Ciełuszki

Ciełuszki

wieś
Krzyż wotywny przy wjeździe do wsi od strony wsi Kaniuki
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	białostocki
Gmina	Zabłudów
Sołectwo	Ciełuszki
Liczba ludności (2011)	89[1][2]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	16-060[3]
Tablice rejestracyjne	BIA
SIMC	0044440[4]
Położenie na mapie gminy Zabłudów Ciełuszki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ciełuszki
Położenie na mapie województwa podlaskiego Ciełuszki
Położenie na mapie powiatu białostockiego Ciełuszki
52°54′13″N 23°21′43″E/52,903611 23,361944

Krzyże wotywne, środkowy pochodzi z 1910 r.

Ciełuszki (białorus. Цялушкі^[5]; w miejsc. gwarze Телушкі^[6], wym.: Tełuškí^[7], trb.: Tełuszki^[8]) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Zabłudów^[4][9]. Leży nad rzeką Narew.

Historia

Nazwa wsi pochodzi od pogańskiego Cielca szczególnie czczonego w Ciełuszkach jeszcze przed przyjęciem wschodniego chrześcijaństwa (pierwotna nazwa wsi to Święciciele). Powstałe przed XV wiekiem prawosławne sanktuarium w Puchłach miało osłabić silny kult pogański w Ciełuszkach. Ostatecznie rodzimy kult Cielca zaginął, zaś pobliska wieś Puchły po dziś dzień stanowi ważny ośrodek prawosławnego kultu maryjnego dla okolicznej ludności^[10].

W Ciełuszkach istniała cerkiew parafialna, której istnienie potwierdzają zachowane do dziś lustracje z 1576 r. i 1664 r. Jednakże z braku źródeł przyczyna oraz data jej likwidacji nie jest znana. Świątynia ta stanowiła centrum parafialne nie tylko dla Ciełuszek, ale też i dla sąsiedniej wsi Pawły^[11]. Jedyną pozostałością po niej, jaka zachowała się do dnia dzisiejszego, to rudyment cmentarza parafialnego w postaci kamienia nagrobnego zwieńczonego kutym krzyżem z inskrypcjami i datą 1735 r., który znajduje się na tyłach jednego z domostw w centrum wsi.

W okresie międzywojennym we wsi dużą popularnością cieszył się ruch religijny proroka Ilji (Eliasza Klimowicza ze Starej Grzybowszczyzny)^[12][13][14]. W Ciełuszkach istniała nawet świątynia należąca do tej grupy religijnej^[15].

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności, przeprowadzonego w 1921 roku, wieś Ciełuszki zamieszkiwało 188 osób w 27 domach, wszyscy mieszkańcy wsi zadeklarowali wówczas białoruską przynależność narodową oraz wyznanie prawosławne^[16].

W lipcu 1944 r. hitlerowcy, w odwecie za śmierć kilku żołnierzy w okolicach wsi Pawły, dokonali łapanki na kilku mieszkańcach Ciełuszek, których następnie wywieźli w okolice Tryczówki i tam spalili żywcem w specjalnie podpalonej stodole^[17].

O wsi

Wieś zamieszkiwana jest przez prawosławnych Białorusinów, określających siebie mianem Tutejszych lub rzadziej Podlaszuków.

W strukturach administracyjnych Kościoła Prawosławnego w Polsce wieś podlega parafii w Puchłach.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

We wsi bardzo dobrze zachowała się tradycyjna drewniana architektura budynków mieszkalnych. Większość z nich pochodzi z okresu międzywojennego. Ciełuszki to, przy Socach, Trześciance, Kaniukach, Rybołach oraz Wojszkach, jedna z nielicznych wsi w Polsce, gdzie można podziwiać ludowe ornamentacje wiejskich chałup, występujące w postaci okiennic, nad- i podokienników, ozdobnych oszalowań elewacji i szczytów drewnianych budynków mieszkalnych.

W Ciełuszkach zachował się nietypowy krzyż wotywny z wyrytą gwiazdą radziecką i cyrylicznymi inskrypcjami oddającymi hołd Armii Czerwonej. Całość obelisku zwieńcza prawosławny krzyż. Ten nietypowy pomnik został wystawiony przez mieszkańców miejscowości tuż po zakończeniu II wojny światowej w podzięce za wyzwolenie wsi przez Armię Czerwoną. Jest to jeden z nielicznych tego typu obiektów w kraju, łączących w sobie elementy chrześcijaństwa i komunizmu. Krzyż znajduje się przy wyjeździe z Ciełuszek w kierunku wsi Puchły, jest zadbany i cieszy się taką samą czcią jak pozostałe krzyże wotywne we wsi^[18][19].

Przez wieś przechodzą szlaki turystyczne: Podlaski Szlak Bociani oraz Podlaski Szlak Kulturowy Drzewo i Sacrum.

W Ciełuszkach urodził się Aleksander Gawryluk – burmistrz miasta i gminy Miłakowo w latach 2006-2018^[20].

19 lipca 2015 r. przez wieś Ciełuszki i jej najbliższe okolice przeszła potężna burza wyrządzająca ogromne spustoszenia. Wiatr, który osiągał niszczycielską prędkość ponad 100 km/h, powalił wiele drzew oraz poważnie uszkodził pokaźną liczbę budynków mieszkalnych i gospodarczych, zaś intensywne opady spowodowały lokalne podtopienia. W efekcie przez kilka dni dojazd do wsi był znacznie utrudniony z powodu powalonych na drogę drzew, zaś w związku z zerwanymi napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi wystąpiły braki w dostawach prądu^[21].

Od nazwy wsi Ciełuszki pochodzą dwa wschodniosłowiańskie nazwiska odmiejscowe: Ciełuszecki oraz Tełuszecki^[22]. W Polsce oba te nazwiska nosi jedynie kilkadziesiąt osób z terenu powiatu hajnowskiego i miasta Białegostoku^[23][24].

W Ciełuszkach rokrocznie odbywa się uroczysty tradycyjny obchód (procesja) wsi z udziałem duchowieństwa prawosławnego w dniu święta Przemienienia Pańskiego (w lokalnym dialekcie święto to nazywane jest Spasem i obchodzone jest 19 sierpnia według starego stylu)^[25].

Galeria

• 

  Prawosławny krzyż wotywny z 1860 r. przy wjeździe do wsi od strony Puchłów
• 

  Tradycyjna architektura wsi
• 

  Tradycyjna architektura wsi
• 

  Tradycyjna architektura wsi
• 

  Świetlica wiejska, dawniej szkoła podstawowa

Zobacz też

• Zdobnictwo drewnianych domów na Podlasiu

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Artykuł na blogu o Podlasiu
• Artykuł o wsi na www.polskadrewniana.pl. polskadrewniana.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-10)].