Coś (film 1982)

Ten artykuł od 2007-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Coś (tytuł oryg. ang. The Thing, inny tytuł: Rzecz) – amerykański horror science-fiction z 1982 roku w reżyserii Johna Carpentera.

Pod pozorem nakręcenia remake’u filmu Howarda Hawksa Istota z innego świata z 1951 roku Carpenter stworzył znacznie wierniejszą adaptację noweli Johna W. Campbella Who Goes There? (pol. Kim jesteś?), która była inspiracją dla filmu z 1951. W 2011 opierając się na noweli nakręcono film, również zatytułowany The Thing, będący prequelem filmu Carpentera.

Opis fabuły

Akcja filmu rozgrywa się w 1982 roku na Antarktydzie. Film ukazuje historię stacjonującej tam amerykańskiej grupy badawczej. Pewnego dnia do jej placówki dociera pies, a wraz z nim dwóch usiłujących go zabić Norwegów. Nie udaje im się jednak zabić zwierzęcia, gdyż po chwili obaj giną, a członkowie amerykańskiej ekipy, biorąc Norwegów za niepoczytalnych, przygarniają samotnego psa.

Po pewnym czasie wychodzi na jaw, że pies, którym się zaopiekowali, to w rzeczywistości obca forma życia zdolna do przenikania do ludzkich i zwierzęcych organizmów, tworząc ich imitacje. Kilku członków załogi zostaje zainfekowanych przez obcego, który za wszelką cenę pragnie się rozprzestrzenić i dotrzeć do rejonów zamieszkiwanych przez ludzi. Gdy Amerykanie w końcu orientują się w sytuacji, przestają ufać sobie nawzajem, ponieważ każdy z nich może być już obcą formą życia imitującą człowieka. Dochodzi do pełnej desperacji i poświęcenia walki o wyeliminowanie obcego oraz uchronienia całej planety przed jego zarazą.

Po utraceniu środków transportu oraz łączności ze światem członkowie ekipy ostatecznie decydują się na zniszczenie całej placówki ładunkami wybuchowymi w celu unicestwienia obcego i ocalenia ludzkości. W końcowej scenie po eksplozji amerykańskiej placówki przy życiu pozostaje już tylko dwóch członków załogi, którzy godzą się z faktem, że wkrótce zamarzną i wspólnie oczekują śmierci. Mimo to pytanie, czy któryś z nich został zarażony przez obcego, nadal pozostaje otwarte.

Krytyka

Film spotkał się z raczej chłodnym przyjęciem widowni. Sławę Coś zyskał dopiero po wydaniu na kasetach VHS. W roku 1998 i 2004 film został wydany w formacie DVD.

Przychody z filmu były znacznie niższe od oczekiwanych przez producentów. Carpenter oraz krytycy, którzy ogólnie ciepło przyjęli jego film, tłumaczyli to przede wszystkim premierą E.T. Spielberga, która miała miejsce dwa tygodnie wcześniej i przedstawiał wielokrotnie bardziej optymistyczną wizję kontaktu z obcym. Przy tym efekty specjalne były równocześnie chwalone i krytykowane jako doskonałe pod względem technicznym, ale równocześnie wizualnie odpychające. Roger Ebert określił je mianem „najbardziej dopracowanego, przerażającego i wywołującego mdłości widoku, jaki osiągnęli do tej pory hollywoodzcy magicy od efektów”. Ponadto chwalono atmosferę nieustannej niepewności i wszechogarniającej paranoi, gdzie widz nie jest pewny niczego, nawet tego, czy główny bohater jest tym, za kogo się podaje.

W książce Prince of Darkness Carpenter poproszony o wyjaśnienie słabego wyniku filmu zwrócił uwagę także na fakt, że skurczyła się także widownia na horrory. Pomimo niskich przychodów, Coś zyskało znacznie w oczach widzów oraz zyskało spore grono fanów po wypuszczeniu filmu na kasetach VHS. W rankingu stu najlepszych filmów science-fiction w historii sporządzonego przez serwis Rotten Tomatoes film zajął 97 pozycję. Z kolei w rankingu stu najstraszniejszych scen filmowych sporządzonego przez sieć Bravo Coś ze sceną badania krwi zajęło 48 miejsce.

