Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie

nr rej. 311 z 1 lipca 1965[1]
Fragment nekropolii, po prawej grobowiec Iwana Skwarcowa
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Młynarska 54/58
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	luteranizm
Stan cmentarza	czynny
Data otwarcia	2 maja 1792
Zarządca	parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy w Warszawie
Architekt	Szymon Bogumił Zug
Mapa cmentarza
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
52°14′30″N 20°58′14″E/52,241667 20,970556
Strona internetowa

Kaplica Halpertów

Wykonana z żeliwa kaplica rodziny Braeunigów, najpiękniejszy przykład architektury neogotyckiej na warszawskich cmentarzach ewangelickich^[2]

Grób Szymona Bogumiła Zuga

Grób rodziny Kazimierza Granzowa

Grobowiec Iwana Skwarcowa

Kaplica grobowa Hermana Junga

Nagrobek Ireny Grosman

Tablica upamiętniająca żołnierzy batalionu „Zośka” poległych w czasie obrony cmentarzy wolskich (1944)

Cmentarz ewangelicko-augsburski – zabytkowy cmentarz znajdują się w dzielnicy Wola w Warszawie, przy ulicy Młynarskiej 54/58.

Opis

Nekropolia została założona 2 maja 1792. Projektantem był Szymon Bogumił Zug. W 1835 zbudowano kaplicę rodziny Halpertów, która służyła całej gminie luterańskiej. Przebudowano ją w latach 60. XIX wieku.

W czasie powstania warszawskiego 1944 roku na jego terenie toczyły się ciężkie walki. Cmentarz został wówczas częściowo zniszczony.

Przy wschodnim murze znajduje się lapidarium, w którym zgromadzono płyty i nagrobki, głównie z XIX wieku, które po zniszczeniach nekropolii (w tym ksiąg cmentarnych) trudno było umieścić na pierwotnym miejscu^[3].

Na cmentarzu spoczywa około 100 tys. zmarłych.

W 1965 roku nekropolia została wpisana do rejestru zabytków^[1]. W 2014 roku cmentarz, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach, został uznany za pomnik historii^[4].

