Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy

Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy
	; Brama cmentarna
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	ul. gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego 2; 85-163 Bydgoszcz
Typ cmentarza	wojenny
Data otwarcia	1946
Zarządca	Miasto Bydgoszcz
	Położenie na mapie Bydgoszczy Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy
	53°07′02″N 18°01′15″E/53,117222 18,020833

Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy – martyrologiczna nekropolia w Bydgoszczy.

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się we wschodniej części parku na Wzgórzu Wolności w Bydgoszczy.

Historia

Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy został założony w 1946 r. na obszarze 0,66 ha^[1]. Znajduje się w miejscu, gdzie od 1913 r. stała wieża Bismarcka, przemianowana w 1920 r. na wieżę Wolności i wysadzona w powietrze w 1928 r. decyzją bydgoskiej rady miejskiej, gdyż uznano ją za symbol pruskiego nacjonalizmu^[2].

Nekropolia kryje zwłoki 1169 mieszkańców Bydgoszczy zamordowanych w okresie okupacji hitlerowskiej na terenie miasta (m.in. na Starym Rynku), w Dolinie Śmierci i w lasach podmiejskich. Zwłoki te ekshumowano w latach 1946-1948 i uroczyście pochowano na cmentarzu^[1].

Charakterystyka

W punkcie centralnym nekropolii znajduje się urna z prochami 100 bydgoszczan rozstrzelanych w Otorowie w październiku 1939 r. Na cmentarzu pochowano m.in. rozstrzelanych w dniu 5 października 1939 radców miejskich: Kazimierza Beyera, Jana Góralewskiego i inż. Tadeusza Janickiego, kilkudziesięciu nauczycieli rozstrzelanych 1 listopada 1939 w Dolinie Śmierci oraz księży, przedstawicieli wolnych zawodów, rzemieślników i robotników.

W centralnej części cmentarza znajdują się symboliczne groby prezydentów miasta z okresu międzywojennego, zamordowanych przez hitlerowców: Leona Barciszewskiego i Bernarda Śliwińskiego, a także dziennikarza i radnego Konradego Fiedlera, kupca Mariana Maczugi, wiceprezydenta Bydgoszczy Mieczysława Nawrowskiego, komendanta Straży Obywatelskiej Stanisława Pałaszewskiego i proboszcza parafii farnej Józefa Schulza. Nieopodal znajduje się tablica pamiątkowa i urna z prochami bydgoszczan zamordowanych w obozach koncentracyjnych^[1].

W północnej części cmentarza wznosi się krzyż z ołtarzem polowym, a w części północno-zachodniej, na cokole - tablica ku czci Żydów bydgoskich (1949, proj. Piotr Triebler). Niedaleko bramy cmentarnej znajduje się pomnik (z 1985 r.) ku czci 50 żołnierzy i oficerów Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej zamordowanych w Boryszewie koło Sochaczewa 22 września 1939 za rzekomy udział w tzw. „Krwawej Niedzieli” w Bydgoszczy w dniu 3 września 1939^[1].

Brama cmentarna jest darem rzemieślników bydgoskich z 1967 r. Jest ozdobiona emblematem Krzyża Grunwaldu i herbu miasta Bydgoszczy oraz dwoma stylizowanymi krzyżami^[1].

Galeria

Kwatery
Tablice pamiątkowe
Aleja modrzewiowa
Nagrobki
Pomnik ku czci bydgoszczan - ofiar obozów hitlerowskich
Symboliczne mogiły zamordowanych prezydentów Bydgoszczy: Bernarda Śliwińskiego i Leona Barciszewskiego
Tablica przy bramie wejściowej
Tablica ku czci Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej
Ołtarz, na którym odbywają się okolicznościowe nabożeństwa
Zapomniana mogiła poświęcona tragicznej śmierci 30 harcerek, 70 gimnazjalistów i studentów rozstrzelanych przez Niemców

Zasłużeni

Niektóre osoby, szczególnie zasłużone dla Bydgoszczy i regionu upamiętnione na cmentarzu^[3]:

