Cisi i gęgacze, czyli bal u prezydenta

Cisi[1] i gęgacze, czyli bal u prezydenta, opera w trzech aktach z uwerturą i finałem – polska opera satyryczna wydana w roku 1964, autorstwa satyryka Janusza Szpotańskiego, będąca pamfletem przeciwko władzy Władysława Gomułki (I sekretarza KC PZPR). Przyczyną powstania utworu była dwudziesta rocznica powstania Polski Ludowej[2].

Utwór jest satyrą, ośmiesza i demaskuje system socjalistyczny w Polsce. Bohaterowie utworu aluzjami nawiązują do konkretnych osób. Władysław Gomułka został pokazany w operze jako „Gnom”, a „Gęgaczami” określono opozycjonistów tego czasu (gęgacze to działacze tzw. opozycji w latach sześćdziesiątych XX w., np. Ludwik Hass, Jan Józef Lipski, Paweł Jasienica, Jan Kott i Antoni Słonimski, bywalcy saloniku PIW przy ul. Foksal w Warszawie)[2][3].

Poemat zyskał rozgłos. Podczas spotkań towarzyskich opera była powtarzana z ust do ust, spisywana i nagrywana. Dzięki szerokiemu rozgłosowi artykuł poświęcony sztuce ukazał się wychodzącym w Londynie polskim tygodniku Wiadomości[2].

Obok wyśmiania elity władzy Szpotański zakpił w sztuce z intelektualnej opozycji[2].

Za sprawą „Cichych i gęgaczy” 6 stycznia 1967 Szpotański został aresztowany. W 1968 roku został skazany na trzy lata pozbawienia wolności za sporządzanie i przekazywanie w celu rozpowszechniania opracowań szkodliwych dla interesów państwa. Obrońcami Szpotańskiego byli: Władysław Siła-Nowicki i Jan Olszewski[2]. Szpotański wyszedł z więzienia w 1969 roku w wyniku amnestii. W więzieniu spędził 2,5 roku[2].

Podczas wiecu PZPR 19 marca 1968 roku Władysław Gomułka nazwał operę „reakcyjnym paszkwilem, ziejącym sadystycznym jadem nienawiści do naszej partii”, a jej autora „człowiekiem o moralności alfonsa”[2][4].

Przypisy

  1. ↑ „cisi”; funkcjonariusze i donosiciele Służby Bezpieczeństwa;
  2. ↑ a b c d e f g Cisi i gęgacze. W: Historia PRL. T. 13: 1968. New Media Concept, 2009, s. 36-39. ISBN 978-83-7558-519-3.
  3. ↑ 6 lutego 1968 r. Skazano Janusza Szpotańskiego. nowahistoria.interia.pl, 2016-02-06. [dostęp 2018-03-01].
  4. ↑ Tomasz Leszkowicz: Jak „Wiesław” zgromił w Sali Kongresowej studentów, literatów i syjonistów?. histmag.org, 2013-03-19. [dostęp 2021-03-30].