Ciepłowody

Ciepłowody

wieś
Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	ząbkowicki
Gmina	Ciepłowody
Wysokość	255–290 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	1104[1]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-211[2]
Tablice rejestracyjne	DZA
SIMC	0851778
Położenie na mapie gminy Ciepłowody Ciepłowody
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ciepłowody
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ciepłowody
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Ciepłowody
50°40′38″N 16°54′45″E/50,677222 16,912500

Ciepłowody (niem. Tepliwoda, w latach 1939–1945: Lauenbrunn^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Ciepłowody.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Ciepłowody. Administracyjnie do wsi przynależy także przysiółek Zakrzów.

Nazwa

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Ceplowod notuje wraz z sąsiednimi wsiami spisana po łacinie w latach 1269–1273 Księga henrykowska we fragmencie „(...) vuocabulo Albertus, cognomine in Polonico Lyka, sedens in Ceplowod”^[4] czyli w tłumaczeniu „nazywany Albertem, noszącym polskie nazwisko Łyka, siedzącym w Ciepłowodach”. Nazwa miejscowości wielokrotnie wymieniona jest w formie „Ceplowod” w tym średniowiecznym dziele.

Nazwa miejscowości jest połączeniem dwóch polskich wyrazów „ciepło” oraz „woda” i literalnie oznacza „ciepłą wodę”. Z języka polskiego wywodził ją niemiecki historyk Gustav Adolf Stenzel. W komentarzach do Księgi henrykowskiej wydanej w roku 1854 pisze on: „Cieplo, polnisch warm, woda das Wasser, jetzt Topliwode”^[4].

Demografia

Ciepłowody – ruiny zamku rycerskiego

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyły 1104 mieszkańców^[1]. Są największą miejscowością gminy Ciepłowody.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[5]:

• kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, z XIV w., XIX w., dawniej ewangelicki pw. św. Michała. Wzmiankowany w 1318, rozbudowany pod koniec XV w., dobudowano wówczas prezbiterium i zakrystię). W czasach reformacji (po 1534) dodano empory, usunięte w 1963^[6]. W 1666 w protokole wizytacyjnym parafii odnotowano istnienie zegara „średniej wielkości” na wieży, który spłonął zapewne w 1808 r. w wyniku wielkiego pożaru kościoła, szkoły, plebanii i wielu wiejskich zabudowań. W dokumencie, który umieszczono w gałce na szczycie odbudowanej wieży, datowanym na 30 października 1809 r. wspomina się, że nowy zegar wykonał kowal i zegarmistrz Lampel z Komorowic. W 1889 r. wrocławski zegarmistrz August Winkler wykonał kolejny zegar, którego poświęcenie miało miejsce 8 listopada. Mechanizm zegara zachował się do dziś na wieży, tarcze zaś zostały zdemontowane i zdeponowane w zabudowaniach parafialnych^[7].
• zespół zamkowy, z XIV-XVII w., XIX w.:
  • zamek^[8]
  • ogrody
  • oficyna (nr 28 A)

Osoby związane z miejscowością

Do ludzi, którzy zapisali się do kart historii wsi, należą:

• Johann Adam Steinmetz (1684–1762), wybitny śląski teolog luterański, pedagog i pietysta
• Max Näther (1899–1919), as lotnictwa niemieckiego Luftstreitkräfte z 26 zwycięstwami w I wojnie światowej

Szlaki turystyczne

Ziębice – Lipa – Jasłówek – Krzelków – Zameczny Potok – Ciepłowody – Kawia Góra (Łysica) – Ruszkowice – Ostra Góra – Podlesie – Przerzeczyn-Zdrój – Grzybowiec – Piława Górna – Piława Dolna

Sienice – Kondratowice – Rakowice – Maleszów – Janowiczki – Bednarz – Stachów – Las nad Czerwieńcem – Jakubów – Ciepłowody – Karczowice^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Gustav Adolf Stenzel: Liber Fundationis Claustri Sanctae Mariae Virginis in Henrichow. Breslau: Josef Max & Komp., 1854.