Cisowate
 Cis pospolity | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | cisowate | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Taxaceae Gray Nat. Arr. Brit. Pl. 2: 222, 226 (1822)[2] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
Taxus L.[2] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Cisowate (Taxaceae Gray) – rodzina drzew i krzewów iglastych z rzędu cyprysowców. Obejmuje 6 rodzajów z 28 gatunkami występującymi w Eurazji, Afryce północnej, Ameryce Północnej i Środkowej oraz na Nowej Kaledonii. W Polsce jedynym rodzimym przedstawicielem rodziny jest cis pospolity (Taxus baccata). W przeszłości wyodrębniano rodzinę głowocisowatych (Cephalotaxaceae), jednak okazała się ona zagnieżdżona w obrębie cisowatych[2]. Charakterystyczna dla przedstawicieli rodziny jest mięsista osnówka otaczająca pojedyncze nasiono (dwa u głowocisa). Rośliny z tej rodziny mają zastosowanie do produkcji drewna, są sadzone jako rośliny ozdobne, należą tu także rośliny lecznicze[3]. Nasiona torrei orzechowej są jadalne[4].
Morfologia
- Pokrój
- Zimozielone drzewa i krzewy[3].
- Liście
- Pojedyncze, ułożone skrętolegle, choć nierzadko rozłożone na boku pozornie dwurzędowo. Często nieco zbiegające u nasady[3]. Zwykle ciemnozielone, na wierzchołku zaostrzone (np. torreja) lub tępe (np. cis)[4].
- Organy generatywne
- Należą tu rośliny jednopienne i dwupienne. Strobile męskie są drobne, wyrastają pojedynczo lub w niewielkich skupieniach. Mikrosporofile liściokształtne, na każdym znajduje się od 2 do 16 mikrosporangiów. Powstający w nich pyłek pozbawiony jest worków powietrznych. Strobile żeńskie są silnie zredukowane, zawierają tylko 1 (u głowocisa 2) zalążki[3].
- Nasiona
- Pojedyncze (u głowocisa 2) otoczone częściowo lub w całości mięsistą osnówką, często żywo zabarwioną[3].
Systematyka
Rodzina stanowi klad siostrzany wobec cyprysowatych (Cupressaceae) w obrębie rzędu cyprysowców (Cupressales). W przeszłości wyodrębniano rodzinę głowocisowatych (Cephalotaxaceae), jednak okazała się ona zagnieżdżona w obrębie cisowatych. W celu uzyskania taksonów monofiletycznych można co prawda wyróżnić trzy rodziny (Cephalotaxaceae, Amentotaxaceae, Taxaceae), jednak we współczesnych publikacjach systematycznych raczej łączy się je w szerszą, monofiletyczną rodzinę cisowatych (Taxaceae sensu lato)[2][3].
| nagonasienne |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Wykaz rodzajów[2]
- Austrotaxus Compton
- Pseudotaxus W.C.Cheng
- Taxus L. – cis
- Cephalotaxus Siebold & Zucc. ex Endl. – głowocis
- Amentotaxus Pilger
- Torreya Arnott – torreja, czwórczak
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b c d e f g Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, Heidelberg, London: Elsevier, Academic Press, 2010, s. 129-141. ISBN 978-0123743800.
- ↑ a b Ross Bayton, Simon Maughan: Plant families. A Guide for Gardeners and Botanists. Chicago: The University of Chicago Press, 2017, s. 64-65. ISBN 978-0-226-52308-8.
Media użyte na tej stronie