Cmentarz Garnizonowy w Toruniu

Cmentarz Garnizonowy
w Toruniu

nr rej. A/551 z 8 maja 1991
Wschodnia część cmentarza
Nazwa pełna	Cmentarz Komunalny nr 1 w Toruniu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Grudziądzka 22-30
Typ cmentarza	komunalny
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	ok. 2 ha
Data otwarcia	1839
Data ostatniego pochówku	1978
Zarządca	Urbitor sp. z o.o.
Położenie na mapie Torunia Cmentarz Garnizonowy w Toruniu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz Garnizonowy w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Cmentarz Garnizonowy w Toruniu
53°01′02,94″N 18°36′26,25″E/53,017483 18,607292

Cmentarz Garnizonowy w Toruniu – dawny cmentarz wojskowy (obecnie cmentarz komunalny nr 1) w Toruniu.

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się w centrum miasta tuż przy Zespole Staromiejskim - od północy ograniczony ulicą Grudziądzką, od południa ulicą Przy Kaszowniku, od zachodu ulicą PCK (pl. Towarzystwa Miłośników Torunia), zaś od wschodu ulicą Przy Wełnianym Rynku. Główne i jedyne wejście do cmentarza znajduje się przy ulicy Grudziądzkiej 22/30.

Historia

Odkąd Toruń stał się istotnym punktem na militarnej mapie Prus, stacjonujący w mieście garnizon rozrastał się. W roku 1816 władze miasta zgodziły się więc, by w zamian za odszkodowanie pieniężne, przekazać wojsku obszar, który posłużyć miał żołnierzom jako cmentarz. Ów liczący około 0,5 ha teren położony był w połowie drogi między murami miejskimi a stawami nazywanymi Wielkim i Małym Kaszownikiem. Cmentarz wojskowy służył garnizonowi toruńskiemu jedynie do roku 1839, jako że wówczas z pretensjami o zajmowany przez nekropolię obszar zgłosił się jego dawny właściciel. Tak też na przełomie lat 1839/1840 zrodziła się potrzeba wytyczenia nowego miejsca grzebalnego dla żołnierzy stacjonujących w Toruniu. Powstał wówczas istniejący do dziś cmentarz, nadal powszechnie nazywany cmentarzem garnizonowym. Nekropolia kilkakrotnie zmieniała swój kształt. Po roku 1928 poszerzono ją o obszar przylegający od zachodu, natomiast w latach siedemdziesiątych XX w. zlikwidowano południową część cmentarza wraz z kaplicą, by uwolnić grunt pod budowę arterii komunikacyjnej łączącej wschód i zachód miasta (ul. Przy Kaszowniku).

Wartości architektoniczne i historyczne

Mimo XIX-wiecznego rodowodu, na terenie cmentarza zachowało się niewiele obiektów pochodzących z pierwszych dziesięcioleci jego istnienia. Są to:

• żeliwny krzyż położony na skrzyżowaniu dwu głównych alejek – fundacja monarchy pruskiego Fryderyka Wilhelma IV (lata czterdzieste XIX w.)
• dwa XIX-wieczne nagrobki (najstarszy z 1861 roku)

Nie zachowała się mogiła francuskich jeńców zatrudnionych przy budowie i modernizacji toruńskiej twierdzy w latach siedemdziesiątych XIX w.

Spośród obiektów późniejszych na uwagę zasługują:

• groby poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej
• groby poległych podczas II wojny światowej
• mogiły: Gerarda Pająkowskiego, Hugona Morycińskiego, Witolda Łukaszewicza
• grupa nagrobków prawosławnych - przedstawicieli białej emigracji rosyjskiej w Toruniu
• na cmentarzu złożono także szczątki ponad pół tysiąca żołnierzy radzieckich poległych podczas II wojny światowej
• prócz wymienionych, na szczególną uwagę zasługują liczne przykłady XX-wiecznej rzeźby nagrobnej, wśród nich m.in. nagrobek autorstwa Ignacego Zelka

Zobacz też

• Cmentarze w Toruniu

Bibliografia

• Magdalena Niedzielska, Sylwia Grochowska, Cmentarz garnizonowy w Toruniu, Toruń 2007, ISBN 978-83-900852-7-2