Osoba	Rok urodzenia	Rok śmierci	Uwagi
Stefan Balcer	1894	1939	Nauczyciel. Po skończeniu Seminarium Pedagogicznego (1919) w Tucholi wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1919–1920. Ranny w nogi leczył się w szpitalu w Bydgoszczy. W 1921 r. został nauczycielem, a następnie kierownikiem szkoły powszechnej przy ul. Fordońskiej. 5 lat pracował w szkołach polskich w Niemczech (na Ziemi Złotowskiej i w Babimoście) i rok w Gdańsku - Nowym Porcie. W międzyczasie pracował w Bydgoszczy, a w 1938 r. w Liceum Pedagogicznym w Grudziądzu. Wakacje 1939 r. spędził w Bydgoszczy. Aresztowany 9 września, internowany i rozstrzelany w Dolinie Śmierci.
Leon Barciszewski	1883	1939	Działacz polonijny w Niemczech. Polski konsul w Essen. Prezydent Gniezna, a w latach 1932-1939 prezydent Bydgoszczy. Dobry gospodarz dbający o wszechstronny rozwój miasta. Za jego kadencji dokończono budowę szpitala na Bielawach i elektrowni na Jachcicach. Aresztowany, więziony przez gestapo, rozstrzelany prawdopodobnie na Jachcicach. Na Wełnianym Rynku znajduje się jego pomnik, a w katedrze i przy ul. Wały Jagiellońskie 10 - tablice pamięci.
Konrad Fiedler	1886	1939	Dziennikarz. Od 1921 r. w Bydgoszczy. Redaktor „Dziennika Bydgoskiego” i „Gazety Bydgoskiej”. Autor licznych artykułów o historii Bydgoszczy i Pomorza, recenzent teatralny, radny miejski. Współorganizator TMMB i Rady Artystyczno-Kulturalnej. Prezes Stronnictwa Narodowego i Syndykatu Dziennikarzy Pomorskich. Działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. 4 września 1939 r. członek Zarządu Straży Obywatelskiej. Aresztowany, wkrótce zamordowany. Data i miejsce śmierci nieznane. Patron ulicy na osiedlu Bohaterów w Fordonie.
Jan Klein	1885	1940	Ksiądz, proboszcz parafii w Solcu Kujawskim. W 1920 r. w imieniu rządu polskiego przejął władzę z rąk Niemców i przez rok sprawował funkcję komisarycznego burmistrza. Kustosz Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy. W latach 1923-1925 dyrektor Muzeum Miejskiego. Autor licznych publikacji o tematyce bydgoskiej. Patron ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie.
Bernard Śliwiński	1883	1941	Powstaniec Wielkopolski. 20 stycznia 1920 r. na czele 6. Pułku Strzelców Wielkopolskich wyzwalał Bydgoszcz. W latach 1922-1932 prezydent Bydgoszczy. Za jego rządów zbudowano m.in. elektrownię na Jachcicach. Kawaler Orderu Virtuti Militari V klasy i Francuskiej Legii Honorowej. Aresztowany w 1939 r., zmarł w obozie jenieckim.
Józef Schulz	1884	1940	Powstaniec Wielkopolski. Od 1931 w Bydgoszczy. Proboszcz parafii farnej. Kapelan więźniów. Działał w Stowarzyszeniu Ochrony Kobiet i Misji Dworcowej, przewodniczący Młodzieży Katolickiej. Współzałożyciel Straży Obywatelskiej. Aresztowany, wywieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Zginął śmiercią męczeńską w bunkrze. Patron ulicy na Błoniu.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996
↑ Romaniuk Marek: Wieża Bismarcka w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 6. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2001
↑ http://www.bydgoszcz.pl/miasto/poznaj_miasto/bydgoska_aleja_zasluzonych.aspx?page=4 dostęp 20-04-2010

Zobacz też

Park na Wzgórzu Wolności w Bydgoszczy
Dolina Śmierci (Bydgoszcz)
Krwawa niedziela (Bydgoszcz)

Bibliografia

Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996

Linki zewnętrzne

Opis na stronie: „zabytkowe nekropolie Bydgoszczy”. cmentarze.bydgoszcz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-01)].

[U-1] Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996

[WB-2] Romaniuk Marek: Wieża Bismarcka w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 6. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2001

[3] ttp://www.bydgoszcz.pl/miasto/poznaj_miasto/bydgoska_aleja_zasluzonych.aspx?page=4 dostęp 20-04-2010

[1]

[2]

[3]

Cmentarze komunalne	Cmentarz Starofarny Cmentarz ul. Lotników Cmentarz ul. Ludwikowo Cmentarz ul. Kcyńska Cmentarz ul. Wiślana
Cmentarze katolickie	Cmentarz Nowofarny Cmentarz św. Antoniego Cmentarz św. Jana Cmentarz św. Józefa Cmentarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy Cmentarz św. Maksymiliana Kolbe Cmentarz św. Mikołaja Cmentarz NMP z Góry Karmel Cmentarz Najświętszego Serca Pana Jezusa Cmentarz św. Stanisława Cmentarz Świętej Trójcy Cmentarz św. Wincentego à Paulo
Cmentarze ewangelickie	Cmentarz ewangelicki stary Cmentarz ewangelicko-augsburski
Cmentarze żydowskie	Cmentarz żydowski Cmentarz żydowski w Fordonie
Cmentarze martyrologiczne	Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy Cmentarz w Dolinie Śmierci Cmentarz Bohaterów II Wojny Światowej

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne