Cmentarz wojenny nr 165 – Bistuszowa

Cmentarz wojenny nr 165
Bistuszowa
Obiekt zabytkowy nr rej. A-1257/M z 2.06.2011
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bistuszowa

Typ cmentarza

wojenny

Stan cmentarza

nieczynny

Powierzchnia cmentarza

262 m²

Liczba pochówków

87

Liczba grobów

13+14

Data otwarcia

1915

Architekt

Heinrich Scholz

Położenie na mapie gminy Ryglice
Mapa konturowa gminy Ryglice, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 165Bistuszowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 165Bistuszowa”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 165Bistuszowa”
Ziemia49°53′34″N 21°04′59″E/49,892778 21,083056

Cmentarz wojenny nr 165 w Bistuszowej – zabytkowy cmentarz z I wojny światowej znajdujący się w Bistuszowej w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Ryglice. Jest jednym z 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W VI okręgu tarnowskim cmentarzy tych jest 63[1].

Pomnik centralny
Widok na Pasmo Brzanki
Plan cmentarza
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa 3PR9.jpg

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się w miejscowości Bistuszowa, ale przy granicy z Tuchowem. Jest widoczny z daleka, gdyż znajduje się na terenie bezleśnym, wśród pół uprawnych, a w czasie budowy cmentarza zasadzono na nim drzewa. W 2015 r. są to już 100-letnie okazy, zachowało się ich 5 sztuk. Dojście do cmentarza wskazuje oryginalna austriacka betonowa tabliczka na betonowym słupku. Zamontowana jest w tym samym miejscu, w którym ustawili ją budowniczy cmentarza i do cmentarza prowadzi od niej krótka polna droga. Obecnie jednak tuż obok cmentarza prowadzi jeszcze inna, asfaltowa droga i czarny szlak turystyczny zwany szlakiem 650-lecia Tuchowa[2][3].

Opis cmentarza

Cmentarz zaprojektowany został przez niemieckiego architekta Heinricha Scholza na planie ośmiokąta. Ogrodzenie tworzą metalowe rury rozpięte między betonowymi słupkami. Wejście przez dwuskrzydłową bramkę z metalowych prętów. Pomnik centralny to murowany z kamieni postument z datami 1914–1915. Zamontowano na nim metalowy krzyż łaciński. Nagrobki to betonowe stele. Na przedniej ścianie posiadają wmontowany żeliwny krzyż maltański z wieńcem laurowym[4]. Z bezleśnych okolic cmentarza roztacza się szeroka panorama widokowa, szczególnie na pobliskie Pasmo Brzanki.

Polegli

W 13 grobach zbiorowych i 14 pojedynczych pochowano tutaj 87 żołnierzy armii austriackiej. Zidentyfikowano 53[4]. Nieliczni z nich polegli w grudniu 1914 r., gdy armia rosyjska zajmowała te tereny, większość w dniach 4–7 maja 1915 r. podczas wielkiej ofensywy sprzymierzonych wojsk austriackich i niemieckich, zwanej bitwą pod Gorlicami. Była ona zwycięska dla wojsk sprzymierzeńców, którzy wyparli Rosjan z tych terenów daleko na wschód. Okupiona została jednak wielką liczbą poległych[5]. Żołnierze austriaccy walczyli w 62. Pułku Piechoty Austro-Węgier (Ungarisches Infanterieregiment Nr. 62 – Infanterieregiment Ludwig III. König von Bayern), którego obszar rekrutacji znajdował się w Tîrgu Mureș (Maros Vásárhély). W pułku tym służyli głównie Węgrzy (49% składu pułku) i Rumuni (46%)[2].

Los cmentarza

Pochówku żołnierzy dokonali zaraz po bitwie w maju 1915 r. okoliczni mieszkańcy na polecenie właścicielki tych terenów i dworu na Kozłowie – Ewy du Laurans, która ofiarowała na cmentarz działkę o powierzchni 280 m2. Wkrótce też Austriacy przystąpili do budowy cmentarza. Środki finansowe pochodziły głównie z dobrowolnych zbiórek pieniężnych, m.in. ze sprzedaży widokówki ze zdjęciem tego cmentarza[2]. Z czasem cmentarze ulegały jednak naturalnemu niszczeniu, przez czynniki pogody, zdarzały się również akty wandalizmu. Po II wojnie światowej nie dbano o cmentarze z I wojny i popadały one w ruinę[1]. Początkowo stele na cmentarzu nr 163 posiadały żeliwne krzyże i emaliowane tabliczki blaszane, nie zachowały się one jednak. Według relacji starszych osób na cmentarzu tym był jeszcze jeden nagrobek z dwuramiennym krzyżem lotaryńskim, prawdopodobnie Rumuna o wyznaniu prawosławnym. Nagrobek ten jednak nie zachował się[2].

W 1989 dokonano remontu cmentarza, nie wszystkie jednak jego elementy zostały odtworzone w zgodzie z pierwotnym wyglądem (m.in. na stelach brak krzyży żeliwnych i blaszanych tabliczek). Zachowała się jednak pełna dokumentacja cmentarza i w przyszłości można te elementy odtworzyć. W 2009 r. pomnik centralny został uszkodzony przez piorun. Staraniem Tomasza Wantucha cokół odremontowano, a cmentarz wciągnięto na listę obiektów chronionych województwa małopolskiego[2].

Przypisy

  1. a b Roman Frodyma: Galicyjskie cmentarze wojenne. Tom II. Okolice Tarnowa. Rewasz, 1997. ISBN 83-85557-38-5.
  2. a b c d e Tomasz Wantuch. Bistuszowa cmentarz wojenny nr 165 – Kriegerfriedhof.. [dostęp 2015-06-18].
  3. Pogórze Ciężkowickie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 83-89165-37-6.
  4. a b Jerzy J. P. Drogomir: Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918). Tom 3. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, 2005. ISBN 83-85988-57-2.
  5. Oktawian Duda. Cmentarze I Wojny Światowej w Galicji Zachodniej. Warszawa 1995, s.241-242

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda miejsce kultu.svg
Symbol miejsca kultu do legendy mapy
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa PR9.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa 4PR9.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa 2PR9.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa 3PR9.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa 5PR9.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz wojenny nr 165 - Bistuszowa