terenach. Zazwyczaj tworzy duże i gęste łany. W jej kwiatostanach często wiją sobie gniazda drobne ptaki. Zapylana jest przez wiatr, nasiona roznoszone są przez wodę i przez zwierzęta[8]. Źle toleruje zasolenie wody. Po wybudowaniu kanałów w dolinie rzeki Nil wtargnęła do niej słona woda, co spowodowało w takich miejscach wymarcie cibory[9].

Owoce odmiany 'Akhenaton'

Zastosowanie

  • Już w starożytności z gąbczastego rdzenia pędów wytwarzano papirus – materiał pisarski[7].
  • Kłącza i pędy są jadalne, zarówno na surowo, jak i gotowane[9].
  • Z pędów papirusu budowano łodzie i tratwy[9].
  • Z papirusu w Egipcie wykonywano pierwsze kolumny podtrzymujące dach budowli. Późniejsi budowniczy wzorowali się na nich wykonując kolumny kamienne[9].
  • W starożytnym Egipcie, z braku drewna, pędy cibory wykorzystywano jako opał[9].
  • Z papirusu wytwarzano w starożytnym Egipcie kosze i skrzynki. Kosz wykonywano ze skręcanych pędów cibory, sitowia lub innych pędów roślinnych, które układano w odpowiedniej formie i sklejano żywicą[9]
  • Jest to także roślina włóknista. Z jej pędów wyrabia się maty i różnego rodzaju plecionki[7].
  • Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Nadaje się do średnich i dużych oczek wodnych[8].

Udział w kulturze

  • Wszyscy zajmujący się tym problemem naukowcy są zgodni, że cibora papirusowa jest rośliną biblijną. Już samo słowo Biblia pochodzi od greckiego byblos oznaczającego biały miąższ pędu cibory. W Księdze Izajasza (18,2) jest zdanie: „Wysyłasz posłów przez morze na łódkach papirusowych po wodzie”, a w Księdze Hioba inne: „Czyż rośnie papirus bez błota, czy krzewi się sitowie bez wody?”. W hebrajskim papirus to gōme, a słowo to występuje również w innym miejscu Księgi Izajasza (58,5). W Biblii Tysiąclecia przetłumaczone zostało błędnie jako sitowie, według badaczy roślin biblijnych w tłumaczeniu powinna to być cibora lub trzcina pospolita. W koszu wykonanym z papirusu matka puściła Mojżesza na wodę[9].
  • Norweski badacz Thor Heyerdahl wzorując się na starożytnych opisach łodzi budowanych z papirusu wykonał papirusową tratwę „Ra”, na której w 1970 r. wraz z siedmioosobową załogą przepłynął Atlantyk, udowadniając w ten sposób, że starożytni Egipcjanie mogli przepłynąć z Afryki do Ameryki Południowej[9].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-08] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
  4. Cyperus papyrus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. Taxon: Cyperus papyrus (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-11-08].
  6. a b c d Boar, R. R., D. M. Harper and C. S. Adams. 1999. Biomass Allocation in Cyperus papyrus in a Tropical Wetland, Lake Naivasha, Kenya. 1999. Biotropica 3: 411
  7. a b c Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  8. a b PlantZAfrica. Cyperus papyrus. [dostęp 2014-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-24)].
  9. a b c d e f g h Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Interno Fontana Aretusa.jpg
Autor: Stacy Spensley, Licencja: CC BY 2.0
La Fontana Aretusa
Cyperus papyrus 'Akhenaton' in Jardin des Plantes de Toulouse 05.jpg
Autor: Krzysztof Golik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cibora papirusowa 'Akhenaton' w Jardin des Plantes de Toulouse
Cyperus papyrus-pjt4.jpg
Autor: pjt56 ---, Licencja: CC BY-SA 3.0
Papyrus Sedge (Cyperus papyrus), Riserva Naturale Orientata Fiume Ciane - Saline di Siracusa, near Siracusa, Sicily