Pochowani na cmentarzu

• Henryk Leopold Bartsch (1832–1899) – duchowny, muzyk, superintendent ewangelicki w Warszawie
• Anna Białowolska (1938–2014) – geochemik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
• Franciszek Blechert (1862–1921) – generał major
• Stanisław Brun (1830–1912) – przedsiębiorca
• Józef Banek (1899–1989) – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
• Stefan Brzoza (1950–1985) – polski bard i pieśniarz uliczny, działacz opozycji antykomunistycznej, uczestnik demonstracji studenckich
• Witold Benedyktowicz (1921–1997) – duchowny i teolog, superintendent naczelny (zwierzchnik) Kościoła Metodystycznego w Polsce
• Małgorzata Braunek (1947–2014) – aktorka
• Irena Burke (1922–2000) – warszawska scenografka i kostiumografka teatralna
• Juliusz Bursche (1868–1942) – biskup ewangelicki, zamordowany przez hitlerowców (grób symboliczny)
• Adolf Daab (1872–1924) – warszawski przemysłowiec i radny miasta Warszawy oraz radny Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Św. Trójcy.
• Ryszard Danielczyk (1904–1943) – polski duszpasterz ewangelicki na Pomorzu i Górnym Śląsku
• Maria Drewniakówna (1908–2014) – śpiewaczka operowa
• Alfred Figaszewski (1924–2020) – duchowny luterański, uczestnik walk II wojny światowej, nestor duchowieństwa luterańskiego w Polsce
• Dawid Flamm (1793–1876) – ginekolog
• Joanna Flatau (1928–1999) – lekarka
• Antoni Freyer (1845–1917) – farmaceuta
• Jan Bogumił Freyer (1778–1828) – lekarz, profesor medycyny
• Jan Karol Freyer (1808–1867) – lekarz
• Karol August Freyer (1801–1883) – kompozytor
• Zbigniew Frieman (1927–2019) – altowiolista i dyrygent, pedagog Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
• Andrzej Garlicki (1935–2013) – historyk
• Woldemar Gastpary (1908–1984) – teolog, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Jakub Gay (1801–1849) – architekt
• Gustaw Adolf Gebethner (1831–1901) – współzałożyciel firmy księgarskiej Gebethner i Wolff
• Zygmunt Gebethner (1923−2020) − uczestnik powstania warszawskiego, członek Kapituły Orderu Virtuti Militari
• Stanisław Gebethner (1935−2021) − prawnik, politolog, nauczyciel akademicki
• Wojciech Gerson (1831–1901) – malarz, pejzażysta, przedstawiciel realizmu
• Jan Henryk Geysmer (1780-1835) – polski przemysłowiec pochodzenia niemieckiego, ziemianin
• Antoni Goerne (1890-1957) – polski ekonomista i narodowiec
• Kazimierz Granzow (1832–1912) – przedsiębiorca
• Wanda Grodzieńska (1906–1966) – poetka i pisarka
• Michał Gröll (1722–1798) – księgarz i wydawca warszawski pochodzenia niemieckiego
• Błażej Haberbusch (1806–1878) – piwowar, współwłaściciel browaru Haberbusch i Schiele
• Borys Halpert (1805–1861) – urzędnik, dyrektor Warszawskich Teatrów Rządowych
• Salomon Halpert (1773–1832) – bankier, dzierżawca monopolu tytoniowego
• Andrzej Hausbrandt (1923–2004) – teatrolog, krytyk teatralny, prozaik
• Teodor Hertz (1822–1884) – kompozytor
• Jan Heurich (1834–1887) – architekt i budowniczy
• Aleksander Jałosiński (1931–2014) – fotografik i fotoreporter
• Tadeusz Stefan Jaroszewski (1931–2000) – historyk sztuki
• Herman Jung (1818–1890) – polski piwowar
• Edward Jürgens (1827–1863) – działacz patriotyczny
• Jerzy Kahané (1901–1941) – polski duchowny ewangelicki (mogiła symboliczna)
• Jan Chrystian Kamsetzer (1753–1795) – architekt na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego
• Emil Kipa (1886–1958) – historyk
• Henryk Klawe (1832–1926) – farmaceuta, prezes Warszawskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, założyciel przedsiębiorstwa „Magister Klawe”
• Edward Kłosiński (1943–2008) – operator filmowy
• Herman Knothe (1879–1961) – Wielki Łowczy II Rzeczypospolitej, Generalny Łowczy Lasów Państwowych
• Jan Koelichen (1872–1952) – neurolog
• Gabriela Kownacka (1952–2010) – aktorka
• Piotr Königsfels (zm. 1799) – komendant Korpusu Paziów Królewskich
• Tadeusz Kotula (1923–2007) – historyk
• Zygmunt Kuźwa (1904–1944) – duchowny, kapelan i żołnierz AK
• Henryk Liefeldt (1894–1937) – polski kierowca wyścigowy, inżynier mechanik, konstruktor, pierwszy automobilowy mistrz Polski (1927)
• Samuel Bogumił Linde (1771–1847) – polski leksykograf, językoznawca i bibliotekarz
• Marek Leykam-Lewiński (1908–1983) – architekt
• Ewa Machut-Mendecka (1946−2021) − arabistka i islamistka
• Janusz Tadeusz Maciuszko (1957–2020) – historyk Kościoła, profesor nauk teologicznych
• Lech Ludwik Madaliński (1900–1973) – polski aktor teatralny
• Jan Fryderyk Wilhelm Malcz (1795–1852) – lekarz
• Karol Henryk Martens (1868–1948) – inżynier, filantrop, doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej
• Henryk Messing (1893–1977) – rolnik, działacz społeczny, poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938) w II Rzeczypospolitej
• Janusz Messing (1919–2010) – Cichociemny, uczestnik Powstania Warszawskiego
• Zygmunt Michelis (1890–1977) – duchowny, biskup-adiunkt Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce
• Mieczysław Milecki – aktor
• Zofia Mingardi – śpiewaczka, sopranistka
• Włodzimierz Missol (1904–1986) – polski duchowny luterański
• Barbara Modelska (1935–2014) – aktorka filmowa
• Franciszek Modl (1831-1893) – generał armii rosyjskiej
• Janusz Narzyński (1928–2020) – biskup luterański, zwierzchnik Kościoła ewangelicko-augsburskiego w RP, prezes Polskiej Rady Ekumenicznej
