Cmentarz wojenny nr 165 – Bistuszowa

Cmentarz wojenny nr 165
Bistuszowa

nr rej. A-1257/M z 2.06.2011
Widok ogólny
Państwo	Polska
Miejscowość	Bistuszowa
Typ cmentarza	wojenny
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	262 m²
Liczba pochówków	87
Liczba grobów	13+14
Data otwarcia	1915
Architekt	Heinrich Scholz
Położenie na mapie gminy Ryglice Cmentarz wojenny nr 165 Bistuszowa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz wojenny nr 165 Bistuszowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz wojenny nr 165 Bistuszowa
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Cmentarz wojenny nr 165 Bistuszowa
49°53′34″N 21°04′59″E/49,892778 21,083056

Cmentarz wojenny nr 165 w Bistuszowej – zabytkowy cmentarz z I wojny światowej znajdujący się w Bistuszowej w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Ryglice. Jest jednym z 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W VI okręgu tarnowskim cmentarzy tych jest 63^[1].

Pomnik centralny

Widok na Pasmo Brzanki

Plan cmentarza

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się w miejscowości Bistuszowa, ale przy granicy z Tuchowem. Jest widoczny z daleka, gdyż znajduje się na terenie bezleśnym, wśród pół uprawnych, a w czasie budowy cmentarza zasadzono na nim drzewa. W 2015 r. są to już 100-letnie okazy, zachowało się ich 5 sztuk. Dojście do cmentarza wskazuje oryginalna austriacka betonowa tabliczka na betonowym słupku. Zamontowana jest w tym samym miejscu, w którym ustawili ją budowniczy cmentarza i do cmentarza prowadzi od niej krótka polna droga. Obecnie jednak tuż obok cmentarza prowadzi jeszcze inna, asfaltowa droga i czarny szlak turystyczny zwany szlakiem 650-lecia Tuchowa^[2][3].

Opis cmentarza

Cmentarz zaprojektowany został przez niemieckiego architekta Heinricha Scholza na planie ośmiokąta. Ogrodzenie tworzą metalowe rury rozpięte między betonowymi słupkami. Wejście przez dwuskrzydłową bramkę z metalowych prętów. Pomnik centralny to murowany z kamieni postument z datami 1914–1915. Zamontowano na nim metalowy krzyż łaciński. Nagrobki to betonowe stele. Na przedniej ścianie posiadają wmontowany żeliwny krzyż maltański z wieńcem laurowym^[4]. Z bezleśnych okolic cmentarza roztacza się szeroka panorama widokowa, szczególnie na pobliskie Pasmo Brzanki.

Polegli

W 13 grobach zbiorowych i 14 pojedynczych pochowano tutaj 87 żołnierzy armii austriackiej. Zidentyfikowano 53^[4]. Nieliczni z nich polegli w grudniu 1914 r., gdy armia rosyjska zajmowała te tereny, większość w dniach 4–7 maja 1915 r. podczas wielkiej ofensywy sprzymierzonych wojsk austriackich i niemieckich, zwanej bitwą pod Gorlicami. Była ona zwycięska dla wojsk sprzymierzeńców, którzy wyparli Rosjan z tych terenów daleko na wschód. Okupiona została jednak wielką liczbą poległych^[5]. Żołnierze austriaccy walczyli w 62. Pułku Piechoty Austro-Węgier (Ungarisches Infanterieregiment Nr. 62 – Infanterieregiment Ludwig III. König von Bayern), którego obszar rekrutacji znajdował się w Tîrgu Mureș (Maros Vásárhély). W pułku tym służyli głównie Węgrzy (49% składu pułku) i Rumuni (46%)^[2].

Los cmentarza

Pochówku żołnierzy dokonali zaraz po bitwie w maju 1915 r. okoliczni mieszkańcy na polecenie właścicielki tych terenów i dworu na Kozłowie – Ewy du Laurans, która ofiarowała na cmentarz działkę o powierzchni 280 m². Wkrótce też Austriacy przystąpili do budowy cmentarza. Środki finansowe pochodziły głównie z dobrowolnych zbiórek pieniężnych, m.in. ze sprzedaży widokówki ze zdjęciem tego cmentarza^[2]. Z czasem cmentarze ulegały jednak naturalnemu niszczeniu, przez czynniki pogody, zdarzały się również akty wandalizmu. Po II wojnie światowej nie dbano o cmentarze z I wojny i popadały one w ruinę^[1]. Początkowo stele na cmentarzu nr 163 posiadały żeliwne krzyże i emaliowane tabliczki blaszane, nie zachowały się one jednak. Według relacji starszych osób na cmentarzu tym był jeszcze jeden nagrobek z dwuramiennym krzyżem lotaryńskim, prawdopodobnie Rumuna o wyznaniu prawosławnym. Nagrobek ten jednak nie zachował się^[2].

W 1989 dokonano remontu cmentarza, nie wszystkie jednak jego elementy zostały odtworzone w zgodzie z pierwotnym wyglądem (m.in. na stelach brak krzyży żeliwnych i blaszanych tabliczek). Zachowała się jednak pełna dokumentacja cmentarza i w przyszłości można te elementy odtworzyć. W 2009 r. pomnik centralny został uszkodzony przez piorun. Staraniem Tomasza Wantucha cokół odremontowano, a cmentarz wciągnięto na listę obiektów chronionych województwa małopolskiego^[2].

Przypisy