Ciemnogród

Ciemnogród – pejoratywny termin wymyślony przez Stanisława Kostkę Potockiego na określenie osób o konserwatywnym światopoglądzie.

Historia

Po raz pierwszy pojawił się w tytule powieści Stanisława Kostki Potockiego Podróż do Ciemnogrodu, wydanej w roku 1820, gdzie Ciemnogród jest stolicą obskurantyzmu[1]. Autor, zwolennik oświecenia, krytykuje w niej konserwatywne poglądy zwolenników ustroju, jaki panował w Polsce przedrozbiorowej.

Z czasem pojęcie „ciemnogród” zaczęło być dość powszechnie używane jako pejoratywne określenie zespołu poglądów konserwatywnych i tradycjonalistycznych[2]. Określenie to ma sugerować brak wykształcenia „ciemnogrodzian”. Ich poglądy często określane są przez przeciwników jako „wsteczne”, w odróżnieniu od „postępowych” poglądów przeciwników tradycjonalizmu. Za ciemnogrodzian uznawani są konfederaci barscy[3].

W roku 1953 Konstanty Ildefons Gałczyński w tym kontekście napisał wierszowany pamflet Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu, którego tytuł nawiązuje do powieści Potockiego. Określeniem „ciemnogród” posługiwał się też i Władysław Gomułka, który na zjeździe PZPR w 1959 stwierdził, że do walki z obskurantyzmem i ciemnogrodem należy zaangażować wszystkie siły, nawet te dalekie od marksizmu[4]. W 1964 powstał film Ciemnogród ukazujący Ludowe Wojsko Polskie jako postępową siłę walcząca z ciemnotą i zabobonami mieszkańców polskiej prowincji[5].

W latach 90. XX wieku dziennikarz Wojciech Cejrowski na przekór pejoratywnemu wydźwiękowi określenia zaczął z dumą określać siebie jako „ciemnogrodzianina” i organizować zloty ciemnogrodzian (od 1996 w Osieku, cztery zloty w kolejnych latach). W wyniku tych akcji mianem ciemnogrodzian często z przekorą określają siebie środowiska prawicowe, w tym konserwatywno liberalne, odrzucające tzw. postępowość. Zdaniem ciemnogrodzian „jasnogród” (zwany też „postępgrodem”) jest próbą promowania, zwłaszcza wśród młodych ludzi, postaw socjalistycznych, kosmopolitycznych i antychrześcijańskich[6][7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wiadomości Brukowe. Wybór artykułów Ossolineum, DeAgostini, Warszawa 2003, s.13.
  2. ↑ Ciemnogród w polskiej polityce trzyma się mocno, wyborcza.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  3. ↑ Piotr Legutko, Paweł Nowakowski, Sylwester Szefer, Marzyciele. Oni wyśnili Niepodległą. Kraków 2019, s. 21-22
  4. ↑ Ks. Zygmunt Zieliński: Kościół w Polsce 1944—2002. POLWEN Radom 2003, s.177-178.
  5. ↑ FilmPolski.pl - CIEMNOGRÓD, filmpolski.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  6. ↑ Cejrowski znów organizuje Zlot Ciemnogrodu w Osieku (pol.). Rzeczpospolita, 2010-12-02. [dostęp 2022-09-14].
  7. ↑ Mariusz Kowalczyk: Wykreowany na autentyk. Press. [dostęp 2022-09-14].

Bibliografia