• Juliusz Narzyński (1934–2020) – polski malarz
• Włodzimierz Nast (1942–2020) – duchowny luterański, doktor teologii, wykładowca Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, działacz ekumeniczny
• Franciszek Ludwik Neugebauer (1856–1914) – ginekolog
• Ludwik Adolf Neugebauer (1821–1890) – ginekolog
• Joanna Neybaur (1802–1885) – filantropka, „Matka sierot”
• Jan Bogusław Niemczyk (1926–1990) – teolog, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Stefan Nowak (1924–1989) – socjolog
• Wiktor Niemczyk (1898–1980) – teolog, biblista, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Jan Oderfeld (1908–2010) – prof. dr inż. Politechniki Warszawskiej
• Waldemar Osterloff (1858–1925) – polski pedagog i językoznawca
• Leopold Otto (1819–1882) – duchowny, działacz narodowy
• Zofia Palowa (1923-2020) – artystka sztuk plastycznych
• Ryszard Paszko (1878–1940) – duchowny, senior (biskup) Wojska Polskiego II RP (grób symboliczny)
• Adam Pilch (1965–2010) – ks. ewangelicki, zm. w katastrofie pod Smoleńskiem
• Karol Plage (1857–1927) – numizmatyk
• Jerzy Fryderyk Poths (1750–1806) – bankier, dyrektor Dyrekcji Biletów Skarbowych
• Miłogost Reczek (1961−2021) − aktor teatralny i dubbingowy
• Ryszard Reiff (1923–2007) – polityk, prawnik, publicysta, przewodniczący Stowarzyszenia PAX, poseł na Sejm PRL IV i VIII kadencji, senator I kadencji
• Genowefa Rejman (1925-2011) - profesor nauk prawnych, nauczycielka akademicka, polityk ZSL, posłanka na Sejm PRL VIII kadencji
• Jan Rosen (1854–1936) – polski malarz batalista (w rodzinnym grobowcu)
• Wilhelm Rotkiewicz (1906–1983) – polski inżynier, konstruktor radiowego sprzętu odbiorczego, prof. Politechniki Warszawskiej
• Stanisław Rotwand (1839–1916) – prawnik, przemysłowiec, finansista, filantrop, działacz społeczny i gospodarczy
• Jarosław Rudniański (1921–2008) – filozof, psycholog, prakseolog, prof. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN
• Bronisław Rydzewski (1884–1945) – geolog, senator
• Jakub Salinger (1807–1881) – uczestnik powstania styczniowego, sybirak
• Konstanty Schiele (1817–1866) – współwłaściciel browaru Haberbusch i Schiele
• Adolf Schimmelpfennig (1834–1896) – polski architekt niemieckiego pochodzenia
• Adolf Scholtze (1833–1914) – przemysłowiec
• Jan Adolf Schroeder (1789–1860) – lekarz, kawaler Orderu Virtuti Militari
• Fryderyk Adolf Schütz (1782–1854) – warszawski architekt i budowniczy
• Gustaw Adolf Sennewald (1804–1860) – warszawski wydawca
• Jacek Skubikowski (1954–2007) – piosenkarz, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów, prezenter telewizyjny i sceniczny, prawnik
• Iwan Skwarcow (1788–1850) – kupiec rosyjski, inwestor przebudowy pałacu Saskiego
• Emil Sokal (1851–1928) – polski specjalista w zakresie budowy kanalizacji i wodociągów
• Franciszek Sokal (1881–1932) – polski inżynier, polityk, minister, dyplomata
• Ludwik Spiess (1820–1896) – polski farmaceuta, przemysłowiec
• Stefan Starczewski (1935–2014) – pedagog, socjolog, działacz Komitetu Obrony Robotników, wiceminister kultury w rządzie Tadeusza Mazowieckiego
• Mirosław Starost (1910–1961) – krytyk literacki, publicysta
• Edward Strasburger (1882–1923) – ekonomista, profesor nauki skarbowości
• Jan Sunderland (1891–1979) – prawnik, artysta fotografik, krytyk sztuki
• Bronisław Syzdek (1922–2001) – historyk, pisarz, działacz PZPR
• Wiktor Szeliński (1921–1984) – harcmistrz
• Jan Szeruda (1889–1962) – duchowny, pełniący obowiązki biskupa (zwierzchnika) Kościoła w latach 1945–1951
• Michał Szubert (1787–1860) – profesor, twórca Ogrodu Botanicznego w Warszawie
• Jan Chrystian Schuch (1752–1813) – architekt, ogrodnik
• Jan Maciej Hipolit Szwarce (1811–1884) – powstaniec listopadowy
• Ryszard Trenkler (1912–1993) – duchowny, proboszcz parafii Św. Trójcy i senior diecezji warszawskiej
• Wilhelm Troschel (1823–1887) – artysta operowy i kompozytor
• Jan Krystian Ulrich (1809–1881) – założyciel ogrodów Ulrichów
• Zygmunt Vogel (1764–1826) – polski malarz akwarelista, rysownik i architekt
• Karol Wajs (1924–1997) – profesor, inżynier
• Jan Walter (1934–1995) – polski duchowny luterański, senior diecezji warszawskiej i małżonka Ewa Walter (1938–2006), działaczka kobiecych organizacji religijnych
• Emil Wedel (1839–1919) – przemysłowiec warszawski
• Edward Wende (1830–1914) – wydawca
• Edward Wende (1874–1949) – duchowny ewangelicki
• Edward Wende (1936–2002) – adwokat, opozycjonista z czasów PRL, polityk Unii Wolności
• Karol Wendt (1882–1934) - senator II RP, piekarz, działacz społeczny
• Wiesław Wernic (1906–1986) – pisarz, autor popularnego cyklu „Saga traperska”
• Władysława Weychert-Szymanowska (1874-1951) – pedagog oraz działaczka socjalistyczna i feministyczna.
• Michalina Wisłocka (1921–2005) – polska seksuolog
• Bogdan Wnętrzewski (1919–2007) – architekt, jeden z pierwszych więźniów obozu koncentracyjnego Auschwitz
• Romuald Zerych (1888–1964) – rzeźbiarz
• Szymon Bogumił Zug (1733–1807) – architekt wielu klasycystycznych obiektów w Polsce

Zobacz też

• Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie

Przypisy

Bibliografia

• Karol Mórawski: Warszawskie cmentarze. Przewodnik historyczny. Warszawa: PTTK „Kraj”, 1991. ISBN 83-7005-333-5.

Linki zewnętrzne

• Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie (zdjęcia)