Produkcja

Autorem scenariusza jest Bill Lancaster; skrypt był gotowy już w 1981 roku. Muzykę do filmu skomponował Ennio Morricone, co jest ewenementem w filmach Carpentera, który sam tworzył muzykę do własnych produkcji. Zdjęcia kręcono w północnych rejonach Kolumbii Brytyjskiej. Dekoracje stacji badawczej zostały zbudowane przez ekipę filmową latem, a sam film kręcony był zimą, w warunkach niczym nie odbiegających od polarnych. Jedyną kobiecą rolą jest głos komputera szachowego, podłożony przez ówczesną żonę Carpentera, Adrienne Barbeau^[1]. Gra ona także uczestnika programu telewizyjnego Idź na całość, oglądanego przez jedną z postaci^[2][3].

Zdjęcia trwały łącznie prawie trzy miesiące, podczas których ekipa filmowców oraz aktorzy pracowali w kilku miejscach równocześnie. Spora część scen jest kręcona w studiu, specjalnie do tego celu „zmrożonym” do temperatury poniżej zera. Kurt Russell żartował, że schodząc z planu po wyjściu ze studia czuł się jakby wchodził do piekarnika. Ruiny norweskiego obozu to pozostałości amerykańskiej placówki po tym, jak została zniszczona w eksplozji podczas ostatniej sceny filmu.

Na jednym z dodatków umieszczonych w wydaniu DVD montażysta filmu, Todd C. Ramsay, opowiada o propozycji, jaką złożył Carpenterowi. Chodziło o nakręcenie alternatywnego zakończenia z happy endem, z przyczyn czysto ochronnych, dopóki Russell był wciąż w pobliżu. Carpenter zgodził się i nakręcił scenę, w której MacReady zostaje uratowany i poddany badaniu krwi, które potwierdza, że nadal jest człowiekiem. Scena ta była umieszczona w dwóch próbnych pokazach filmu, jednak ostatecznie Carpenter zrezygnował z niej i uznał, że znacznie lepsza będzie wersja o nihilistycznym wydźwięku. Należy jednak dodać, że alternatywne zakończenie stanowi ważny punkt zaczepienia dla wydanej w 2002 roku gry komputerowej The Thing. Nakręcone zostało także drugie alternatywne zakończenie. Ukazuje ono płonące ruiny bazy następnego dnia po ostatniej rozmowie McReadego z Childsem. Z ruin wybiega Coś, podobnie jak na początku filmu ukrywające się pod postacią psa^[1].

