Cisek

Artykuł

50°16′50″N 18°12′4″E

- błąd

39 m

WD

50°16'59.9"N, 18°12'0.0"E

- błąd

14 m

Odległość

336 m

Cisek
wieś
Ilustracja
Most nad Odrą
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

kędzierzyńsko-kozielski

Gmina

Cisek

Liczba ludności (2006)

1485

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-253[1]

Tablice rejestracyjne

OK

SIMC

0492701

Położenie na mapie gminy Cisek
Mapa konturowa gminy Cisek, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Cisek”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cisek”
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego
Mapa konturowa powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cisek”
Ziemia50°16′50″N 18°12′04″E/50,280556 18,201111
Strona internetowa
Dwujęzyczne tablice na urzędzie gminnym w Cisku
Kamień ku pamięci powodzi w roku 1997
Kościół pw. Nawiedzenia NMP
Kaplica przydrożna

Cisek (dodatkowa nazwa w j. niem. Czissek, w latach 1934-1945 Friedenau[2]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Cisek[3][4]. Siedziba gminy Cisek.

W latach 1975–1998 wieś położona była w ówczesnym województwie opolskim.

Historycznie leży na Górnym Śląsku.

Nazwa

Miejscowość ma metrykę średniowieczną. Nazwa notowana jest w różnych formach w historycznych dokumentach. Po raz pierwszy jako Chischi (1239), a później także in Ciska oraz in Cziska (1241), Czissky (1523), Czissek (1679), Tschizek (1743), Czysek (1783), Czissek, Cisek (1845), Cisek, Ciski, Czyżki, Czisek (1896), Ciski (Czissek) - Friedenau O.S. (1939). Jako pierwotną nazwę językoznawcy podają Ciski od słowa cisek lub nazwy osobowej Cisek[5].

Nazwa wioski pochodzi od polskiej nazwy cisu pospolitego (Taxus baccata). Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy zalicza nazwę do grupy miejscowości, których nazwy pochodzą od tego drzewa - "von cis = Eibenbaum (taxus)"[6]. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę wsi podaje ją w obecnie stosowanej, polskiej formie Cisek notując jej znaczenie "Eibenort" czyli "miejscowość cisów"[6]. Niemcy zgermanizowali nazwę na Czissek w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie[6]. Na mapie WIG z 1932 roku jako polska nazwa widnieje Ciski[7].

W latach 1935-1945 ze względu na polskie pochodzenie nazwy nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła ją na nową, całkowicie niemiecką Friedenau.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Cisek[3][8]
SIMCNazwaRodzaj
0492724Bełkprzysiółek
0492718Olszowaczęść wsi

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi Ciska pochodzą z 1241, a w 1532 wymieniona jest jako Czisky, a także Cisek.

W 1830 wieś liczyła 564 mieszkańców i 138 posesji, natomiast w 1845: 760 mieszkańców oraz 129 domów. W katolickiej szkole założonej w 1818 zatrudniony jest jeden nauczyciel i 1 pomocnik nauczyciela. Do szkoły tej uczęszczały dzieci z Ciska, Biadaczowa i Landzmierza.

W 1865 we wsi była karczma, 11 kmieci, 112 chałupników gospodarujących na 1471 morgach roli. Ogólna powierzchnia wsi wynosiła 2037 mórg.

Według spisu ludności z 1910 roku w miejscowości mieszkało 1219 mieszkańców z czego 1206 deklarowało Język polski, a 13 język niemiecki[9]. W okresie plebiscytu na Górnym Śląsku w kwietniu 1920 roku do Ciska przeniesiono Polski Komitet Plebiscytowy na powiat kozielski. W plebiscycie z roku 1921 na ogólną liczbę 760 głosujących, za Polską opowiedziało się 648 osób. W spisie z 1925 roku, język polski jako ojczysty 901 osób, język niemiecki 64 osoby oraz 343 osoby jako dwujęzyczne[10].

Ze względu na położenie po lewej stronie Odry miejscowości nie objęły walki w czasie powstań śląskich jednak w III powstaniu brali udział ochotnicy ze wsi. Po jego zakończeniu niemieckie bojówki rozpoczęły prześladowania tych osób i w 1921 roku zamordowały kilku z nich: Jana Kulinę, Klemensa Jarzynę oraz Marcjana Jasika[10].

W latach 1925-1933 we wsi funkcjonowała polska publiczna szkoła mniejszościowa założona z inicjatywy Józefa Planetorza. Przez prawie cały okres odbywały się tu kursy religii w języku polskim, a frekwencja dzieci była prawie 100%. Znajdowały się tu także: oddział Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego, gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, miejscowa grupa związku Polaków, chór „Echo” oraz polska biblioteka. Znanymi działaczami polskimi z tamtego okresu są Józef Planetorz, Antoni Korkosz i Antoni Stefanides. W okresie międzywojennym w miejscowości działał oddział Związku Polaków w Niemczech[11].

