Cmentarz Komunalny w Legnicy
Kaplica cmentarna | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres | ul. Wrocławska 124 |
Typ cmentarza | komunalny |
Stan cmentarza | czynny |
Powierzchnia cmentarza | 45 ha |
Data otwarcia | 1822 |
Zarządca | Legnickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej |
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
51°12′43,898″N 16°11′20,260″E/51,212194 16,188961 | |
Strona internetowa |
Cmentarz Komunalny w Legnicy – położony w Legnicy przy ul. Wrocławskiej 124 największy cmentarz w mieście, istniejący nieprzerwanie od 1822 r. Zajmuje obszar ok. 45 ha, ograniczony od południa ul. Wrocławską, od wschodu i północy – nasypami linii kolejowych (magistrala E 30 i linia kolejowa nr 137), od zachodu – aleją Ofiar Ludobójstwa OUN-UPA[1].
Cmentarzem administruje Legnickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej[2].
Historia
Przed 1945 r.
Zbiorczy cmentarz komunalny w Legnicy został wytyczony w 1821 roku, kiedy po likwidacji parafialnych cmentarzy kościołów św. ap. Piotra i Pawła oraz Najświętszej Marii Panny, założonych na pocz. XIV w. w miejscu dzisiejszych północnych skrajów Parku Miejskiego, zakazano pochówku zmarłych w rejonie dawnych murów miejskich[2][3]. Wówczas, w odległości 1,5 km na wschód od Starego Miasta, na obszarze 7,5 ha założono cmentarz komunalny dla wszystkich wyznań chrześcijańskich[2][4]. Cmentarz poświęcono 9 września 1822[3].
Po raz pierwszy cmentarz uległ rozbudowie w 1845 roku, gdy wielka liczba śmiertelnych ofiar epidemii cholery wymusiła zwiększenie liczby kwater grzebalnych[2]. Wtedy założenie powiększono i uregulowano (według projektu nieznanego z imienia Wolffa), wyznaczając 25 kwater grzebalnych i 3 leśne, w układzie zbliżonym do współczesnego, a także wznosząc tymczasowy dom pogrzebowy. Przez kolejne lata gromadzono fundusze na realizację postulatu wpływowego fabrykanta legnickiego Friedricha Teicherta, który postulował zastąpienie domu okazałą kaplicą położoną w centralnej części cmentarza, co zrealizowano w 1868-1869 r. wedle projektu inspektora Wolffa, poprawionego przez miejskiego radcę budowlanego Johanna Roberta Mendego[5]. Kolejnych powiększeń obszaru nekropolii w kierunku wschodnim dokonywano w latach 1880, 1898 i 1915[2]. W latach 1925–1926 do istniejącej kaplicy pogrzebowej dobudowano przykryte kopułą krematorium oraz budynek administracyjny[2]. W 1926 r. w północnej części wyznaczono kwatery dla nowego cmentarza żydowskiego, zlikwidowanego przez nazistów w 1938 roku[2]. Przy każdej rozbudowie dokonywano przedłużenia istniejących sieci wodnych i kanalizacyjnych, budowano nowe studnie, ciągi piesze i ogrodzenie[2].
W 1938 r. hitlerowskie władze zmieniły północne kwatery żydowskie w cmentarz garnizonowy[2]. W trakcie II wojny światowej w krematorium palono zwłoki więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen w Rogoźnicy[3]. W marcu 1944 roku w krematorium spalono zwłoki 10 lotników alianckich z grupy 50 zbiegłych z obozu jenieckiego w Żaganiu (kanwa filmu Wielka Ucieczka), zamordowanych przez gestapo, w tym zwłoki kapitana Włodzimierza Kolanowskiego[4].
Po 1945 roku
Po przejęciu Legnicy przez stronę polską krematorium zostało zamknięte (od tego czasu już nigdy nie pełniło swojej funkcji), a obok niego umieszczono tablice pamięci żołnierzy AK i Sybiraków oraz ustawiono urnę z prochami ofiar (filia muzeum Gross-Rosen)[3][4]. Po wysiedleniu ludności niemieckiej nagrobki sprzed 1945 r. (w tym kwatera ofiar I wojny światowej) zostały zdewastowane[3]. Do 1960 roku większość grobów niemieckich została zlikwidowana[3]. Wiele spośród starych płyt nagrobnych wykorzystano do budowy muru wokół cmentarza[3]
W południowo-wschodniej części cmentarza w 1945 r. powstała zajmująca 0,8 ha kwatera żołnierzy Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, którzy polegli w trakcie wojny lub zmarli w wyniku poniesionych obrażeń w legnickich szpitalach tuż po wojnie[3]. W latach 70. radziecki cmentarz przebudowano[3]. 6 listopada 1972 r. odsłonięto betonowy monument upamiętniający żołnierzy sowieckich[3]. W północno-wschodniej części cmentarza istniały nagrobki radzieckich cywilów, którzy zmarli podczas pracy przy obsłudze garnizonu w latach 50. i 60[6].
W 1974 r. odcięto cmentarz komunalny od żydowskiego ulicą Pamiątkową, przemianowaną później na Pątnowską, następnie Aleję Ofiar Ludobójstwa OUN-UPA.
Ze wspólnej inicjatywy obecnych mieszkańców miasta i byłych legniczan zamieszkałych w Wuppertalu (miasto partnerskie Legnicy) przy kaplicy ustawiono w 1993 roku symboliczny pomnik w formie granitowej arkady, ku pamięci pochowanych w latach 1822–1945, których groby przestały istnieć[3]. Pomnik wzniesiono według koncepcji miejscowego artysty Henryka Bacy[3].
