Ciemniak

Ciemniak
Temniak
Ilustracja
Ciemniak – widok znad Mułowej Przełęczy
Państwo

 Polska
 Słowacja

Położenie

powiat Poprad, powiat tatrzański

Pasmo

Tatry, Karpaty

Wysokość

2096 m n.p.m.

Wybitność

29 m

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, blisko centrum na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Ciemniak”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Ciemniak”
Ziemia49°13′51,4″N 19°54′11,9″E/49,230944 19,903306
Ciemniak – północno-zachodnia grań (Twardy Upłaz z Twardą Kopą)
Ciemniak od zachodniej strony (z Ornaku)

Ciemniak (słow. Temniak, 2096 m n.p.m.) – najdalej na zachód wysunięty szczyt należący do masywu Czerwonych Wierchów w Tatrach Zachodnich. Słowackie źródła podają wysokość 2090 m[1].

Topografia

Znajduje się w grani głównej Tatr Zachodnich, pomiędzy niewielką Mułową Przełęczą (2067 m), oddzielającą go od Krzesanicy, a wybitną Tomanową Przełęczą (1686 m). Wierzchołek Ciemniaka to płaska i rozległa kopuła szczytowa, od której odbiegają cztery granie[1]:

Ciemniak wznosi się ponad dolinami: Kościeliską, Tomanową, Tomanową Liptowską, Miętusią i polodowcowym kotłem niewielkiej Doliny Mułowej, do której opadają strome, lecz nieduże urwiska. Nazwa szczytu pochodzi prawdopodobnie od tej właśnie doliny, zwanej dawniej przez pasterzy Doliną Ciemną[3].

Geologia

Ciemniak zbudowany jest z dolomitów z przeławiceniami wapieni wieku środkowotriasowego, tylko Twardy Grzbiet w górnej części północno-zachodniej grani przykryty jest twardymi skałami krystalicznymi[3]. W stromym stoku zachodnim (od strony Doliny Kościeliskiej) znajdują się liczne skałki, tzw. Rzędy Tomanowe, poprzedzielane Czerwonymi Żlebkami. Te łączą się poniżej w Czerwony Żleb – jedyne północne odgałęzienie Doliny Tomanowej[1]. W wapiennych skałach Ciemniaka znajdują się liczne jaskinie. Największe z nich to: Jaskinia Miętusia, Jaskinia Lodowa w Ciemniaku, Studnia w Kazalnicy Miętusiej, Szczelina w Ciemniaku, Jaskinia Wysoka za Siedmioma Progami[4][5]. Pod samym szczytem znajduje się jaskinia Studzienka w Ciemniaku[5].

Flora

Już w połowie lata pędy rosnącego na Twardym Grzbiecie situ skuciny zaczynają brunatnieć, nadając szczytowi czerwone zabarwienie. Szczyt porasta bogata flora, występują tu zarówno rośliny podłoża wapiennego, jak i granitowego. Prof. Władysław Szafer tłumaczył to występowaniem tutaj granitowych żwirów powstałych z rozkładu dawnej pokrywy ze skał krystalicznych[6]. Stwierdzono występowanie m.in. tak rzadkich gatunków roślin górskich, jak: naradka tępolistna, szarota Hoppego, bylica skalna, potrostek alpejski, rogownica szerokolistna, skalnica zwisła, głodek kutnerowaty, mietlica alpejska, sybaldia rozesłana, babka górska, turzyca czarna[7].

Historia

W XIX wieku Ciemniak nazywany był Czerwonym Wierchem Upłaziańskim. Dawniej cały jego północny grzbiet należał do Hali Upłaz i wypasany był aż pod sam wierzchołek. W XIX wieku w Czerwonym Żlebie i Czerwonych Żlebkach funkcjonowały kopalnie rudy żelaza[3].

Wejście na szczyt nie przedstawia żadnych trudności technicznych i wchodzono na niego od dawna. Pierwsze wejście zimowe miało miejsce w roku 1908. Ze szczytu Ciemniaka szczególnie dobre widoki na Dolinę Kościeliską i Tatry Zachodnie, widoczne jest też Jezioro Orawskie.

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny czerwony – odcinek czerwonego szlaku z Cudakowej Polany w Dolinie Kościeliskiej przez Adamicę, Polanę Upłaz, Chudą Przełączkę i Ciemniak na Kasprowy Wierch i dalej.
  • Czas przejścia z Cudakowej Polany na Ciemniak: 3:25 h, ↓ 2:30 h
  • Czas przejścia z Ciemniaka na Kasprowy Wierch: 3 h, z powrotem 2:55 h
szlak turystyczny zielony – zielony przez Twardy Grzbiet, Chudą Przełączkę, Czerwony Żleb i Dolinę Tomanową do schroniska na Hali Ornak. Do Chudej Przełączki biegnie razem ze szlakiem czerwonym. Czas przejścia z Ciemniaka na Halę Ornak: 2:40 h, ↑ 3:40 h[8]

Przypisy

  1. a b c Władysław Cywiński, Czerwone Wierchy, część zachodnia, t. 3, Poronin: Wyd. Górskie, 1996, ISBN 83-7104-011-3.
  2. Jarosław Januszewski, Grzegorz Głazek, Witold Fedorowicz-Jackowski, Tatry i Podtatrze, atlas satelitarny 1:15 000, Warszawa: GEOSYSTEMS Polska Sp. z o.o., 2005, ISBN 83-909352-2-8.
  3. a b c Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
  4. Jaskinie Tatr, web.archive.org, 23 sierpnia 2017 [dostęp 2018-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-23].
  5. a b Jaskinie, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2016-06-25].
  6. Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  7. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
  8. Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2005. ISBN 83-88112-35-X.

Linki zewnętrzne


Panorama z podejścia na Ciemniak
Panorama z podejścia na Ciemniak

Media użyte na tej stronie

Carpathians relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
  • Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
  • Geographic limits of the map:
  • N: 50.0° N
  • S: 44.25° N
  • W: 16.0° E
  • E: 27.5° E
  • GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
  • GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
HW Ciemniak.jpg
Autor: Hubert Waguła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ciemniak
Ciemniak a4.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Ciemniak, Tomanowa Przełęcz (widok z Ornaku)
Ciemniak a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Twarda Kopa w masywie Ciemniaka (West Tatra Mountains)
Ciemniak panorama.jpg
Autor: Leafnode, Licencja: CC BY-SA 2.5
Panorama z podejścia na Ciemniak, Czerwone Wierchy Tatry