Cmentarz Komunalny w Prudniku

Cmentarz Komunalny w Prudniku

nr rej. A-282/90 z 17 grudnia 1990[1]
Wejście główne
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Prudnik
Adres	ul. Tadeusza Kościuszki
Typ cmentarza	komunalny
Wyznanie	rzymskokatolickie
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	7,26 ha
Data otwarcia	1850
Zarządca	Zakład Usług Komunalnych Prudnik[2]
Położenie na mapie Prudnika Cmentarz Komunalny w Prudniku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz Komunalny w Prudniku
Położenie na mapie województwa opolskiego Cmentarz Komunalny w Prudniku
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Cmentarz Komunalny w Prudniku
Położenie na mapie gminy Prudnik Cmentarz Komunalny w Prudniku
50°19′15,82″N 17°34′10,73″E/50,321061 17,569647

Cmentarz Komunalny w Prudniku – zabytkowy cmentarz w Prudniku oddany do użytku w 1850 roku.

Lokalizacja

Cmentarz położony jest przy ulicy Tadeusza Kościuszki 19. Od wschodu cmentarz graniczy z Parkiem Miejskim, na zachodzie przylega do ulicy Grunwaldzkiej, a od południa do ulicy Żołnierskiej.

Historia

Prace przy budowie cmentarza trwały 3 lata (1848–1850). Położenie kamienia węgielnego pod cmentarz miało miejsce 30 kwietnia 1849^[3]. Wcześniej mieszkańców miasta chowano wokół byłego kościoła kapucynów, który znajdował się w pobliżu obecnej hali sportowej I Liceum Ogólnokształcącego (ul. Gimnazjalna). Jeszcze wcześniej mieszkańców chowano wokół kościoła św. Michała Archanioła. Przestępców skazanych na śmierć zagrzebywano przy miejscu wykonania kary – na Szubienicznej Górze^[4].

Nowy cmentarz, znajdujący się przy ul. Kościuszki, od chwili powstania był nekropolią komunalną, na której grzebani mogli być wszyscy obywatele miasta bez względu na religię. Jedynie Żydzi chowali ciała zmarłych na własnym cmentarzu przy ul. Kolejowej. Cmentarz Komunalny został poświęcony w Święto Zmarłych w 1850. Wówczas na cmentarz udały się dwie procesje – katolicka i ewangelicka. Dziekan Edward Poppe poświęcił cmentarz według obrządku katolickiego, a pastor Rampold – ewangelickiego^[4]. Alejki cmentarne zostały obsadzone lipami, w odległości 6 m od siebie, a wokół centralnie posadowionego krzyża – co 3 m^[5].

Od 1868 funkcję grabarza pełnił Robert Müller, którego w 1891, zastąpił policjant Knauer. Wkrótce potem zarządcą pogrzebowym został sierżant policji Rother, a po jego śmierci funkcję pełnił Friedrich Globisch^[6]. W 1888 za 9833 marki^[6] obszar cmentarza został poszerzony o 2 hektary i 20 arów, w całości liczył 7 ha i 44 a^[7].

Obiekty

Figury Jana Nepomucena i Franciszka Ksawerego

Najstarszymi obiektami na cmentarzu są dwie figury wraz z płytami postawione w narożnikach cmentarza od strony północno-wschodniej i wschodniej^[4]. Pierwsza z nich przedstawia Jana Nepomucena, a druga Franciszka Ksawerego^[8]. Dokładny czas ich powstania nie jest znany, znajdowały się na moście nad rzeką Prudnik na Dolnym Przedmieściu. Podczas budowy nowego mostu w 1855 figury zostały zdjęte, odrestaurowane i przeniesione na cmentarz^[4]. Górnośląski historyk Augustin Weltzel – autor książki poświęconej historii Prudnika (1870) – stwierdził, że posągi przedstawiają Jana Nepomucena i Jakuba Większego. Jednak w 2020, po odczytaniu inskrypcji pod pomnikiem, który miał przedstawiać świętego Jakuba, okazało się, że naprawdę przedstawia on Franciszka Ksawerego. Prof. dr hab. Rafał Rosół z Instytutu Filologii Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dokonał też interpretacji napisu pod pomnikiem Jana Nepomucena. W polskim tłumaczeniu brzmi on: „Abyśmy nie zostali zalani, temu, co tobie poświęcone, sprzyjaj”^[9].

