Collegium Anatomicum w Łodzi
 nr rej. A/331[1] z 22 grudnia 1992 | |
 Collegium Anatomicum w 2009 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy | 1897 |
Położenie na mapie Łodzi  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
 51°46′19,23″N 19°28′07,63″E/51,772008 19,468786 | |
Collegium Anatomicum w Łodzi – budynek znajdujący się przy ul. prez. G. Narutowicza nr 60 w Łodzi.
Budynek zajmowany jest przez Uniwersytet Medyczny. Pierwotnie pełnił funkcję Schroniska dla Starców i Kalek Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, którego pierwszym prezesem został Juliusz Heinzel[3][4][5]. Jako przytułek zapewniał schronienie i opiekę lekarską kilkuset podopiecznym[3], zgodnie z przeznaczeniem miał pomagać 300 osobom[2][6].
Historia
Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności powstało w Łodzi w 1875. Od tego czasu jego działacze starali się zapewnić pomoc najbardziej potrzebującym mieszkańcom miasta. Po kilkunastu latach działalności Towarzystwo na podstawie umowy z magistratem miejskim otrzymało plac przy ulicy Dzielnej 52 (obecna ul. prez. G. Narutowicza 60) z przeznaczeniem na budowę przytułku. Projekt budynku powstał w 1884, a sygnował go Franciszek Chełmiński. Mimo tego za autora projektu uważa się Otto Gehliga, który ze względu na brak wykształcenia i uprawnień nie mógł podpisać się pod projektem. Budowa była prowadzona w latach 1894–1896 a uroczyste otwarcie przytułku miało miejsce w 1897[3]. Trzypiętrowy budynek posiadał gazowe oświetlenie, wodociąg, kuchnię i jadalnię. W przytułku funkcjonowały kaplice: ewangelicka i katolicka[6][7][8].
Budynek należał do towarzystwa do 1939, kiedy przejęły go niemieckie władze okupacyjne. W czasie wojny w części budynku powstał schron, w wyniku czego gmach uległ uszkodzeniu. Po wojnie, w listopadzie 1945 budynek przekazano w użytkowanie Uniwersytetowi Łódzkiemu[2]. W 1950 wyłączono z uniwersytetu wydziały powiązane z medycyną i utworzono z nich Akademię Medyczną (obecnie Uniwersytet Medyczny) – budynek przeszedł na jej własność[7]. Zostało w nim zorganizowane Collegium Anatomicum, w 2015 mieściło katedry morfologii, patofizjologii, histologii i embrionologii[7]. Elementem dydaktycznym Collegium jest muzeum anatomiczne, w zasadzie niedostępne dla osób postronnych, znajdujące się w dawnej kaplicy przytułku[9].
Architektura
Czterokondygnacyjny budynek został wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta. W jego części frontowej (elewacja południowa) mocno uwidoczniono boczne ryzality, natomiast na środku znajduje się nieznacznie zarysowany pseudoryzalit. Wschodnia i zachodnia elewacja również zwieńczone są pseudoryzalitami[7].
Elewacja budynku jest zróżnicowana, poszczególne kondygnacje różnią się od siebie, podkreślając układ poziomy. Pierwsza z kondygnacji jest otynkowana, boniowana, okna pozbawione są ozdób. Kolejna jest dwukolorowa – łączy elementy otynkowane z czerwoną cegłą o zróżnicowanych fakturach. Dwie ostatnie kondygnacje są oblicowane cegłą. Okna trzeciej kondygnacji są zwieńczone łukami arkadowymi. Czwarta kondygnacja posiada okna w formie neoromańskich biforiów[7]. Główne wejście, ozdobione neoromańskim portalem i rozetą, znajduje się w środkowym ryzalicie[7].
Nad wejściem znalazła się łacińska maksyma Res sacra miser (Miłosierdzie rzeczą świętą)[3], która później została zastąpiona innym napisem: „Collegium Anatomicum"[10].
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 41 [dostęp 2020-08-29].
- ↑ a b c Kołodziej i Kronenberg 2015 ↓, s. 77.
- ↑ a b c d Kędzierski 2009 ↓, s. 93.