W 1937 roku miejscowość stała się głośna w środowisku Polonii niemieckiej ze względu na nie udzielenie przez władze powiatowe w Koźlu pozwolenia na zawieszenie na wieży kościoła w Ciskach dzwonów ufundowanych przez polskich parafian z polskim napisem „Zdrowaś Mario, módl się za nami!”. Władze niemieckie orzekły, że wieża jest za słaba na wieszanie tak ciężkich dzwonów. Ostatecznie po roku uzgodnień władze landratu wyraziły zgodę na zawieszenie dzwonów po „odchudzeniu” ich z polskich napisów. Związek Polaków w Niemczech zarejestrował także kolejne dwa przypadki niszczenia polskich napisów, które umieszczone były na przydrożnych krzyżach[11]. W czasie II wojny światowej niemieckie wadze rozpoczęły akcję usuwania polskich mieszkańców wsi, których zsyłano do obozów koncentracyjnych. W ramach tych działań do obozów trafili: Władysław Planetorz, Antoni Stefanides i Władysław Karkosz. Na szczęście dla pozostałych mieszkańców, akcji tej nie dokończono z powodów gospodarczych [12].

21 na 22 I 1945 r. niemieccy strażnicy z SS zamordowali we wsi 5 więźniów ewakuowanych z obozu w Auschwitz[13].

Podczas spisu powszechnego w 2002 roku w gminie więcej mieszkańców zadeklarowało narodowość niepolską (niemiecka i śląska – 3046) niż polską (2921)[14].

W 2007 roku na terenie Ciska (i gminy) obowiązuje podwójne polsko-niemieckie nazewnictwo geograficzne.

Powódź w 1997 roku

W nocy z 8 na 9 lipca 1997 doszło do największej powodzi w historii Ciska. Zniszczonych zostało prawie 100% upraw oraz wiele dróg.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[15]:

  • kościół parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, neogotycki, wybudowany w l. 1922-1927

Inne zabytki:

  • kapliczka przydrożna

Liczba ludności

Cisek podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku[16].

RokLiczba ludności
18801070
19331394
19391433
19451320
19481233
19601367

Źródło: Dane z Gminy Cisek.

Gospodarka

Cisek jest wsią rolniczą.

Statystyka ogólna

Dane: GUS 2005 r.

Edukacja

  • Publiczna Szkoła Podstawowa im. Władysława Planetorza w Cisku, ul. Wł. Planetorza 21

Gminy partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 166 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-08-10].
  5. ↑ Rymut 1997 ↓, s. 151.
  6. ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 45, OCLC 456751858 (niem.).
  7. ↑ 499 Cosel, 1:100 000, Warszawski Instytut Geograficzny, Warszawa 1932
  8. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  9. ↑ „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 78, hasło „Cisek”.
  10. ↑ a b „Encyklopedia Powstań Śląskich”, Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole. 1982, s. 78.
  11. ↑ a b Ryszard Hajduk, Stefan Popiołek „Encyklopedia, która się nie ukazała”, Wyd. Śląsk, Katowice 1970.
  12. ↑ Alfred Konieczny, Życie polskie we wsi Cisek, pow. koźle w okresie międzywojennym, „Studia Śląskie” 1961, T.4, s. 257
  13. ↑ Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Województwo opolskie, Warszawa 1980, s. 20
  14. ↑ Deklaracje narodowościowe w gminach 2002. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-17)]..
  15. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 29. [dostęp 2012-12-01].
  16. ↑ Czy wiesz, że..., [w:] Andrzej Dereń, Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X.

Bibliografia

  • Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II, C-D, hasło "Chodzież". Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1997, s. 59. ISBN 978-83-64007-04-0.
  • Stefan Popiołka „Ziemia Kozielska”, 1963 Opole, Opolskie Zakłady Graficzne

Linki zewnętrzne

Gmina Cisek
Wsie
Integralne
części wsi

Herb gminy Cisek

Media użyte na tej stronie

Cisek (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map Cisek (gmina), Poland.
Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Kędzierzyn-Koźle County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kędzierzyn-Koźle County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.43 N
  • S: 50.15 N
  • W: 17.88 E
  • E: 18.45 E
POL gmina Cisek COA.png
Herb gminy Cisek
Cisek2.jpg
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY 3.0
Dwujęzyczne tablice na urzędzie gminnym w miejscowości Cisek (gmina Cisek, powiat kędzierzyńsko-kozielski, województwo opolskie)
CisekMemoryStone.jpg
Memory stone after flood in 1997, Cisek, Silesia, PL
ChurchinCisek SilesiaPL.jpg
Chapel in Cisek, Silesia, PL
ChurchCisekSilesiaPL.jpg
Church in Cisek, Silesia, PL
Cisek most nad Odrą.jpg
Autor: Olos88, Licencja: CC0
Bridge over river Oder between Cisek and Bierawa, Poland