Bohaterowie i obsada

• R. J. MacReady (Kurt Russell) – główny bohater filmu (choć przez długi czas widz nie ma co do tego pewności), pilot śmigłowca. Szorstki, z ciągotami do alkoholu. Z początku trzyma się z boku, jednak zachowuje zimną krew w sytuacji zagrożenia, co przyczynia się do jednogłośnego uznania go za nowego przywódcę, gdy Garry rezygnuje. Później załoga zaczyna mieć wątpliwości co do jego intencji, lecz badania krwi je rozmywają. Udaje mu się zabić obcego, po czym wraz z Childsem oczekuje śmierci.
• Blair (A. Wilford Brimley) – biolog; gdy odkrywa, jakie zagrożenie stanowi obcy, jeśli dostanie się do zamieszkanych obszarów, za wszelką cenę usiłuje to uniemożliwić. O mało nie zabija przy tym kilku członków załogi, którzy w konsekwencji zamykają go w szopie. Szczególnie podejrzliwy względem Clarka. Zainfekowany w nieznanych okolicznościach, pod swoim więzieniem buduje wierną replikę statku obcych. Blair jest ostatnią ludzką formą przybraną przez przybysza – zabija on w niej Garry’ego i (prawdopodobnie) Naulsa.
• Childs (Keith David) – czarnoskóry mechanik, podejrzliwy zwłaszcza wobec MacReady’ego. Jeden z trzech głównych podejrzanych o noszenie obcego, badania jednak to wykluczają. Pościg za Blairem pod koniec filmu ratuje mu na kilka godzin życie, potem oczekuje na śmierć w towarzystwie MacReady’ego.
• Nauls (T.K. Carter) – czarnoskóry kucharz, najmłodszy członek załogi. To właśnie za jego sprawą podejrzenie padło na MacReady’ego. Jego los nie jest znany, najpewniej zabity przez obcego jako ostatni.
• Palmer (David Clennon) – pilot rezerwowy i drugi mechanik na placówce. Zainfekowany przez obcego zostaje podpalony i wysadzony w powietrze przez MacReady’ego, uprzednio ciężko raniąc i zarażając Windowsa.
• doktor Copper (Richard Dysart) – lekarz. Jeden z głównych podejrzanych o zniszczenie banku krwi. Zabity (ale nie zainfekowany) przez obcego podczas reanimacji zarażonego Norrisa.
• Vance Norris (Charles Hallahan) – geofizyk. Podczas zamieszania z prawdziwą tożsamością MacReady’ego dostaje pod wpływem emocji ataku serca (symptomy zarażenia wykazywał nieco wcześniej). W trakcie reanimacji ożywa jako obcy – w dwóch częściach. Obie ulegają spaleniu.
• George Bennings (Peter Maloney) – meteorolog, pierwsza ofiara obcego, zainfekowany przez ożywające zwłoki z bazy norweskiej. Spalony zanim obcy w pełni się ukształtował.
• Clark (Richard Masur) – opiekun zwierząt, który przygarnia zainfekowanego psa, kiedy ten pojawia się w stacji. Ze względu na długi kontakt ze „zwierzęciem” najbardziej podejrzany o noszenie w sobie obcego (zwłaszcza przez Blaira). Pośmiertne badania krwi wykazują, że były to podejrzenia bezpodstawne. Zastrzelony przez MacReady’ego podczas próby rozbrojenia go, co czyni go jedynym załogantem, z którego śmiercią obcy nie miał bezpośredniego związku.
• Garry (Donald Moffat) – dowódca i ochroniarz stacji, na początku filmu zabija jednego z Norwegów. Jeden z głównych podejrzanych o zniszczenie banku krwi, a zarazem o noszenie w sobie obcego. Badania jednak to wykluczają. W trakcie początkowego zamieszania z rozwścieczonym Blairem oddaje dowodzenie MacReady’emu. Zainfekowany/zabity przez kosmitę w ciele Blaira w ostatnich minutach filmu.
• Fuchs (Joel Polis) – drugi biolog, pomysłodawca osobnych posiłków i możliwie ograniczonego kontaktu między członkami załogi. To on informuje MacReady’ego o podejrzeniach Blaira. Zabity i spalony przez nieokreśloną osobę, prawdopodobnie popełnił samobójstwo.
• Windows (Thomas G. Waites) – operator radia, który znalazł zainfekowanego Benningsa. Ciężko (jeśli nie śmiertelnie) ranny i zarażony przez obcego w ciele Palmera, gdy tylko badania krwi wskazały prawdziwą naturę rezerwowego pilota. Spalony zaraz potem przez MacReady’ego.

Szczegóły realizacyjne

• Według pierwotnego scenariusza w skład załogi stacji miała wchodzić kobieta, jednak z powodu problemów zdrowotnych została zastąpiona mężczyzną, a sceny z jej udziałem nakręcone ponownie. Postacią wprowadzoną na miejsce kobiety jest Bennings^[1].

Polskie wydania i opracowania

• Film emitowano w TVP w latach 90. Tekst polski opracowała Magdalena Balcerek, czytał Jerzy Rosołowski.
• Pierwsze oficjalne polskie wydanie VHS opublikował w latach 90. ITI Home Video. Listę dialogową tłumaczył Tomasz Beksiński, czytał Andrzej Matul.
• Pierwsze polskie wydanie DVD w 2002 roku opublikował Warner Bros Poland. Była to kopia kolekcjonerskiego wydania amerykańskiego, zawierającego m.in. pełnometrażowy dokument o realizacji filmu oraz komentarz audio Johna Carpentera i Kurta Russella. Okładka i wkładka zostały przetłumaczone na polski. Minusem był natomiast całkowity brak polskich napisów oraz monofoniczny lektor, zgrany bezpośrednio ze wcześniejszego wydania kasetowego ITI.
• Drugie polskie wydanie DVD w 2007 roku opublikowała firma TIM Film Studio. Było pozbawione dodatków z poprzedniego wydania, ale zawierało polskie napisy i lektora (DD 2.0). Tekst polski opracowała Anna Wichlińska-Kacprzak, czytał Paweł Straszewski.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Coś w bazie IMDb (ang.)