Citipati

Citipati
	Okres istnienia: 82–78 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Profile Citipati osmolskae (z lewej) i C. sp. (z prawej)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	owiraptorozaury
Rodzina	owiraptory
Podrodzina	owiraptory
Rodzaj	Citipati; Clark, Norell i Barsbold, 2001
Gatunki
	C. osmolskae Clark, Norell i Barsbold, 2001 (typowy); C. sp. vide Clark, Norell i Barsbold, 2001;
	C. osmolskae Clark, Norell i Barsbold, 2001 (typowy); C. sp. vide Clark, Norell i Barsbold, 2001;

Citipati – rodzaj niewielkiego teropoda z grupy owiraptorozaurów, występującego pod koniec kredy, ok. 82–78 mln lat temu, na terenach współczesnej Mongolii.

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od słów citi – pan, władca i pati – kopiec pogrzebowy. Odnosi się ona do dwóch mnichów – postaci z folkloru buddystów, którym w stanie medytacji odcięto głowy. Przedstawiani są jako dwa tańczące szkielety w ogniu. Tę nazwę rodzajową nadano temu teropodowi z powodu świetnie zachowanych szkieletów, na podstawie których opisano gatunek C. osmolskae. Tymczasem epitet gatunkowy osmolskae honoruje prof. Halszkę Osmólską – znawczynię dinozaurów i uczestniczkę wypraw paleontologicznych na pustynię Gobi.

Budowa

Citipati miała mocny, bezzębny dziób i duży grzebień. U nienazwanego gatunku Citipati sp. jest on większy niż u Citipati osmolskae. Największy znany okaz należący do tego rodzaju jest wielkości emu. Podobnie jak on, Citipati miała długą szyję.

Dieta

Dieta citipati, podobnie jak innych owiraptorozaurów, jest znana jedynie fragmentarycznie. W pobliżu gniazda należącego do tego dinozaura znaleziono szkielet jaszczurki i czaszki młodych troodontów, co sugeruje, że odżywiał się małymi kręgowcami. Być może też okresowo żywił się małżami, znalezionymi w wysychających jeziorach, których muszle miażdżył swoim mocnym dziobem. Zdaniem innych odżywiał się owocami i orzechami.

Klasyfikacja

Do rodzaju Citipati z pewnością można zaliczyć tylko jego gatunek typowy, C. osmolskae. Do przedstawiciela drugiego, jeszcze nienazwanego gatunku z tego rodzaju mógł należeć niemal kompletny szkielet z charakterystycznym grzebieniem kostnym na czaszce, oznaczony jako IGM 100/42 lub GIN 100/42. Pierwotnie okaz ten uznany został za przedstawiciela gatunku Oviraptor philoceratops; dopiero później stwierdzono jego prawdopodobne bliższe pokrewieństwo z Citipati osmolskae niż z O. philoceratops^[1]^[2]. Z powodu sporych podobieństw między C. sp. a owiraptorem, niekiedy uważa się, że C. sp. naprawdę należy do rodzaju Oviraptor (najczęściej zalicza się go do nowego gatunku umieszczonego w obrębie tego rodzaju). Jednak z powodu fragmentaryczności i uszkodzenia materiału kopalnego O. philoceratops trudno ostatecznie ustalić, czy IGM 100/42 naprawdę należy do rodzaju Oviraptor. Rekonstrukcje O. philoceratops często są opierane na IGM 100/42.

Jaja

W 1993 r. odkryto reprezentujący gatunek C. osmolskae^[1] okaz IGM 100/979 – szkielet dorosłego osobnika na gnieździe z 15 jajami^[3]^[4]. Jaja przykryte są ramionami, a sam dinozaur wysiaduje je w takiej samej pozycji jak współczesne ptaki. To kolejny dowód na to, że dinozaury i ptaki są ze sobą spokrewnione, a owiraptorozaury miały pióra (bez nich przykrywania jaj kończynami przednimi byłoby bezcelowe). Jaja mają 14 cm średnicy.

Przypisy

↑ ^a ^b James M.J.M. Clark James M.J.M., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., RinchenR. Barsbold RinchenR., Two new oviraptorids (Theropoda: Oviraptorosauria), Upper Cretaceous Djadokhta Formation, Ukhaa Tolgod, Mongolia, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 21 (2), 2001, s. 209–213, DOI: 10.1671/0272-4634(2001)021[0209:TNOTOU]2.0.CO;2, JSTOR: 20061948 (ang.).
↑ James M.J.M. Clark James M.J.M., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., TimothyT. Rowe TimothyT., Cranial anatomy of ''Citipati osmolskae'' (Theropoda, Oviraptorosauria), and a reinterpretation of the holotype of ''Oviraptor philoceratops'', „American Museum Novitates”, 3364, 2002, s. 1–24 [dostęp 2022-05-15] (ang.).
↑ Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A. i inni, A nesting dinosaur, „Nature”, 378 (6559), 1995, s. 774–776, DOI: 10.1038/378774a0 [dostęp 2022-05-15] (ang.).
↑ James M.J.M. Clark James M.J.M., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., Luis M.L.M. Chiappe Luis M.L.M., An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest, „American Museum Novitates”, 3265, 1999, s. 1–36 [dostęp 2022-05-15] (ang.).

[jvp2001-1] James M.J.M. Clark James M.J.M., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., RinchenR. Barsbold RinchenR., Two new oviraptorids (Theropoda: Oviraptorosauria), Upper Cretaceous Djadokhta Formation, Ukhaa Tolgod, Mongolia, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 21 (2), 2001, s. 209–213, DOI: 10.1671/0272-4634(2001)021[0209:TNOTOU]2.0.CO;2, JSTOR: 20061948 (ang.).

[2] James M.J.M. Clark James M.J.M., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., TimothyT. Rowe TimothyT., Cranial anatomy of ''Citipati osmolskae'' (Theropoda, Oviraptorosauria), and a reinterpretation of the holotype of ''Oviraptor philoceratops'', „American Museum Novitates”, 3364, 2002, s. 1–24 [dostęp 2022-05-15] (ang.).

[3] Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A. i inni, A nesting dinosaur, „Nature”, 378 (6559), 1995, s. 774–776, DOI: 10.1038/378774a0 [dostęp 2022-05-15] (ang.).

[4] James M.J.M. Clark James M.J.M., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., Luis M.L.M. Chiappe Luis M.L.M., An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest, „American Museum Novitates”, 3265, 1999, s. 1–36 [dostęp 2022-05-15] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne