Cmentarz żydowski w Wieliczce

Cmentarz żydowski w Wieliczce

Macewy przy wschodniej granicy cmentarza
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Wieliczka
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	judaizm
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	0,3 ha
Data ostatniego pochówku	1942
Położenie na mapie Wieliczki Cmentarz żydowski w Wieliczce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz żydowski w Wieliczce
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz żydowski w Wieliczce
Położenie na mapie powiatu wielickiego Cmentarz żydowski w Wieliczce
Położenie na mapie gminy Wieliczka Cmentarz żydowski w Wieliczce
49°58′44,4000″N 20°02′20,4000″E/49,979000 20,039000

Jedna z macew na żydowskim cmentarzu w Wieliczce (Grabówkach), stan w roku 2011

Cmentarz żydowski w Wieliczce – żydowska nekropolia na południowo-zachodnich rubieżach Wieliczki w bezpośrednim sąsiedztwie tzw. użytku ekologicznego Grabówki. Miejsce martyrologii Żydów wielickich i małopolskich.

Historycznie teren przynależał do żydowskiej osady Klasno w granicach miejscowości Siercza. Cmentarz został założony prawdopodobnie w pierwszej połowie XVI wieku, lecz jego oficjalne granice wytyczono w wieku XVIII i z tego okresu zachowały się też najstarsze macewy. Obszar cmentarza zajmuje ok. 1,8 ha^[1]. Łącznie zachowało się tu około pięćdziesięciu nagrobków, wykonanych z wapienia i piaskowca z napisami w języku hebrajskim oraz tradycyjnymi nagrobkowymi ornamentami. Nekropolia wykorzystywana była również do pochówku Żydów z podkrakowskiego Podgórza i miejscowości sąsiadujących z Wieliczką. W latach 1939-1942 cmentarz na Grabówkach był miejscem masowych rozstrzelań i pochówku Żydów zamordowanych przez okupantów niemieckich w Wieliczce i okolicach. Fakt ten upamiętnia granitowy pomnik poświęcony pamięci ponad tysiąca pomordowanych tu i w mieście Żydów wielickich, ustawiony przy wschodniej granicy kirkutu w miejscu masowej mogiły zamordowanych. Tuż obok pomnika ustawiono w rzędzie najlepiej zachowane macewy. Cmentarz był czynny najprawdopodobniej do lata 1942 roku, kiedy to rozpoczął się ostatni etap eksterminacji Żydów zamieszkujących Wieliczkę i skoncentrowanych w mieście do wysiedlenia. Wtedy też Niemcy dokonali planowej dewastacji nekropolii.

Obecnie cały cmentarz, w tym pomnik martyrologii, znajdują się w złym, z roku na rok coraz gorszym stanie zachowania. Większość macew jest poprzewracanych, porośniętych mchami i nasiąkniętych wilgocią, część połamana, niektóre z namalowanymi napisami, w tym np. swastyką. Otoczenie pomnika martyrologii wielickich Żydów, będące jednocześnie miejscem pochówku około 1000 ofiar, przez wiele lat nie było pielęgnowane, zarastając krzewami i trawą, a najprawdopodobniej zimą 2010/2011 r. dodatkowo rozkradziono elementy metalowe i rozbito elementy ogrodzenia. W związku z obchodami 70. rocznicy wywózki i wymordowania żydów wielickich i małopolskich latem 2012 r. teren cmentarza i otoczenie pomnika gruntownie uporządkowano i odnowiono otoczenie pomnika. 27 sierpnia 2012 r. a na cmentarzu odbyła się modlitwa za zmarłych i pomordowanych, której przewodniczył rabin Eliezer Gurary. Wziął w niej udział również jeden z ostatnich żyjących ocalonych z wysiedlenia, prof. Uri Shmueli.

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 207.
• Urszula Żyznowska, Anna Krzeczkowska, Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie, oprac. graficzne: Karolina Wałaszek, Siercza 2012

Linki zewnętrzne

• [1] Informacje o Żydach wielickich i o kirkucie
• Cmentarz żydowski w Wieliczce zdjęcia oraz jego obecny stan
• Cmentarz żydowski w Wieliczce na portalu Wirtualny Sztetl
• [2] Informacje o wielickim getcie