Ciecierzyca

Ciecierzyca
Ilustracja
Gatunek typowy rodzaju
– ciecierzyca pospolita
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

ciecierzyca

Nazwa systematyczna
Cicer L.
Sp. Pl. 738. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Cicer arietinum L.[3]

Synonimy

Nochotta S.G.Gmel.[4]

Ciecierzyca pospolita

Ciecierzyca (Cicer) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Do rodzaju należy 45 gatunków[4]. Występują na obszarze od Wysp Kanaryjskich do centralnej Azji i północno-wschodniej Afryki, z największym zróżnicowaniem w rejonie Morza Śródziemnego[5]. W Polsce brak przedstawicieli tego rodzaju z wyjątkiem przejściowo dziczejącej ciecierzycy pospolitej C. arietinum[6].

Duże znaczenie jako roślina uprawna ma ciecierzyca pospolita, nieznana już ze stanowisk naturalnych. Ma zastosowanie w kuchni, szczególnie krajów basenu Morza Śródziemnego. Stanowi m.in. podstawowy składnik hummusu.

Morfologia

Pokrój
Gruczołowato owłosione rośliny jednoroczne i byliny[5], rzadko także cierniste krzewy[7].
Liście
Parzystopierzaste z wąsem czepnym na końcu osadki liściowej, czasem sztywnym kolcem, lub nieparzystopierzaste z listkiem na końcu osadki. Brzegi listków piłkowane. Przylistki ząbkowane[5].
Kwiaty
Motylkowe, pojedyncze lub zebrane po 2–5 w grono. Kielich 5-ząbkowy, nieco wydęty u nasady. Dwa dolne płatki korony tworzą łódeczkę, dwa boczne zaokrąglone skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry, tworząc żagielek. W łódeczce znajduje się jeden wygięty słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą wiele zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami, tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[5].
Owoce
Gruczołowato owłosiony strąk zawierający od 1 do 10 kulistawych nasion[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do monotypowego plemienia Cicereae[8].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), rodzaj ciecierzyca (Cicer L.)[9].

Wykaz gatunków[4]
  • Cicer acanthophyllum Boriss.
  • Cicer anatolicum Alef.
  • Cicer arietinum L. – ciecierzyca pospolita
  • Cicer atlanticum Coss. ex Maire
  • Cicer balcaricum Galushko
  • Cicer baldshuanicum (Popov) Lincz.
  • Cicer bijugum Rech.f.
  • Cicer canariense A.Santos & G.P.Lewis
  • Cicer chorassanicum (Bunge) Popov
  • Cicer cuneatum Hochst. ex A.Rich.
  • Cicer echinospermum P.H.Davis
  • Cicer fedtschenkoi Lincz.
  • Cicer flexuosum Lipsky
  • Cicer floribundum Fenzl
  • Cicer graecum Orph. ex Boiss.
  • Cicer grande (Popov) Korotkova
  • Cicer heterophyllum Contandr., Pamukç. & Quézel
  • Cicer incanum Korotkova
  • Cicer incisum (Willd.) K.Malý
  • Cicer isauricum P.H.Davis
  • Cicer judaicum Boiss.
  • Cicer kermanense Bornm.
  • Cicer korshinskyi Lincz.
  • Cicer laetum Rassulova & B.A.Sharipova
  • Cicer luteum Rassulova & B.A.Sharipova
  • Cicer macracanthum Popov
  • Cicer microphyllum Royle ex Benth.
  • Cicer mogoltavicum (Popov) A.S.Korol.
  • Cicer montbretii Jaub. & Spach
  • Cicer multijugum Maesen
  • Cicer nuristanicum Kitam.
  • Cicer oxyodon Boiss. & Hohen.
  • Cicer paucijugum (Popov) Nevski
  • Cicer pinnatifidum Jaub. & Spach
  • Cicer pungens Boiss.
  • Cicer rasulovae Lincz.
  • Cicer rechingeri Podlech
  • Cicer reticulatum Ladiz.
  • Cicer songaricum Stephan ex DC.
  • Cicer spiroceras Jaub. & Spach
  • Cicer stapfianum Rech.f.
  • Cicer subaphyllum Boiss.
  • Cicer tragacanthoides Jaub. & Spach
  • Cicer uludereensis Dönmez
  • Cicer yamashitae Kitam.

Zobacz też

  • Kategoria:Potrawy z ciecierzycy

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ Cicer. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-16].
  4. ↑ a b c Cicer L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-06].
  5. ↑ a b c d e Cicearae. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-02].
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 241. ISBN 83-7079-778-4.
  8. ↑ Species Records of Cicer (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-01-15].
  9. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Cicer (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-15].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Cicer arietinum 003.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cicer arietinum, Fabaceae, Chickpea, Garbanzo Bean, Indian Pea, Ceci Bean, Bengal Gram, green fruits; Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany.
Cicer arietinum (4217744781).jpg
Autor: Dinesh Valke from Thane, India, Licencja: CC BY-SA 2.0

Fabaceae (pea, or legume family) » Cicer arietinum

SY-ser -- classical Latin name for chick pea / garbanzo bean air-REE-tee-num -- ram's head

commonly known as: Bengal gram, chickpea • Assamese: বুট butta • Bengali: চণক chanaka, ছোলা chola • Gujarati: ચણક chanaka • Hindi: बतूरी baturi, बुंट bunt, चणा or चना chana, हरभरा harbhara, रहला rahla • Kannada: ಕೀಸರಿಬೇಳೆ kisaribele • Kashmiri: चन chan • Konkani: चणो chano • Malayalam: ബംഗാള്‍ കടല bamgaala katala • Manipuri: চনা chana • Marathi: चणा chana, हरभरा harabhara, हुळा hula, पहाळ pahal, उळा ula • Nepalese: चना chana • Oriya: chona • Persian: نخود nukhud • Prakrit: चणओ chanao • Punjabi: ਬੂਟ but, ਚਣਾ chana, ਚੋਲਾ chola • Sanskrit: चणकः chanakah, होलकः holakah,वातुलिका vaatulika • Sindhi: چَڻو charno • Tamil: கடலை katalai • Telugu: చణకము canakamu, హరిమంథకము hari-manthakamu, శనగలు sanagalu • Tibetan: mon sran tsa na • Urdu: نخود nukhud

Native to: obscure, probable origin is Middle-East; cultivated widely

References: Flowers of India • NPGS / GRIN • Wikipedia • DDSA