Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem

Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem
Ogólny widok cmentarza
Państwo	Polska
Miejscowość	Krościenko nad Dunajcem
Adres	ulica świętej Kingi
Typ cmentarza	komunalny
Stan cmentarza	czynny
Data otwarcia	1897
Zarządca	Zarząd gminy Krościenko nad Dunajcem
Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem
49°26′12,0″N 20°25′46,5″E/49,436667 20,429583

Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem zwany Nowym Cmentarzem – cmentarz komunalny dla Krościenka nad Dunajcem i Tylki znajdujący się przy ul. świętej Kingi w Krościenku nad Dunajcem naprzeciw kaplicy Przemienienia Pańskiego.

Historia

Cmentarz powstał w 1897 roku, początkowo miał powierzchnię 1 morgi (ok. pół hektara). Najstarsza jego część znajduje się pod murem po północnej stronie. Został podzielony na 3 części:

• centralną część cmentarza przeznaczono dla najbardziej zasłużonych obywateli – tu grób kosztował najwięcej. W tej części cmentarza pochowano z wielkimi honorami m.in. wieloletniego proboszcza miejscowej parafii ks. Antoniego Łętkowskiego, zmarłego w 1912 roku. Tu też rok później pochowano zasłużonego burmistrza Krościenka, Karola Ćwiertniewicza
• wokół centralnej części znajdowała się II klasa cmentarza, gdzie grób kosztował dwukrotnie mniej, nie było murowanych grobów, a jedynie ziemne mogiły
• przy samym ogrodzeniu było miejsce dla lokalnej biedoty, dzieci, osób o złej reputacji i samobójców.

Sektor dziecięcy niegdyś stanowił wschodnią granicę cmentarza

W północno-zachodnim rogu cmentarza znajduje się stara kostnica, obok której znajdował się tzw. „czarny cmentarz” (pod zachodnim murem) – kiedyś chowano tu samobójców^[1].

Sektor dziecięcy kiedyś stanowił wschodnią granicę cmentarza. W kolejnych latach cmentarz poszerzono w kierunku wschodnim o kilkadziesiąt metrów, a na początku lat 80. XX wieku poszerzono go w kierunku południowym, na nieco pochyłe zbocze, poza istniejący do dziś pas drzew oznaczający dawną, południową granicę cmentarza^[1].

W 1913 roku tuż obok cmentarza planowano budowę dworca kolejowego. Kolej nigdy do Krościenka nie została doprowadzona^[1].

Cmentarz wojenny nr 377

Kwatera ofiar Krwawej Środy

Grób Aleksandra Matejki i jego rodziców

Grobowiec rodziny Dziewolskich

Krzyż „Pomordowanym na Wschodzie”

Ważniejsze obiekty

• kwatera 3 żołnierzy z I wojny światowej: Węgra, Austriaka i prawdopodobnie Niemca, zwana Cmentarzem wojennym nr 377
• kwatera ofiar Krwawej Środy. 23 lutego 1944 roku mieszkańców Krościenka dotknęło najbardziej dramatyczne wydarzenie II wojny światowej: pod zachodnim murem cmentarza gestapo rozstrzelało 10 osób z Krościenka i kolejnych 15 w okolicznych wsiach. Był to odwet za akcję oddziału Armii Krajowej w pobliskiej Ochotnicy Górnej, w ramach której zabito komendanta posterunku, wachmistrza żandarmerii niemieckiej Hansa Kuntza^[2]. Mogiła otoczona jest betonowym obramowaniem i przykryta lastrykowymi płytami, między którymi umieszczone są marmurowe płyty z czarnymi równoramiennymi krzyżami. Na kamiennej tablicy znajduje się napis: „10 ZAKŁADNIKÓW ROZSTRZELANYCH W DNIU 23 II 1944 r. PRZEZ NIEMCÓW W ODWET ZA LIKWIDACJĘ POSTERUNKU”. U szczytu mogiły zamontowano pionowo ustawioną czarną, marmurową tablicę ze znakiem Polski Walczącej, wizerunkiem orła w koronie i krzyżem łacińskim. Na niej umieszczony jest napis:

„WIĘZIENI I TORTUROWANI W "PALACE" ZAKOPANE I "MONTELUPICH" KRAKÓW ZOSTALI ZAMORDOWANI PRZEZ HITLEROWCÓW NA TUTEJSZYM CMENTARZU W DNIU 23 II 1944

JÓZEF BORZĘCKI – LUDŹMIERZ CZŁ. AK.

JÓZEF SZCZĘCH – " –

ALBIN SKAWSKI – " –

FRANCISZEK TURZA – " –

WŁADYSŁAW STOPKA – ZAKOPANE – SABOTAŻ

FRANCISZEK HABAS – DZIAŁ – POMOC PARTYZANT.

STANISŁAW SPROCH – " –

ALOJZY DZIELSKI – " –

ANTONI ADAMCZYK – N. TARG – " –

MICHAŁ SZYMCZAK – CZ. WODA – " –

SPOCZYWAJĄ W TEJ MOGILE RÓWNIEŻ POLEGLI ZA OJCZYZNĘ

JÓZEF KOTERBA – 28 VII 1944 LUDWIK CHLIPAŁA – 30 X 1944

HELENA POZNAŃSKA – 15 I 1945

«OKAŻ IM PANIE MIŁOSIERDZIE SWOJE»

FUNDATOR – ZWIĄZEK PODHALAN, KOŁO LUDŹMIERZ W CHICAGO”

10 spośród pochowanych tu osób zostało zamordowanych w wyżej opisanym odwecie. Józef Koterba i Helena Poznańska zginęli w późniejszych egzekucjach. Józef Borzęcki, Józef Szczęch, Franciszek Turza, Albin Skawski należeli do oddziału partyzanckiego Wojciecha B. Duszy. Ludwik Chlipała ps. Orlik poległ 4 listopada 1944 roku w potyczce pod Tylką. Po wojnie dzięki staraniom gminy postawiono tu pomnik zaprojektowany przez S. Dziewolskiego. W 1967 roku podjęto decyzję o jego usunięciu i pozostawieniu w jego miejscu obecnego grobowca^[3]

• grobowiec rodziny Dziewolskich. Spoczywają tu szczątki drugiego i trzeciego pokolenia Dziewolskich, potomków Hieronima Dziewolskiego, w tym Zygmunta i Romualda – ostatnich właścicieli Krościenka, pochowany jest tu również architekt Stanisław Dziewolski
• w centrum cmentarza – Krzyż „Pomordowanym na Wschodzie”
• grobowiec Aleksandra Matejki i jego rodziców
• przy północnym murku – grób ks. Bronisława Krzana (1910–1991), wieloletniego proboszcza i autora historycznej monografii Krościenka.

Przypisy