Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Ten artykuł od 2022-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Collegium Maius
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu

nr rej. A/509/1-2 z 3 czerwca 2005
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Fosa Staromiejska 3
Styl architektoniczny	neogotyk
Architekt	G. Colley
Kondygnacje	4
Rozpoczęcie budowy	1905
Ukończenie budowy	1907
Pierwszy właściciel	Gewerbeschule zu Thorn (1905-1920)
Kolejni właściciele	Urząd Wojewódzki Województwa Pomorskiego (1920-1939) Befehl Ordnungspolizei zu Thorn (1939-1945)
Obecny właściciel	Uniwersytet Mikołaja Kopernika (od 1945)
Położenie na mapie Torunia Collegium Maius
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Collegium Maius
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Collegium Maius
53°00′42,23″N 18°36′04,53″E/53,011731 18,601258

Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu – neogotycki gmach wzniesiony w latach 1905–1907 na miejscu średniowiecznych fortyfikacji miejskich Torunia.

Historia

Lata 1905–1945

W ostatnich dekadach XIX wieku rozpoczęto rozbiórkę północnego odcinka murów miejskich wraz z poprzedzającą je fosą. Na uzyskanym w ten sposób terenie wybudowano liczne obiekty użyteczności publicznej, m.in. landraturę, czy Teatr Miejski. Na miejscu odcinka murów pomiędzy narożną basteją Koci Ogon, a wylotem ulicy Franciszkańskiej w 1905 roku rozpoczęto trwającą dwa lata budowę siedziby Szkoły Przemysłowej (Gewerbeschule)^[1].

Według projektu miejskiego radcy budowlanego^[2] G. Colleya^[1] powstał 25-osiowy neogotycki gmach z czerwonej cegły, na planie zbliżonym do litery L. Od strony ulicy Wały Sikorskiego (wcześniej Wallstrasse) fasada ozdobiona jest przez dwa trzyosiowe ryzality ze schodkowymi szczytami. Od strony Starego Miasta wschodnie skrzydło wraz z wysuniętym głównym wejściem utworzyło niewielki dziedziniec. Przy budowie późniejszego Collegium Maius wyburzono basztę noszącą umowny numer 27. Budynek szkolny został wzniesiony w stylu neogotyckim. Wnętrze doświetlają ostrołukowe okna z maswerkami, a elewacje dodatkowo urozmaicone są blendami i fryzami. Główna klatka schodowa, o reprezentacyjnym charakterze, została wsparta na masywnych kamiennych kolumnach. Wewnątrz zastosowano również m.in. sklepienia krzyżowe.

Podczas prowadzonych w latach 2007–2008 prac konserwatorskich w dawnej auli (obecnie sala im. Ludwika Kolankowskiego) odkryto 14 warstw malarskich, z których trzy były wartościowe artystycznie. Pierwsza warstwa, pochodząca z czasów budowy gmachu (początek XX w.) to neogotyckie, częściowo złocone wimpergi, wypełnione ornamentem roślinnym o cechach secesyjnych oraz flankowane pinaklami. Dwie kolejne warstwy pochodzą z okresu międzywojennego. Starsza z nich przedstawia motywy heraldyczne - herby Pomorza oraz dawnego województwa chełmińskiego^[3][4].

Lata 1914–1939

Po wybuchu I wojny światowej gmach szkoły zamieniono w lazaret^[5]. Po zajęciu Torunia przez wojska polskie, w budynku dawnej Szkoły Przemysłowej ulokowano pomorski Urząd Wojewódzki. Choć początkowo wydawało się, że będzie to siedziba tymczasowa, to jednak pozostał nią do 1939 roku. Na ścianach głównej sali namalowano przestrzenną ramowo-płycinową dekorację imitującą boazerię. W wyższych partiach odsłonięto dwa szeregi herbów (naprzemiennie ułożone: pomorski czerwony gryf oraz orzeł mieczowy, herb województwa chełmińskiego), a także większe herby województwa i kraju. Oprócz nich, na ścianach znalazły się malowidła przedstawiające kobietę trzymającą dwie ryby oraz budowę mostu przez rzekę^[4]. 3 maja 1925 roku przy budynku Collegium Maius ustawiono pomnik Stefana Łaszewskiego, pierwszego wojewody pomorskiego^[6].

Lata 1939–1945

W czasie okupacji niemieckiej, w byłej siedzibie wojewody urządzono dyrekcję Policji, a w 1944 roku także posterunek SS^[4]. Aulę przemalowano nanosząc na ściany herby miast okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie: Torunia, Bydgoszczy, a także prawdopodobnie Chojnic i Gdańska. Obok nich znalazły się elementy stylistyki faszystowskiej: godło III Rzeszy, swastyki oraz godła SS^[4].

Po 1945

We wrześniu 1945 roku powołano do życia Uniwersytet Mikołaja Kopernika, do którego dyspozycji przekazano gmach dawnej Szkoły Przemysłowej. Budynek znany odtąd jako Collegium Maius UMK do dziś należy do uczelni, a w 1945 roku stał się pierwszą siedzibą jej rektora. Funkcję tę pełnił aż do 1973 roku, kiedy to ukończono pierwszy etap budowy campusu uniwersyteckiego na Bielanach (wzniesiono m.in. rektorat)^[1]. Przez wiele lat Collegium Maius było siedzibą Wydziału Humanistycznego, z od 1999 roku mieści się tu wydzielony wówczas z Wydziału Humanistycznego Wydział Filologiczny.

W 1997 roku odsłonięto odbudowany pomnik Stefana Łaszewskiego (zniszczony w trakcie wojny)^[7], zaś w 2008 roku na murze okalającym wydział umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą Zbigniewowi Herbertowi, który studiował tam w latach 1947–1951^[8].

W 2005 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Joanna Kucharzewska, Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920, Warszawa 2004, ISBN 83-88973-69-X, s. 285-288.
• Antoni Ziółkiewicz, Adam Paczuski: Pomniki Torunia. Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002. ISBN 83-87768-85-5.