Consilium de Emendanda Ecclesia

Consilium de Emendanda Ecclesia – raport komisji, powołanej w lipcu 1536 roku przez papieża Pawła III do przeanalizowania nadużyć w Kościele katolickim i przedstawienia zaleceń i środków zaradczych.

Skład komisji kardynalskiej

• Gasparo Contarini – przewodniczący:
• Hieronim Aleander,
• Tomasz Badia,
• Giovanni Pietro Carafa,
• Gregorio Cortese,
• Federigo Fregoso,
• Gianmatteo Giberti,
• Reginald Pole,
• Jacopo Sadoleto.

Komisja obradowała przez kilka miesięcy i w dniu 9 marca 1537 roku końcowe wyniki prac odczytano papieżowi.

Treść raportu

Raport dotyczył głównie nadużyć finansowych i fiskalnych. Autorzy raportu za podstawowe zło w Kościele uznają przyjęcie zasady, że papież jest panem wszystkich beneficjów, a jego wola jest prawem, dlatego też może czynić wszystko co zechce i dlatego nie może być mowy o jakiejkolwiek symonii z jego strony. Kardynałowie uznają tę zasadę za konia trojańskiego, z którego wyszły liczne inne nadużycia, takie jak:

• nadawanie święceń osobom do tego zupełnie nieprzygotowanym,
• nadawanie beneficjów obcokrajowcom ze względów osobistych,
• rezerwacje dochodów z beneficjów na potrzeby osobiste konkretnych osób,
• faktyczne dziedziczenie beneficjów.

Inne nadużycia wymienione w raporcie dotyczące opieki duszpasterskiej:

• nierezydowanie proboszczów i biskupów w ich siedzibach,
• pogarszanie dyscypliny moralnej wskutek egzempcji ciągnących się w nieskończoność apelacji do Rzymu,
• upadek moralności wśród duchowieństwa (wytknięto fakt, że w wielu pałacach kardynalskich przebywają kurtyzany),
• całkowita demoralizacja klasztorów – zwłaszcza męskich (jako jedyny sposób poprawy postulowano zakaz przyjmowania nowych kandydatów przez pewien czas i wymarcie całego ówczesnego pokolenia mnichów).

Odczytanie raportu i jego skutki

Paweł III wysłuchał raportu komisji, jednak nie uczynił nic, aby zawarte w nim zalecenia wprowadzić w życie. Raport piętnował nadużycia, których winien był także sam papież, czego jaskrawym przykładem rekordowa ilość beneficjów zgromadzonych przez wnuka papieża Pawła III – kardynała Alessandro Farnese, który jeszcze w 1556 roku zgromadził w swoim ręku 10 biskupstw, 26 klasztorów (jako opat) i 136 innych beneficjów^[1].

Sam raport był dokumentem poufnym, jednak w następnym roku został bez zgody władz kościelnych opublikowany i spotkał się z powszechnym zainteresowaniem. Marcin Luter wydał własny przekład tego raportu z ciętymi komentarzami. W 1564 roku papież Paweł IV umieścił wszystkie edycje tego raportu na indeksie ksiąg zakazanych.

Bibliografia

• Angielski przekład raportu: Kenneth R. Bartlett, Margaret McGlynn, Humanism and the Northern Renaissance, Toronto, 2000.
• Klaus Schatz, Sobory powszechne – punkty zwrotne w historii Kościoła, WAM, Kraków 2001.

Przypisy