Cierniak rudogrzbiety

Cierniak rudogrzbiety

Phacellodomus dorsalis[1]
Salvin, 1895
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	garncarzowate
Podrodzina	ogończyki
Rodzaj	Phacellodomus
Gatunek	cierniak rudogrzbiety
Synonimy
Phacelodomus dorsalis Salvin, 1895
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania

Cierniak rudogrzbiety^[3] (Phacellodomus dorsalis) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae), podrodziny ogończyków (Synallaxinae). Występuje endemicznie w Peru. Bliski zagrożenia.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Osbert Salvin w 1895. Opis ukazał się na łamach Novitates Zoologicae. Holotyp pochodził z Malca w prowincji Cajabamba w Peru i został odłowiony na wysokości blisko 2440 m n.p.m. (8000 stóp) w kwietniu 1894^[4]. Salvin przydzielił nowemu gatunkowi nazwę Phacelodomus dorsalis^[5]. Cierniak rudogrzbiety jest gatunkiem monotypowym^[6][5].

Morfologia

Długość ciała wynosi 19–21 cm, masa ciała – 33–39 g^[5]. Przybliżone wymiary holotypu (oryginalne podane w calach): całkowita długość 216 mm, długość skrzydła – 71 mm, dzioba – 27 mm, ogona – 97 mm, skoku – 23 mm^[4]. Cierniak rudogrzbiety jest najdłuższym ptakiem w rodzaju Phacellodomus, także z najdłuższym dziobem. Ma niewyraźną, jasną, szarobrązową brew, która biegnie do przodu i nad kantarkiem staje się ostrzej zarysowana. Kantarek i biegnąca za okiem kreska mają kolor ciemnobrązowy, zbiegają się pod i nad okiem, tworząc ciemną „maskę” na głowie ptaka. Pokrywy uszne jasne, płowobrązowe. Pióra na wierzchu głowy mają barwę ciemną, szarobrązową, wyróżniają się jednak rdzawe stosiny tych piór. W górnej części grzbietu rosną pióra szarobrązowe, ku kuprowi kolor przechodzi w kasztanowy, miejscami poplamiony. Kuper szarobrązowy. Na pokrywach nadogonowych można dostrzec rdzawobrązowy odcień. Matowobrązowe pokrywy skrzydłowe zdobią rdzawe krawędzie, również matowe. Pokrywy lotek I rzędu cechuje odmienna, brunatna barwa. Lotki II rzędu mają kolor kasztanowy, na końcach przechodzi on w matowy, brunatny. Ogon stopniowany, sterówki środkowej pary są głównie kasztanowe z bardziej brązowymi chorągiewkami wewnętrznymi; reszta ma kolor rdzawobrązowy. Gardło białe. Górna część piersi płowobrązowa z białymi plamami w okolicach stosin piór, tworzącymi nieregularny pas przebiegający przez pierś. Niższą część piersi i brzuch porastają przemieszane ze sobą pióra białe i brązowe, miejscami rudo nakrapiane na bokach. Pokrywy podogonowe rdzawobrązowe. Tęczówka szara, górna szczęka ciemnooliwkowa po kolor ciemnego rogu, żuchwa srebrzysta po oliwkowoszarą, nogi i stopy szare po szaroniebieskie. Nie występuje dymorfizm płciowy^[5].

Zasięg występowania

Cierniak rudogrzbiety występuje w północno-zachodnim Peru w południowym regionie Cajamarca i La Libertad^[5]. Jednokrotnie obserwowano gatunek w Kordylierze Białej w Ancash^[7], jednak brak dokumentacji dotyczącej występowania gatunku w tym regionie. Wykazany jedynie z 5–6 miejsc (stan w 2003)^[5].

Ekologia

Środowiskiem życia gatunku są pustynne górskie zarośla występujące na stokach porośniętych m.in. przez Prosopis. Cierniaki rudogrzbiete można spotkać na wysokości 1800 do 2800 m n.p.m. Zwyczaje żywieniowe są mało poznane. Wiadomo, że P. dorsalis zjada stawonogi zbierane z gałęzi i prawdopodobnie również z listowia. Ptaki były widywane samotnie lub w parach na wysokości 1 do 4 m nad ziemią^[5].

Lęgi

Nie jest znany okres lęgowy. Prawdopodobnie u P. dorsalis występuje monogamia. Gniazdo ma kształt dużego cylindra, zbudowane jest z patyków i umieszczone niedaleko końca konaru (głównie Acacia macracantha^[7]). Poza tym brak danych^[5].

Status i zagrożenia

IUCN od 2020 roku uznaje cierniaka rudogrzbietego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 2000 roku był on klasyfikowany jako narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). BirdLife International wymienia dwie ostoje ptaków IBA, w których występuje P. dorsalis (obie w Peru). Zagrożeniem dla gatunku są zmiany w środowisku w dorzeczu rzeki Marañón powstałe wskutek wycinki drzew pod tereny rolnicze i pożarów^[7].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).