• 

  Rzeźba Jana Nepomucena

• 

  Rzeźba Franciszka Ksawerego

Grobowiec księży

Grobowiec księży

Wokół głównego krzyża na Cmentarzu Komunalnym chowani są prudniccy księża. W początkowych dziejach miasta księży chowano na cmentarzu wokół kościoła parafialnego, a następnie przy ul. Gimnazjalnej. Projektanci cmentarza przy ul. Kościuszki wyznaczyli wokół głównego krzyża honorowe miejsce dla księży. Zasłużeni mieszkańcy miasta, ludzie bogaci stawiali swoje groby przy najważniejszych alejach cmentarza, jednak nigdy pod krzyżem. Wokół krzyża znajduje się dziewięć płyt nagrobnych. Pochowani tu zostali: dziekan Edward Poppe (1805–1863), ostatni śląski kapucyn Bonawentura Menzel (1780–1869), dziekan Karol Nippel (1823–1891), franciszkański koordynator prac przy budowie kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dębowcu Pius Bock (1827–1897), proboszcz parafii św. Jakuba Starszego w Lubrzy Jan Preissner (1846–1905), Karol Wierzba (1876–1938), proboszcz Zbigniew Krukowski (1923–1982)^[10], kapelan honorowy Jego Świątobliwości Zygmunt Nabzdyk (1930–2020). Jedna z tablic nie zawiera żadnych napisów, jedynie charakterystyczny znak księży – kielich komunijny świadczący o tym, że pochowano tu osobę duchowną^[10].

Pomnik Martyrologii Więźniów Oświęcimskich

Pomnik Martyrologii Więźniów Oświęcimskich

Pomnik Martyrologii Więźniów Oświęcimskich na Cmentarzu Komunalnym w Prudniku powstał w 1968 w miejscu zbiorowej mogiły ofiar marszu śmierci ze stycznia 1945. Osoby pochowane w tym miejscu zostały zabite lub zmarły z wycieńczenia w okolicy Prudnika podczas ewakuacji więźniów obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau^[11]. Ciała osób pochodzenia żydowskiego pochowane zostały na cmentarzu przy ulicy Kolejowej, natomiast pozostali – na Cmentarzu Komunalnym. Autorem pomnika był rzeźbiarz Marian Nowak. Pomnik przedstawia spaloną postać człowieka (wykonaną w metalu) przy słupie obozowego ogrodzenia. Inskrypcja pod pomnikiem głosiła „Tu spoczywają więźniowie wielu narodowości obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu bestialsko pomordowani przez oprawców faszystowskich podczas ewakuacji obozu w styczniu 1945 roku”. W 2018 władze gminy Prudnik wystąpiły do Instytutu Pamięci Narodowej o zmianę treści napisu na „Pamięci spoczywających tutaj 57 cywilnych ofiar – więźniów różnej narodowości zamordowanych przez Niemców w trakcie ewakuacji obozu KL Auschwitz w styczniu 1945 r.”^[12].

Inne

• Pomnik poświęcony mieszkańcom Prudnika poległym w I wojnie światowej, znajdujący się w kwartale przylegającym do południowo-wschodniego narożnika cmentarza. Ma formę krzyża^[4].
• Pomnik Sybiraków, położony przy głównej alejce. Jego uroczyste odsłonięcie nastąpiło w listopadzie 1997. Treść inskrypcji: „Męczennikom Sybiru okaż Panie soje miłosierdzie / symboliczna mogiła Polaków zamęczonych na nieludzkiej ziemi / 17 września 1997 Związek Sybiraków w Prudniku”; „Norylsk, Kołyma, Kazachstan, Archangielsk, Krasnojarsk, Irkuck, Ural, Komi, Workuta, Katyń, Ostaszków”^[13].
• Grób nieznanego żołnierza polskiego (1945)^[14].
• Grobowiec sióstr Elżbietanek (Ascelina Klein, Hadeloga Orlik, Annona Bartsch, Zofia Taudul, Celina Waluś, Franciszka Ostrzecha)^[15].
• Miejsce spoczynku sióstr św. Elżbiety

• 

  Pomnik poległych w I wojnie światowej

• 

  Pomnik Sybiraków

• 

  Grobowiec sióstr Elżbietanek

• 

  Miejsce spoczynku sióstr św. Elżbiety

Pochowani na cmentarzu

• Rudolf Kawelmacher ps. „Poeta” – uczestnik powstania warszawskiego, żołnierz II Obwodu „Żywiciel” (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, zgrupowanie „Żaglowiec”, pluton 204 (kwatera 8, rząd 5, grób 79)
• Lucilla Kossowska – malarka, anglistka, pedagog
• Zenon Kowalczyk – burmistrz Prudnika w latach 1998–2006, naczelnik miasta Głogówek i gminy Głogówek
• Paul Lange – burmistrz Prudnika w latach 1909–1920
• Bonawentura Menzel – ostatni śląski kapucyn
• Waleria Nabzdyk – nauczycielka, działaczka społeczna, powstaniec śląski, żołnierz AK
• Eugeniusz Posacki – podpułkownik Wojsk Ochrony Pogranicza
• Włodzimierz Pucek – działacz opozycji demokratycznej w PRL
• Filip Robota – nauczyciel, działacz oświatowy i społeczno-narodowy na Śląsku
• Franciszek Surmiński – kolarz szosowy i przełajowy, mistrz Polski
• Piotr Węglowski – pułkownik ludowego Wojska Polskiego

Do 2014 roku na cmentarzu pochowany był również żołnierz wyklęty Stanisław Pelczar.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Prudniku

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.