Przy cmentarzu w latach 2000–2007 stanęła Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Legnicy, zbudowana według projektu Jacka Mermona[7].
23 lipca 2009 r. nawałnica, która przeszła przez Legnicę dokonała wiele szkód na cmentarzu, zniszczonych zostało wiele grobów, a także wiele starych, zabytkowych drzew[2].
W związku z wyczerpywaniem się miejsca na rozbudowę cmentarza, w latach 2009–013 na wzgórzu Wąwelno wzniesiono nowy cmentarz komunalny dla miasta Legnicy[8]. Dotychczasowa nekropolia jest rozbudowywana o kolumbaria, wznoszone w miejscu dawnych murów oddzielających sektory[9].
Przyroda
Cmentarz Komunalny na ul. Wrocławskiej uznaje się za jeden z cenniejszych zbiorów zabytkowej zieleni na obszarze Dolnego Śląska[2]. Rosną tutaj topole, dęby, kasztanowce, robinie akacjowe, lipy, klony, jarzębiny, sosny, świerki, jodły, tuje i wierzby, z których najstarsze liczą sobie ponad 150 lat[2]. Wiele drzew zniszczyła nawałnica z 23 lipca 2009 r[2].
Pochowani
Zasłużone osoby pochowane na cmentarzu komunalnym w Legnicy:
- ks.Tadeusz Łączyński[4]
- Marian Kaczor [10]
- Henryk Karliński[4]
- Feliks Wiśniowski[4]
- Bronisław Chyła[4]
- Stanisław Cieślik
- Maria Hulajew
- Paweł Juros[4]
- Mieczysław Pawełek[4]
- Tadeusz Gumiński
- ks. Tytus Korczyk
- ks.Władysław Jóźków
- ks. Tadeusz Kisiński[11]
- Alicja Kopestyńska
- Lidia Nowikowa[12]
- Ryszard Badoń-Lehr[13]
- Mieczysław Matysiak
- Lidia Juniszewska
- Zygmunt Łuszcz
- Mieczysław Borkowski[14]
- Jan Hieronim Bocheński [15]
- Zdzisław Barczewski
Galeria
Legnica, kolumbarium na cmentarzu komunalnym
Legnica, lapidarium na legnickim cmentarzu komunalnym
Linki zewnętrzne
- Cmentarz komunalny - Friedhof in Liegnitz na portalu polska-org.pl
Zobacz też
- Cmentarz Komunalny w Jaszkowie
Przypisy
- ↑ Legnica, skala 1:11 000, praca zbiorowa, Wydawnictwo „Plan”, Jelenia Góra 2015, ISBN 978-83-62917-46-4
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Małgorzata Banaszkiewicz: Legnicki Cmentarz Komunalny – 189 letnia nekropolia. [w:] legnica.eu [on-line]. Urząd Miasta Legnicy, 2011-10-28. [dostęp 2018-11-28].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Cmentarz komunalny. [w:] Liegnitz.pl [on-line]. Fundacja Historyczna Liegnitz.pl. [dostęp 2018-11-28].
- ↑ a b c d e f g h i Tadeusz Gumiński, Edward Wiśniewski: Legnica i okolice. Przewodnik.. Legnica-Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut”, 2001, s. 126-130. ISBN 83-87299-61-8.
- ↑ Legnica – Historia – Pruskie miasto samorządowe. Legnica - oficjalny portal miasta. [dostęp 2012-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 czerwca 2012)]. Cytat: 1869 r. (...) 21 listopada – poświęcenie kaplicy przedpogrzebowej na cmentarzu komunalnym wybudowanej przez J.R. Mende według zmodyfikowanych projektów inspektora Wolffa
- ↑ Marcin Czajkowski: Legnickie tropy Armii Radzieckiej. [w:] mowiawieki.pl [on-line]. Mówią Wieki, 2016. [dostęp 2018-11-28].
- ↑ Świątynia. Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Legnicy. [dostęp 2018-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-28)].
- ↑ Mateusz Różański: Nowy, legnicki cmentarz jest już gotowy. [w:] Polska Gazeta Wrocławska [on-line]. 2013-02-18. [dostęp 2018-11-28].
- ↑ Paweł Jantura: Będzie drugie kolumbarium na miejskiej nekropolii. [w:] Lca.pl [on-line]. 2018-04-17. [dostęp 2018-11-28].
- ↑ Zmarł Marian Kaczor. Szef legnickich akowców. fakty.lca.pl. [dostęp 2012-08-17]. (pol.).
- ↑ Nie żyje ks. Tadeusz Kisiński. Obywatel Legnicy. regionfan.pl. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
- ↑ Aw58: Tablica nagrobna Lidii Nowikowej. Wikimedia Commons. [dostęp 2015-11-02].
- ↑ Ostatnie pożegnanie. fakty.lca.pl. (pol.).
- ↑ Zygmunt Mułek: Pogrzeb Mieczysława Borkowskiego. naszemiasto.pl, 2011-02-15. [dostęp 2012-07-18]. (pol.).
- ↑ Zmarł Jan Bocheński, artysta, nauczyciel, dyrektor BWA.. portal.legnica.eu. [dostęp 2019-01-17]. (pol.).
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Flaga województwa dolnośląskiego
Symbol miejsca kultu do legendy mapy
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Legnica, cmentarz komunalny, tablica pamiątkowa
Autor:
Mapa Legnicy, Polska
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Legnica, cmentarz komunalny
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Legnica, cmentarz komunalny
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kolumbarium na legnickim cmentarzu komunalnym
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Legnica, cmentarz komunalny
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Legnica, groby żołnierzy radzieckich
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Legnica, cmentarz komunalny
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lapidarium na legnickim cmentarzu komunalnym
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Legnica, kaplica cmentarna