- ↑ Sosnowska 2011 ↓, s. 93–115.
- ↑ Zarys działalności ŁCHTD za czas od roku 1877 do końca 1902, z powodu 25-letniego jubileuszu, Łódź 1902.
- ↑ a b Niemieckimi śladami po "Ziemi Obiecanej". praca zbiorowa pod redakcją Krystyny Radziszewskiej, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Literatura, 1997, s. 127–128, ISBN 83-87080-43-8
- ↑ a b c d e f Kołodziej i Kronenberg 2015 ↓, s. 78.
- ↑ Łódź, ul. Narutowicza Gabriela 60 - Collegium Anatomicum.. fotopolska.eu. [dostęp 2022-03-29].
- ↑ Kołodziej i Kronenberg 2015 ↓, s. 79.
- ↑ Budynek byłego Przytułku dla Starców i Kalek Łódzkiego Crześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności.. www.polskaniezwykla.pl. [dostęp 2022-03-29].
Bibliografia
- Karolina Kołodziej, Maciej Kronenberg, 70 lat Uniwersytetu Łódzkiego w przestrzeni miejskiej Łodzi (1945–2015), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015, ISBN 978-83-7969-817-2.
- Joanna Sosnowska, Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940), Łódź 2011, ISBN 978-83-7525-522-5 [dostęp 2020-08-29].
- Dariusz Kędzierski, Ulice Łodzi, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2009, s. 93, ISBN 978-83-61253-45-7.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.45 N
- S: 50.78 N
- W: 17.95 E
- E: 20.75 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Fotografia przedstawia budynek Przytułku dla Starców i Kalek Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności mieszczący się przy ulicy Narutowicza 60. Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności powstało w Łodzi w 1877 roku i prowadziło działalność której celem było zorganizowanie przytułku. Po kilkunastu latach działalności na otrzymanym od władz miejskich placu przy ulicy Dzielnej 45 (obecnie ulica Narutowicza 60) wybudowano w latach 1894-1896 gmach, według projektu z 1884 roku sygnowanego przez Franciszka Chełmińskiego. Budynek jest wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, w jego części frontowej uwidoczniono boczne ryzality. Wejście główne jest zdobione neoromańskim portalem wspartym na kolumnach. Nad nim znajdował się łaciński napis "Res sacra miser" (obecnie znajduje się tam napis "Collegium Anatomicum"). Przytułek, przeznaczony dla 120 osób, został oddany do użytku 11 marca 1897 roku. Następnie z inicjatywy doktora Karola Jonschera został tam otworzony pawilon przeznaczony dla osób umysłowo chorych, który po niedługim czasie został przeniesiony na tereny Kochanówka. W 1937 roku w głębi posesji powstał szpital położniczy św. Elżbiety. Po II wojnie światowej budynek został przejęty przez Uniwersytet Łódzki, z którego lekarskich wydziałów wyodrębniła się Akademia Medyczna. Uczelnia przeznaczyła budynek na Collegium Anatomicum, a w dawnej kaplicy umieszczono Muzeum Eksponatów Anatomicznych, niedostępne do zwiedzania. Ulica przy której znajduje się budynek przez około 100 lat była znana jako ulica Dzielna. Nazwę zawdzięczała swojemu usytuowaniu pomiędzy Nowym Miastem a osadą lniarsko-bawełnianą zwaną Łódką, które oddzielała od siebie. W 1924 roku nadano jej imię prezydenta Gabriela Narutowicza.
Fotografia pochodzi z wydanego w 1896 roku albumu Bronisława Wilkoszewskiego „Widoki m. Łodzi”. Saryusz Bronisław Paweł Wilkoszewski (1847-1901), zwany "łódzkim Canaletto" był mistrzem fotografii ilustracyjnej. Udokumentował zabudowę Łodzi z końca XIX wieku przede wszystkim wille, fabryki, budynki użyteczności publicznej, obiekty sakralne, ulicę Piotrkowską. Jego zakład fotograficzny znajdował się w willi "Trianon" w Pasażu Meyera 5 (obecnie ulica Moniuszki).Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Collegium Anatomicum Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Collegium Anatomicum Uniwersytetu Medycznego w Łodzi