Cmentarze przy ul. Sadowej w Elblągu

Cmentarze ewangelickie w Elblągu

nr rej. 334/94 z dn. 23 lutego 1994
Brama wjazdowa na cmentarz ewangelicki parafii Trzech Króli
Państwo	Polska
Miejscowość	Elbląg
Adres	Sadowa 58/60, Bema 56
Typ cmentarza	wyznaniowe
Wyznanie	ewangelicyzm
Stan cmentarza	nieczynny
Data otwarcia	po 1880, 1910
Data ostatniego pochówku	1945
Data likwidacji	zamknięte w 1953
Położenie na mapie Elbląga Cmentarze ewangelickie w Elblągu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarze ewangelickie w Elblągu
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Cmentarze ewangelickie w Elblągu
54°09′24,6″N 19°25′48,8″E/54,156833 19,430222

Cmentarze przy ul. Sadowej w Elblągu – znajdujący się przy ul. Sadowej i gen. J. Bema w Elblągu zespół cmentarzy ewangelickich, w skład którego wchodzą:

• cmentarz nowomiejskiej parafii ewangelickiej Trzech Króli^[1],
• cmentarz baptystyczny,
• cmentarz ewangelicko-reformowany im. św. Jana^[2].

23 lutego 1994 zespół cmentarny razem z dawną kaplicą i bramą wjazdową wpisano do rejestru zabytków pod nr 334/94^[3].

Historia

Dawna kaplica cmentarna, obecnie cerkiew

Główna aleja cmentarza ewangelickiego parafii Trzech Króli

Lapidarium

Grób Franza Komnicka w lapidarium

Przed 1945

Cmentarz parafii Trzech Króli i cmentarz baptystyczny powstały w latach 80. XIX wieku, gdy całkowicie zakazano pochówków na cmentarzach przykościelnych w centrum miasta. Ulokowano je na zboczach Góry Napoleona (Napoleonsberg), a główne wejścia znajdowały się od obecnej ulicy Sadowej (wówczas Baumschulenweg). Zespół cmentarzy ogrodzono żeliwnym parkanem wzdłuż którego posadzono szpaler drzew lipowych. W 1910 otworzono dla pochówków cmentarz ewangelicko-reformowany im. św. Jana^[4]. Na cmentarzu parafii ewangelickiej Trzech Króli wybudowano obszerną kaplicę, w której odbywały się nabożeństwa pogrzebowe. W 1923 urządzono kwaterę, na której pochowano ekshumowane z innych miejsc ciała poległych w I wojnie światowej, a w centralnej części umieszczono metalowy krzyż^[5]. Na cmentarzu tym spoczęło wielu zasłużonych Elblążan m.in. Franz Komnick, a także Emma i Emil Drange – dziadkowie kanclerz Niemiec Angeli Merkel, Hermann Schroeter^[6], Ernst Winkler.

Czasy współczesne

Po II wojnie światowej cmentarze uległy dewastacji, teren cmentarza baptystów został splantowany. Uszkodzoną kaplicę cmentarną przekazano w 1949 parafii Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, który przebudował świątynię na cerkiew św. Marii Magdaleny. W latach 80. XX wieku dobudowano do niej przedsionek zwieńczony kopułą w stylu bizantyjskim^[7]. Z kwatery wojennej pozostał postument, na którym znajdował się krzyż, natomiast w celu uchronienia przed profanacją grób Franza Komnicka przeniesiono w 2008 do środkowej części zespołu cmentarnego, gdzie urządzono lapidarium rzeźby nagrobnej^[8]. Umieszczono tam pamiątkową tablicę z napisem "Lapidarium Pamięci Mieszkańców Miasta Elbląga Pochowanych do 1945 r. Elbląg 2000"^[4]. Na terenie dawnego cmentarza baptystów znajduje się pasieka. Część cmentarza dawnej parafii ewangelickiej Trzech Króli podlega od 2007 Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie, która wybudowała nowe ogrodzenie i odpowiada za jego utrzymanie^[9].

Przypisy

Bibliografia

• "O tych co byli tu przed nami…" PTTK Oddział Ziemi Elbląskiej 12 listopada 2012
• "Cmentarze poniemieckie" (fotoreportaż) Info Elbląg 4 listopada 2007