Cmentarz żydowski w Mikulovie

Cmentarz żydowski w Mikulovie

Ścieżka z rabińskiego wzgórka do domu przedbogrzebowego, widoczny mur.
Państwo	Czechy
Miejscowość	Mikulov
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	judaizm
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	19 180 m²
Data otwarcia	połowa XV wieku
Data ostatniego pochówku	5 stycznia 1949
Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz żydowski w Mikulovie
48°48′36″N 16°38′12″E/48,810000 16,636667

Neorenesansowy dom przedpogrzebowy.

Nagrobki z XVII i XVIII w.

Północna część cmentarza, pochodząca z XX wieku.

Nagrobki rodziny Teltscherów na wzgórku rabińskim.

Nagrobek Samuela Horowitza.

Nagrobek Mordechaja Beneta.

Cmentarz żydowski w Mikulovie – cmentarz żydowski (kirkut) w północno-zachodniej części śródmieścia Mikulova na południu Czech, przy Hřbitovní náměstí. Jest jednym z największych cmentarzy żydowskich Moraw. Powstał w połowie XV wieku. Na obszarze 19 180 m² znajduje się według różnych źródeł od 2500 do 4000 nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1618. Na uwagę zasługuje tzw. rabiński wzgórek na którym spoczywają m.in. rabini Moraw oraz znajdują się najstarsze macewy z XVII w. Ostatni pochówek miał miejsce w 1949.

Historia i opis

Ścieżka z rabińskiego wzgórka do domu przedbogrzebowego.

Cmentarz powstał w połowie XV wieku, mniej więcej w tym samym okresie, kiedy mikulowska gmina żydowska. O jego metryce świadczy lokalizacja w północno-zachodniej części śródmieścia, na skraju ówczesnej dzielnicy żydowskiej.

Nekropolia znajduje się na zachodnim zboczu Koziego Gródka, zwanego niegdyś Turold. Ma powierzchnię 19 180 m², a jej nieregularny kształt obrazuje kilkusetletnią historię. Całość otoczona jest wapienno-ceglanym (co jest typowe dla zabudowy Mikulova) murem, którego wysokość w niektórych miejscach sięga nawet 8 m.

Centralną i najważniejszą częścią kirkutu jest tzw. rabiński wzgórek (czes. rabínský vršek, niem. Rabbonimplatz). Jest to wzniesienie, na którym znajdują się najstarsze zachowane macewy z XVII w., a także groby rabinów (zarówno Mikulova, jak i całych Moraw) i ich rodzin oraz najbogatszych mieszkańców miasta.

W południowej części cmentarza w 1898 wybudowano według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera neorenesansowy dom przedpogrzebowy, od którego w kierunku północnym wzdłuż muru biegnie tzw. droga wschodnia.

Najmłodsza część kirkutu, z okresu międzywojennego, znajduje się w części północnej, natomiast na zachodzie znajduje się grób węgierskich żydów z 1945. Obszar przy bramie wejściowej zajmuje kwatera dziecięca.

Ostatnie pogrzeby odbyły się w latach 40. XX wieku. Jesienią 1945 pochowano tutaj, po ekshumacji, 21 węgierskich żydów, którzy w styczniu tego roku zginęli w obozie pracy, który funkcjonował w Mikulovie. Ostatnimi pochowanymi byli Hanuš Spielmann (21 kwietnia 1948) i Emil Stankiewicz (5 stycznia 1949).

Nagrobki

Na Morawach macewy datowane przed rokiem 1620 zachowały się jedynie w Ivančicach, Tovačovie i właśnie w Mikulovie, przez co mikulowski kirkut jest jednym z najstarszych morawskich, a także jednym ze starszych w całych Czechach.

Na cmentarzu żydowskim w Mikulovie znajduje się kilka tysięcy nagrobków. Ich dokładna liczba nie jest znana. Jíří Fiedler podaje liczbę 2500^[1], natomiast Jaroslav Klenovský nawet 4000^[2]. Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1618.

Pomniki znajdują się na całym obszarze cmentarza w nieregularnych zespołach, przeważnie na osi wschód-zachód. Wyjątkiem jest „droga wschodnia” – alejka biegnąca od domu przedpogrzebowego w kierunku północnym.

Najstarsze macewy, pochodzące jeszcze z XVII w., znajdują się na wzniesieniu zwanym „rabińskim wzgórkiem” (czes. rabínský vršek, niem. Rabbonimplatz). Oprócz nich są tu groby rabinów, zarówno gminy w Mikulovie, jak i całych Moraw, oraz najbogatszych mieszkańców miasta. Łącznie jest to ok. 80 nagrobków w kilku zwartych rzędach. Przypuszcza się, że rabiński wzgórek stanowił najstarszy rdzeń cmentarza, wokół którego nekropolia stopniowo się powiększała.

Groby z XVII w. mają postać kwadratowych lub prostokątnych steli z płaskorzeźbionymi dekoracjami i pilastrami po obu stronach, zakończonych łukiem z ornamentami. Istnieją też macewy w postaci obramowanej płyty bez detali architektonicznych, także zakończone łukami. Spotyka się również kombinacje obu stylów.

W połowie XVIII w. zaczynają się pojawiać macewy barokowe, posiadające złożone kształty i bardzo bogatą dekorację. Najbardziej typowym zdobieniem spotykanym na cmentarzu w Mikulovie jest muszla. Często spotyka się również różne motywy roślinne.

Na przełomie XVIII i XIX w. zaczął dominować styl rokokowy. Dekoracje macew z tego okresu wyraźnie przypominają dekoracje na zamku w Mikulovie.

Znane osobistości

Cmentarz żydowski w Mikulovie ma znaczenie nie tylko ze względu na swój wiek i wartość historyczno-artystyczną, ale także dlatego, że pochowany jest tu kilkunastu rabinów, reprezentujących żydów na całych Morawach. Ich groby znajdują się na tzw. wzgórku rabińskim.

Są to:

• Jehuda Löb ben Obadja Eulenburg (zm. 1618)
• Petachjah ben Josef (zm. 1637)
• Menachem Mendl Krochmal (zm. 1661)
• Aron Jakob ven Jecheskel (Ezekiel) Charif (zm. 1671)
• Jehuda Arje Löb-Lev (zm. 1684)
• Eleazar Mendl ben Mordechaj Fanta (zm. 1690)
• Gabriel ben Jehuda Leb Eskeles (zm. 1718)
• Moses ben Aron Lwow-Lemburger (zm. 1757)
• Gerson ben Moses Pullitz-Pollitzer (zm. 1772)
• Samuel Schmelke ha-Levi Horowitz (zm. 1778)
• Gerson ben Abraham Chajes (zm. 1789)
• Mordechaj ben Abraham Benet (zm. 1830)

Zobacz też

• Stary Cmentarz Żydowski w Pradze
• Cmentarz żydowski w Brnie

Przypisy

Bibliografia

• Soňa Nezhodová: Židovský Mikulov. Brno: Matice moravská, 2006. ISBN 80-86488-28-4.
• Jan Heřman: Jewish Cemeteries in Bohemia and Moravia. Praha: Rada židovských obcí ČSR.

Linki zewnętrzne

• Dokumentacja cmentarza żydowskiego w Mikulovie
• Wirtualne zwiedzanie cmentarza i innych zabytków Mikulova na virtualtravel.pl
• Wirtualne zwiedzanie cmentarza na czeczot.com