Circé (1925)

Circé (Q125)

Jednostka bliźniacza „Circé” – „Doris”
Klasa	okręt podwodny
Typ	Circé
Historia
Stocznia	Schneider, Chalon-sur-Saône
Położenie stępki	luty 1923
Wodowanie	29 października 1925
Marine nationale
Wejście do służby	czerwiec 1929
Wycofanie ze służby	8 grudnia 1942
Regia Marina
Nazwa	FR 117
Zatopiony	6 maja 1943
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	615 ton 776 t
Długość	62,48 m
Szerokość	6,2 m
Zanurzenie	3,99 m
Zanurzenie testowe	80 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1250 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	14 węzłów 7,5 w.
Zasięg	powierzchnia: 3500 Mm przy 9 w. zanurzenie: 75 Mm przy 5 w.
Uzbrojenie
13 torped, 1 działo kal. 75 mm, 2 km kal. 8 mm
Wyrzutnie torpedowe	7 × 550 mm
Załoga	41

Circé (Q125) – francuski okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jednostka prototypowa swojego typu. Okręt został zwodowany 29 października 1925 roku w stoczni Schneider w Chalon-sur-Saône, a do służby w Marine nationale wszedł w czerwcu 1929 roku. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym i wzięła udział w kampanii norweskiej, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. W grudniu 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom. W Regia Marina jednostka otrzymała oznaczenie FR 117, lecz nie zdążyła wejść do służby. Okręt został samozatopiony w Bizercie 6 maja 1943 roku.

Projekt i budowa

„Circé” zamówiona została na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1922 roku^[1][2]. Okręt, zaprojektowany przez inż. Jeana Simonota, zbliżony był wielkością i parametrami do typu Sirène^[1][3]. Jednostka charakteryzowała się wysoką manewrowością i silnym uzbrojeniem, lecz miała zbyt długi czas zanurzenia, a ciasnota wnętrza powodowała trudności w obsłudze mechanizmów okrętowych przez załogę^[3].

„Circé” zbudowana została w stoczni Schneider w Chalon-sur-Saône^[1][4]. Stępkę okrętu położono w lutym 1923 roku^[2], został zwodowany 29 października 1925 roku^[1][3], a do służby w Marine nationale przyjęto go w czerwcu 1929 roku^[2]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q125.

Dane taktyczno–techniczne

„Circé” była średniej wielkości dwukadłubowym okrętem podwodnym^[1][3]. Długość całkowita wynosiła 62,48 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 3,99 metra^[1][5]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 615 ton, a w zanurzeniu 776 ton^[1][3][a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa dwusuwowe silniki wysokoprężne Schneider-Carels o łącznej mocy 1250 koni mechanicznych (KM)^[1][3]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM^[1][7]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14 węzłów na powierzchni i 7,5 węzła w zanurzeniu^[1][3]. Zasięg wynosił 3500 Mm przy prędkości 9 węzłów w położeniu nawodnym oraz 75 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą^[3][5][b]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego^[1][2], a energia elektryczna magazynowana była w bateriach akumulatorów typu D liczących 140 – 144 ogniwa^[7][8]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś autonomiczność 20 dób^[2][8].

Okręt wyposażony był w 7 wyrzutni torped kalibru 550 mm: dwie wewnętrzne i dwie zewnętrzne na dziobie, jedną wewnętrzną na rufie oraz jeden podwójny obrotowy zewnętrzny aparat torpedowy za kioskiem, z łącznym zapasem 13 torped^[1][3][c]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kal. 75 mm L/35 M1925 oraz dwa karabiny maszynowe kal. 8 mm (2 x I)^[2][3].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 38 podoficerów i marynarzy^[1][4].

Służba

W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 13. dywizjonu 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych stacjonującej w Tulonie^[9]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kpt. mar. M.A.J. Delort, zastąpiony 2 listopada przez kpt. mar. A. Frossarda^[9]. W końcu 1939 roku okręt był remontowany w La Ciotat^[9]. 28 marca 1940 roku „Circé” (wraz z bliźniaczymi „Calypso”, „Thétis” i „Doris”) wyszła z Oranu w konwoju 17.R, udając się przez Cieśninę Gibraltarską do Brestu^[10]. Następnie jednostki udały się do Harwich, by wspomóc Brytyjczyków w kampanii norweskiej („Circé” przybyła do portu w dniu 14 kwietnia)^[11][12]. 20 kwietnia okręt wyszedł na pierwszy patrol, jednak powrócił już 22 kwietnia z powodu dużej aktywności nieprzyjacielskiego lotnictwa^[13]. 29 kwietnia 1940 roku okręt udał się na patrol pod Texel, jednak z powodu defektu powrócił do Harwich w dniu 6 maja^[14][15]. 16 maja jednostka ponownie wyszła na patrol pod holenderskie wybrzeże, zderzając się następnego dnia z francuskim okrętem podwodnym „La Sibylle”. Z uszkodzonym prawoburtowym silnikiem okręt powrócił do Rosyth 19 maja („La Sybille” nie doznała uszkodzeń)^[16]. 25 maja „Circé” wraz z „Thétis” i okrętem-bazą okrętów podwodnych „Jules Verne” wyszły z Rosyth do Dundee, które osiągnęły bezpiecznie wieczorem (w morzu do mini-konwoju dołączyła jeszcze „Calypso”)^[16]. 4 czerwca jednostka (wraz z innymi francuskimi okrętami podwodnymi) udała się w rejs powrotny do Francji^[17]. Po przybyciu do Brestu okręt był remontowany w tamtejszej stoczni^[18]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Circé” ewakuowała się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Sfax”, „Poncelet”, „Persée”, „Ajax”, „Thétis”, „Calypso”, „Méduse”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Amphitrite”)^[19].

Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami „Circé” znalazł się pod kontrolą rządu Vichy^[20]. 2 listopada 1940 roku okręt opuścił Casablankę, osiągając Oran w dniu 5 listopada^[21]. Następnie jednostka została rozbrojona w Bizercie^[20]. Na przełomie 1941 i 1942 roku okręt został wycofany z czynnej służby^[5]. Po rozpoczęciu przez Niemcy okupacji terenów podległych rządowi Vichy, 8 grudnia 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom^[1][22]. Jednostka w Regia Marina otrzymała oznaczenie FR 117, lecz nigdy nie weszła do służby^[3][22]. Okręt został samozatopiony w Bizercie 6 maja 1943 roku, kilka dni przed kapitulacją wojsk Osi w Tunezji^[23][24].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: CIRCÉ submarines (1929-1930). Navypedia. [dostęp 2017-03-28]. (ang.).
• Ivan Gogin: FR117 ex-French medium submarine. Navypedia. [dostęp 2017-03-28]. (ang.).
• Don Kindell: BRITISH and OTHER NAVIES DAY-BY-DAY. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-28]. (ang.).
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789-1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
• Antony Preston (red.): Jane’s Fighting Ships of World War II. London: Studio Editions, 1989. ISBN 1-85170-194-X. (ang.).